سالروز درگذشت حسین قوامی؛ فاخته موسیقی ایران

"حسین قوامی" در ۱۷ اردیبهشت ۱۲۸۸ در تهران زاده شد، او از همان دوران کودکی به موسیقی علاقه‌مند بود. البته این علاقه با چاشنی شانس هم همراه شد، حسین‌خان اسماعیل‌زاده، همان کسی که ابوالحسن صبا، مرتضی محجوبی، رضا محجوبی، حسین یاحقی و حسین تهرانی را آموزش داده بود، در همسایگی شان زندگی می‌کرد و حضور اسماعیل زاده موجب شد تا قوامی موسیقی را جدی‌تر دنبال کند.

اسماعیل زاده در سن ۱۰ تا ۱۲ سالگی صدای قوامی را شنید و از پدر او اجازه خواست تا او را آموزش دهد، اما پدر او همواره مخالف این موضوع بود، چراکه در آن زمان با دید خوبی به موسیقی نگریسته نمی‌شد و دلیل مخالفت پدر حسین قوامی نیز همین بود.

اما از آنجا که حسین قوامی به خوانندگی علاقه داشت و حسین‌خان اسماعیل‌زاده نیز مشوق او بود دل‌سرد نشد. وی به آهستگی با گوش دادن به آثار خوانندگان آن زمان نظیر سیدحسین طاهرزاده و تقلید از ایشان به تجربه‌اندوزی پرداخت. با رسیدن به سنین جوانی بواسطه‌ی برادرش علی قوامی با تعدادی از هنرمندان آن روزگار نظیر احمد عبادی، حسین یاحقی، علی اکبر شهنازی، رضاقلی میرزا ظلی محشور شد و سپس به شکل محرمانه نزد عبدالله حجازی از استادان زبردست و مسلط به ردیف آوازی آموزش دید.
در سال ۱۳۲۵ از سوی حسینقلی مستعان، رئیس رادیو به او پیشنهاد کار در رادیو داده شد. حسین قوامی به دلیل شرایط خانوادگی و مخالفت ایشان و نیز محدودیت‌های محل کارش (ارتش) این پیشنهاد را به این شرط قبول کرد که در رادیو به عنوان ناشناس معرفی شود.

سرانجام وی با همکاری مجید وفادار، حمید وفادار و نیز علی تجویدی آغاز به کار نمود. پس از مدت شش ماه روح‌الله خالقی نام مستعار فاخته را برای وی برگزید. این نام تا زمان بازنشستگی از ارتش با او بود و پس از آن توانست با نام اصلی خویش برنامه اجرا کند. او مجموعاً ۲۹ سال از سال ۱۳۲۵ تا سال ۱۳۵۴ در رادیو مشغول به کار بوده‌است. قوامی از معدود خوانندگانی بود که صدایش بطور دقیق با ساز (از نظر ارتفاع صوت Pitch) مطابقت داشت و کلمات را در آواز با وضوح ادا می‌کرد.

قصه‌ی قطعه مشهور تو‌ای پری کجایی

از آثار مشهور حسین قوامی می‌توان به قطعه "تو‌ای پری کجایی" (شعر ه. الف. سایه، اثر همایون خرم) اشاره کرد. همایون خرم درباره چگونگی پدید آمدن این تصنیف گفته بود: "در منوچهری، خانه باصفایی بود با باغچه که شبش رفتم آنجا. شب قشنگی بود و برخی از کار‌هایی را که با دستگاه حرف‌های شان ضبط کرده بودند گوش کردم. من خودم کار‌هایی را که می‌نوشتم و اجرا می‌کردم تنها یک بار گوش می‌کردم و دیگر هم فرصتی برای گوش دادن دوباره نداشتم و تاییدشان می‌کردم. هنگام گوش دادن به کار‌ها آقای ابتهاج گفتد: «خیلی دلم می‌خواهد که روی یک آهنگی از شما شعر بسازم» من چیزی نگفتم، اما وقتی به روی بالکن و هوای خوب و نسیم و باغچه و شب اواخر تابستان را دیدم گویی باران نت بود که می‌بارید. بلافاصله رفتم توی بالکن نشستم و این آهنگ را از بالا تا پایین نوشتم. حتی جواب‌های ارکستر پشت هم آمد واقعاً کمتر زمانی بود که یک آهنگ تمام و کمال به ذهن بیاید از صفر تا صدش و به همین دلیل است که برخی از دوستان و شنوندگانی که این کار را می‌شنوند می‌گویند این آهنگ زمینی نیست و من هم معتقدم که به بنده این آهنگ را دادند و «تو‌ای پری کجایی» الهامی بود که به من شد، الهامی که تمام و کمال آمد. آهنگ را برای ایشان اجرا کردم خیلی خوشحال شد و مشغول ساختن شعرش شد. "

حشمت‌الملوک مشیری (همسر استاد حسین قوامی)، درباره قطعه "تو ای پری کجایی" گفته بود: " همان روز که این تصنیف ساخته شد؛ من در منزل نشسته بودم و آقای تجویدی، خانم آفت (خواننده)، مهین بزرگی (دوبلور)، خانم فخری نیکزاد و خانم روشنک (دکلمه‌گران خوب کشورمان) و اکبر گلپایگانی هم منزل ما بودند که قوامی با دسته گلی زیبا از بیرون آمد و گفت: خانم؛ رادیو را باز کن تا نیم ساعت دیگر، یک تصنیف جدید قرار است پخش شود که برای تو خوانده‌ام! گوینده‌ی رادیو تصنیف «تو‌ای پری کجایی» را که با ارکستر بزرگ رادیو ملی ایران درست شده بود را معرفی کرد و بعد پخش شد. بله؛ قوامی این تصنیف را برای من خوانده بود."

از راست؛ کامران مالکی(نوه برادر حسین قوامی)، حسین قوامی

سرانجام وقتی حسین قوامی در سال ۱۳۴۲ بازنشسته شد و مانعی برای اعلام نامش وجود نداشت، با همان نام اصلی‌اش به مخاطبان معرفی شد. گفته می‌شود که این هنرمند تا سن ۸۰ سالگی به‌خوبی می‌خواند و زندگی هنری‌اش جریان داشت.