تفسیر کامل آزمایش ادرار
آزمایش ادرار یا آنالیز ادراری (Urinalysis) هنوز یکی از ساده‌ترین روش‌های آزمایشگاهی در طب بالینی است. ادرار نمونه‌ای است که به فراوانی و به آسانی بدست می‌آید و متدولوژی برای آزمایش آن کاملا ساده است. نتایج غیرطبیعی این آزمایش هر چند ممکن است ویژگی قابل توجهی نداشته باشد، اما از حساسیت خوبی در نشان دادن بیماری‌های پارانشیم کلیه و مجاری ادراری بر خوردار هستند.
کد خبر :
۶۲۵۷۳
بازدید :
۷۹۲۰
فرادید | آزمایش ادرار یا آنالیز ادراری (Urinalysis) هنوز یکی از ساده‌ترین روش‌های آزمایشگاهی در طب بالینی است. ادرار نمونه‌ای است که به فراوانی و به آسانی بدست می‌آید و متدولوژی برای آزمایش آن کاملا ساده است. نتایج غیرطبیعی این آزمایش هر چند ممکن است ویژگی قابل توجهی نداشته باشد، اما از حساسیت خوبی در نشان دادن بیماری‌های پارانشیم کلیه و مجاری ادراری بر خوردار هستند. یک رسوب غیر طبیعی ادراری هرگز نباید نادیده گرفته شود. مگراینکه یک توضیح یا توجیه قابل قبول برای آن یافت شده باشد. طیفی از بیماری‌های قابل درمان مانندعفونت پارانشیمال کلیه بویژه توبرکلوز، نفریت اینترسیشیال آلرژیک یا نفروپاتی آنالژزیک.
معمولا آزمایش ادرار همزمان با کشت ادرار و نیز آزمایش آنتی بیوگرام (آزمایش حساسیت باکتری‌های رشد نموده به آنتی‌بیوتیک ها) انجام می‌شود. اکثر بیماران علاقه‌مند هستند تا قبل از مراجعه به پزشک آزمایش ادرار خود را تفسیر کنند تا دریابند در چه وضعیتی قرار دارند. یکی از مرسوم‌ترین آزمایشات، آزمایش ادرار است که برای تشخیص بیشتر بیماری‌ها کاربرد دارد. در این مقاله به تفسیر آزمایش ادرار خواهیم پرداخت.
تفسیر آزمایش ادرار نیازمند کسب آگاهی نسبت به برخی از فاکتور‌های ضروری ذکر شده در برگه آزمایش است. آزمایش ادرار، برای ارزیابی و پیشگیری بسیاری از بیماری‌ها کاربرد دارد. از جمله تشخیص عفونت دستگاه ادراری (عفونت مثانه، کلیه‌ها و حالب)، تعیین قند در ب یماران دیابتی ، بررسی فشار خون ، مشکلات کلیوی- کبدی و بارداری صورت می‌گیرد.
معمولا آزمایش ادرار همزمان با کشت ادرار و نیز آزمایش آنتی بیوگرام (آزمایش حساسیت باکتری‌های رشد نموده به آنتی‌بیوتیک ها) انجام می‌شود. اکثر بیماران علاقه‌مند هستند تا قبل از مراجعه به پزشک آزمایش ادرار خود را تفسیر کنند تا دریابند در چه وضعیتی قرار دارند. یکی از مرسوم‌ترین آزمایشات، آزمایش ادرار است که برای تشخیص بیشتر بیماری‌ها کاربرد دارد. در این مقاله به تفسیر آزمایش ادرار خواهیم پرداخت.
تفسیر آزمایش ادرار نیازمند کسب آگاهی نسبت به برخی از فاکتور‌های ضروری ذکر شده در برگه آزمایش است. آزمایش ادرار، برای ارزیابی و پیشگیری بسیاری از بیماری‌ها کاربرد دارد. از جمله تشخیص عفونت دستگاه ادراری (عفونت مثانه، کلیه‌ها و حالب)، تعیین قند در ب یماران دیابتی ، بررسی فشار خون ، مشکلات کلیوی- کبدی و بارداری صورت می‌گیرد.
بیشتر بخوانید: راه‌های تشخیص و درمان سنگ مثانه شیوه انجام آزمایش ادرار
هنگام مراجعه به آزمایشگاه و بیان درخواست آزمایش، آزمایشگاه به شما ظرف کوچکی که مختص ادرار می‌باشد تحویل می‌دهد. برای اینکه بتوانید ادرار را درون ظرف جمع آوری کنید بهتر است اندکی از ادرار خود را دفع کنید و به هنگامی که کنترل در اختیار خود گرفتید به اندازه مشخص شده ادرار را درون ظرف بریزید.
موارد قابل بررسی در آزمایش
می‌توان گفت: بیش از ۱۰۰ تست آزمایشگاهی روی ادرار انجام می‌شود که جزئیات به دقت مورد ارزیابی قرار می‌گیرند که شامل مواردی نظیر: رنگ ادرار ، شفافیت، بو، وزن مخصوص، PH، وجود پروتئین، گلوکز، کتون ، کریستال، گلبول سفید و قرمز در خون، باکتری، کشت ادراری ، نیتریت و… می‌شود.
رنگ ادرار
به طور معمول رنگ ادرار در محدوده زرد کم رنگ تا پر رنگ می‌باشد که این رنگ در شرایط متفاوت می‌تواند تغییر پیدا کند. برای نمونه غلظت ادرار، میزان مایع موجود در بدن، رنگدانه‌های موجود در ادرار، رژیم غذایی و همچنین برخی از بیماری‌ها نظیر دیابت و عفونت ادراری در تغییر رنگ ادرار می‌توانند تاثیر گذار باشند که در این موارد به رنگ‌های بی رنگ، کم رنگ یا زرد (yellow) بدلیل تعریق زیاد و از دست دادن مایع تغییر می‌یابند.
هنگام مراجعه به آزمایشگاه و بیان درخواست آزمایش، آزمایشگاه به شما ظرف کوچکی که مختص ادرار می‌باشد تحویل می‌دهد. برای اینکه بتوانید ادرار را درون ظرف جمع آوری کنید بهتر است اندکی از ادرار خود را دفع کنید و به هنگامی که کنترل در اختیار خود گرفتید به اندازه مشخص شده ادرار را درون ظرف بریزید.
موارد قابل بررسی در آزمایش
می‌توان گفت: بیش از ۱۰۰ تست آزمایشگاهی روی ادرار انجام می‌شود که جزئیات به دقت مورد ارزیابی قرار می‌گیرند که شامل مواردی نظیر: رنگ ادرار ، شفافیت، بو، وزن مخصوص، PH، وجود پروتئین، گلوکز، کتون ، کریستال، گلبول سفید و قرمز در خون، باکتری، کشت ادراری ، نیتریت و… می‌شود.
رنگ ادرار
به طور معمول رنگ ادرار در محدوده زرد کم رنگ تا پر رنگ می‌باشد که این رنگ در شرایط متفاوت می‌تواند تغییر پیدا کند. برای نمونه غلظت ادرار، میزان مایع موجود در بدن، رنگدانه‌های موجود در ادرار، رژیم غذایی و همچنین برخی از بیماری‌ها نظیر دیابت و عفونت ادراری در تغییر رنگ ادرار می‌توانند تاثیر گذار باشند که در این موارد به رنگ‌های بی رنگ، کم رنگ یا زرد (yellow) بدلیل تعریق زیاد و از دست دادن مایع تغییر می‌یابند.
بیشتر بخوانید: هر "رنگ ادرار" چه معنایی دارد؟
صورتی کم رنگ می‌تواند ناشی از مصرف لبو یا چغندر، قرمز (red) به علت وجود خون در ادرار باشد. نارنجی شدن رنگ ادرار به دلیل وجود ویتامین B. اضافی در ادرار مصرف برخی از دارو‌ها نظیر ریفامپین است. رنگ نارنجی تیره نیز ممکن است نشانه بیماری‌های کبدی مثل زردی و یا رابدومیولیز باشد. رنگ تیره ادرار در صورت عدم مصرف دارویی خاص می‌تواند نشان دهنده کم آبی و یا دهیدراته بدن باشد.
بررسی ادرار از نظر شفافیت
به طور کلی رنگ طبیعی ادرار دارای شفافیت است، ولی در شرایط متفاوت این شفافیت ممکن است تغییر کند. رنگ ادرار از نظر شفافیت شامل موارد زیر می‌شود:
تمیز(clear)؛ کدر (hazy)؛ توربید کم و یا حالتی که مه آلود باشد و ابری (cloudy)؛ مات (opaque) در اثر مصرف برخی مواد غذایی که دارای چربی فراوان، وجود عفونت، چرک، باکتری موجود در ادرار، وجود گلبول سفید یا قرمز خون در ادرار، وجود اسپرم، قارچ، موکوس و موارد دیگر می‌توانند در شفافیت ادرار تغییر ایجاد کنند. در بعضی مواقع فرد بدون هیچ علت خاصی و یا بیماری ممکن است شاهد تغییر این شفافیت باشد.
بررسی ادرار از نظر شفافیت
به طور کلی رنگ طبیعی ادرار دارای شفافیت است، ولی در شرایط متفاوت این شفافیت ممکن است تغییر کند. رنگ ادرار از نظر شفافیت شامل موارد زیر می‌شود:
تمیز(clear)؛ کدر (hazy)؛ توربید کم و یا حالتی که مه آلود باشد و ابری (cloudy)؛ مات (opaque) در اثر مصرف برخی مواد غذایی که دارای چربی فراوان، وجود عفونت، چرک، باکتری موجود در ادرار، وجود گلبول سفید یا قرمز خون در ادرار، وجود اسپرم، قارچ، موکوس و موارد دیگر می‌توانند در شفافیت ادرار تغییر ایجاد کنند. در بعضی مواقع فرد بدون هیچ علت خاصی و یا بیماری ممکن است شاهد تغییر این شفافیت باشد.
بوی ادرار
اسید موجود در ادرار سبب بوی طبیعی ادرار می‌شود. اما تغییر بوی آن نیز می‌تواند ناشی از مصرف خوراکی‌ها و یا ایجاد بیماری‌ها از جمله علل این تغییرات باشند. بوی ادرار در بیماران دیابتی شباهت زیادی به بوی استون دارد. گاهی نیز بویی شبیه میوه از ادرار آن‌ها به مشام می‌رسد. بیمارانی که مبتلا به عفونت ادراری می‌باشند بوی ادرار آن‌ها بسیار بد بو است.
بعضی از افراد که بوی ادرار آن‌ها شباهت زیادی به مدفوع دارد که اینگونه افراد دچار فیستول روده به مثانه شده اند. چنانچه که بوی ادرار بسیار ناخوشایند باشد این افراد ممکن است از مشکل و یا عفونتی رنج می‌برند که باید به پزشک مراجعه نمایند.
بررسی وزن مخصوص ادرار (Specific Gravity)
با اندازه گیری اجزای متفاوت مانند مواد دفعی و املاح می‌توان وزن مشخص ادرار را تعیین کرد که آن را به شکل اعداد بیان می‌کنند. ادرار غلیظ نشان می‌دهد که وزن مخصوص ادرار بالا است. وزن ادرار در حالت نرمال در محدوده ۱.۰۰۵ تا ۱.۰۳ قرار دارد. زمانی که فرد دچار بیماری‌های کلیوی شود و یا بیش از اندازه مایعات مصرف کند این عدد ممکن است کاهش بیابد و در صورتی که ادرار غلیظ باشد و بدن از کمبود مایع کافی در بدن رنج ببرد این رقم افزایش پیدا می‌کند.
بررسی PH
اسیدی بودن ادرار را با PH نمایش می‌دهند. در برخی مواقع میزان اسیدی یا باز بودن ادرار در روند درمان یک بیماری موثر می‌باشد و معمولا در این صورت پزشک به شما توصیه می‌کند تا PH ادرارتان باید تغییر پیدا کند. PH طبیعی ادرار در بازه ۴.۶ تا ۸ می‌باشد. در شکل گیری سنگ‌های کلیوی ، اسیدی یا بازی بودن موثر است. استفراغ ، آلکالوز تنفسی ، عفونت مجاری ادراری PH ادرار را افزایش می‌دهد و در دیابت ، اسهال ، گرسنگی طولانی مدت که هنگام خواب، PH کاهش یافته و ادرار اسیدی می‌شود.
بررسی پروتئین
دفع پروتئین در ادرار نشان دهنده یک بیماری خاص است. پروتئین به طور نرمال، منفی (Negative) یا بین ۵۰ الی ۸۰ میلی‌گرم طی ۲۴ ساعت می‌باشد. آسیب‌های کلیوی، عفونت ادراری، فشار خون بالا، دیابت و بیماری لوپوس گلومر ولونفریت (یک بیماری کلیوی) نشان دهنده پروتئین در ادرار می‌باشند. همچنین تب، ورزش شدید و بارداری در حالت طبیعی باعث حضور پروتئین در ادرار یا پروتئینوری می‌شود.
بررسی گلوکز (Glucose)
گلوکز قندی که در خون است و غذای اصلی سلول‌ها محسوب می‌شود. در شرایط طبیعی ادرار بدون گلوکز است. در شرایط متفاوت گلوکز به همراه ادرار دفع می‌شود. شرایطی مانند: دیابت کنترل نشده، آسیب غدد فوق کلیوی، آسیب کبدی، آسیب‌های مغزی و تعدادی از مسمومیت ها.
برخی مواقع بدن به جای گلوکز از چربی‌ها استفاده می‌کند که در این حالت ممکن است کتون مشاهده شود. چربی‌ها در بدن شکسته شده و در نهایت کتون‌ها را به وجود می‌آورند و طی سوخت و ساز بدن مورد مصرف قرار می‌گیرند. کتون‌ها در ادرار تولید می‌شوند.
عواملی که سبب بروز کتون در ادرار می‌شوند عبارتند از: دیابت کنترل نشده، رژیم بدون کربوهیدرات، گرسنگی شدید یا بیماری‌هایی مثل آنورکسیا ، مصرف الکل، مصرف بیش از حد آسپیرین ، استفراغ طولانی مدت و بیماری‌های تب دار در کودکان.
گلبول سفید (WBC) و گلبول قرمز (RBC) در آزمایش ادرار نشان دهنده چیست؟
وجود گلبول‌های سفید و قرمز در ادرار نشان دهنده خون در ادرار است که بیماری‌های گوناگونی ممکن است منجر به آن شوند. عواملی که سبب حضور گلبول قرمز خون (RBC) در ادرار می‌شود عبارت است از: عفونت کلیه، التهاب کلیه، سنگ کلیه ، تومور کلیوی و مثانه و آسیب به کلیه یا مجاری ادراری. عواملی که منجر به مشاهده گلبول سفید در ادرار (WBC) می‌شود شامل: عفونت، بیماری لوپوس ، عفونت ادراری و تومور مثانه می‌شود.
بیلیروبین (Bilirubin) در آزمایش ادرار نشان دهنده چیست؟
یکی از پیگمان‌های صفراوی بیلی روبین می‌باشد که در اثر تجزیه هموگلوبین حاصل می‌شود. در وضعیت نرمال بیلی روبین در ادرار به میزان خیلی کم وجود دارد و دلیل اصلی رنگ زرد ادرار می‌باشد. بیماری‌هایی هم، چون سیروز کبدی ، تومور و یا آبسه کبد، انسداد داخل کبدی و هپاتیت ، کبد نمی‌تواند بیلی روبین کنژوگه را در داخل صفرا نگهداری و دفع کند، بنابراین بیلی روبین وارد خون می‌شود و از آنجایی که ماده محلول در آب است از طریق کلیه‌ها وارد ادرار می‌شود و رنگ ادرار را به زرد تیره تغییر می‌دهد.
نیتریت (Nitrite) در آزمایش ادرار نشان دهنده چیست؟
برخی باکتری‌های موجود در ادرار که موجب تبدیل نیترات ها به نیتریت می‌شوند سبب مثبت شدن آزمایش نیتریت می‌شوند. معمولا در بیماران مشکوک به عفونت مجاری ادراری بررسی و ارزیابی نیتریت انجام می‌پذیرد.
اگر باکتری‌های موجود در ادرار نتوانند به اندازه کافی نیترات تولید کنند، نتایج منفی می‌شود. مانند مخمرها، مایکوباکتریوم توبرکولوزیس، نایسریا گنوره، باکتری‌های گرم مثبت، همچنین افزایش مقدار اسید اسکوربیک و یا نا کافی بودن ادرار در مثانه موجب منفی شدن نتایج می‌شوند.
منبع: medicinenet
وب سایت فرادید
۰
