با مفهوم اقتصاد بیشتر آشنا شوید

انسان‌ها دارای نیازها و خواسته‌های نامحدودی هستند. آن‌ها همواره تمایل دارند تا به بیشترین منابع ممکن دسترسی داشته باشند. در حالی که منابع در اختیار بشر بسیار محدود هستند و نیازهای بی‌انتهای او را تامین نخواهند کرد. بنابراین، جوامع باید منابع در اختیار خود را به بهینه‌ترین حالت ممکن مدیریت کنند.

علم اقتصاد با تمرکز بر فرایند تولید، توزیع و مصرف کالاها و خدمات، تعاملات اقتصادی میان افراد، بنگاه‌ها، دولت‌ها و بازیگران خارجی را ارزیابی می‌کند. به صورت کلی، علم اقتصاد به دو شاخه اصلی اقتصاد خرد و اقتصاد کلان تقسیم می‌شود.

در اقتصاد خرد به بررسی رفتارها و انگیزه‌های اقتصادی در مقیاس افراد و کسب‌وکارها پرداخته می‌شود. در حالی که اقتصاد کلان، روابط اقتصادی میان اعضای جامعه را در سطح کل کشور بررسی می‌کند.

با گذر زمان، اقتصاددانان شاخه‌های دیگری را نیز برای بررسی و مطالعه تصمیم‌گیری‌های اقتصادی در نظر گرفتند. مواردی مانند اقتصاد شهری، سلامت، سرگرمی، گردشگری، محیط زیست، برخی از شاخه‌های نوین علم اقتصاد به شمار می‌روند.

اقتصاد رفتاری یکی دیگر از مهم‌ترین شاخه‌های اقتصادی است که در آن، تاثیر عوامل روانشناختی بر تصمیمات اقتصادی بررسی می‌شود. در دهه‌های اخیر، اهمیت مطالعات این حوزه در میان اقتصاددانان افزایش چشمگیری داشته است. آنچنان که افراد بسیاری، جایگاه اقتصاد رفتاری را در کنار اقتصاد خرد و کلان و به عنوان یکی از شاخه‌های اصلی اقتصاد می‌دانند.

در ادامه مطلب، علم اقتصاد در سه قلمروی خرد، کلان و رفتاری تعریف خواهد شد.

اقتصاد خرد (Microeconomics)‌چیست؟

در قلمروی اقتصاد خرد، انگیزه‌ها و رفتارهای افراد و واحدهای اقتصادی مورد مطالعه قرار می‌گیرد. اقتصاددانان تلاش می‌کنند تا با شناخت عوامل تاثیرگذار بر فرایند تصمیم‌گیری فعالان یک اقتصاد، فعالیت‌های اقتصادی آن‌ها را تحلیل کنند.

فرض اساسی در اقتصاد خرد این است که افراد با سنجش هزینه‌ها و منافع فعالیت‌های اقتصادی، سعی می‌کنند به بیشترین منفعت اقتصادی دست پیدا کنند. در این شاخه از اقتصاد، مواردی مانند عرضه و تقاضای موجود در بازار، عوامل موثر در قیمت‌گذاری، هزینه‌های تولید و تاثیر سیاست‌های دولتی بررسی می‌شود.

تحلیل ساختار بازارها، یکی دیگر از مباحث مهم این حوزه به شمار می‌رود. به صورت کلی بازارها از لحاظ میزان رقابت‌پذیری به پنج دسته تقسیم می‌شوند. این موارد به ترتیب عبارتند از بازار رقابت کامل (Perfect competition)، انحصار کامل (Monopoly)، رقابت انحصاری (Monopolistic competition)، انحصار چند جانبه (Oligopoly) و  انحصار خرید (Monopsony).

با در نظر گرفتن این بازارها در طیفی از میزان رقابت‌پذیری، می‌توان بازار رقابت کامل را در یک سوی این طیف و بازار انحصار کامل را در سوی دیگر قرار داد.

تعریف اقتصاد کلان (Macroeconomics)‌

در اقتصاد کلان، روابط و تعاملات اقتصادی میان اعضای یک جامعه، در سطح ملی مورد بررسی قرار می‌گیرد. خانوارها، سازمان‌ها، دولت و کشورهای خارجی بازیگران اصلی در سطح کلان اقتصادی محسوب می‌شوند.

متغیرهایی مانند شاخص قیمت، نرخ بهره بانکی، تولید ناخالص ملی (GNP) و تولید ناخالص داخلی (GDP) از مهم‌ترین مولفه‌های ارزیابی وضعیت کلان اقتصادی برشمرده می‌شوند. اقتصاددانان به کمک شاخص‌های اقتصاد کلان، اطلاعات مهمی را در رابطه با میزان رشد اقتصادی، تورم و بیکاری در سطح یک کشور به دست می‌آورند.

از دیگر مفاهیم مهم در حوزه کلان اقتصادی می‌توان به سیاست‌های پولی و مالی اشاره کرد. هدف از وضع سیاست‌های پولی، کنترل میزان نقدینگی و حجم عرضه پول در یک اقتصاد است. تدوین این سیاست‌ها در حیطه وظایف بانک‌های مرکزی است. این نهادها با روش‌هایی مانند تغییر در نرخ بهره بانکی یا اجرای عملیات بازار باز، برای رسیدن به اهداف خود تلاش می‌کنند.

سیاست‌های مالی از طرف دولت‌ها و با هدف کنترل وضعیت تورم یا رکود وضع می‌شوند. مدیریت مخارج دولتی و تغییر نرخ مالیات، مهم‌ترین ابزارها در اجرای سیاست‌های مالی به شمار می‌روند.

معرفی اقتصاد رفتاری (Behavioral Economics)

نقش عوامل روانشناختی در تصمیمات، انگیزه‌ها و رفتارهای اقتصادی افراد، در شاخه اقتصاد رفتاری تحلیل و بررسی می‌شود. در اقتصاد سنتی، این فرض اساسی وجود داشت که افراد همواره به صورت منطقی تصمیم‌گیری می‌کنند. اقتصاددانان معتقد بودند که هر فرد با سنجش هزینه و فایده میان انتخاب‌های موجود، تصمیمی می‌گیرد که بیشترین منفعت شخصی را برای او به همراه داشته باشد.

با گذشت زمان، نتایج بررسی‌های روانشناختی این موضوع را روشن کرد که عوامل مختلفی، فرایند انتخاب و تصمیم‌گیری افراد را از مسیر منطقی خود خارج می‌کنند. محدودیت در اطلاعات، زمان و توانایی‌های ادراکی افراد، از مهم‌ترین عواملی است که امکان تصمیم‌گیری منطقی در همه اوقات را از آن‌ها می‌گیرد.