شایع‌ترین علل مرگِ مردان ایرانی

در بسیاری از مناطق دنیا، پیامد‌های منفی سلامتی در بین مردان و پسران، همچنان بروز و شیوع بالاتری نسبت به زنان و دختران دارد؛ این در حالیست که چنین تفاوت‌های سلامتی مبتنی بر جنسیت توجه کمی در سطح ملی، بین المللی و یا منطقه‌ای از سوی سیاست گذاران و مسوولان بهداشتی دریافت کرده است.

در همین رابطه دکتر سید جلیل حسینی - متخصص ارولوژی و فلوشیپ ترمیمی - همزمان با هفته جهانی سلامت مردان با بیان اینکه مساله سلامت مردان از اواخر قرن بیستم در سطح جهانی مطرح شد، گفت: در همین راستا از سال ۸۴ پیشنهاد ایجاد مرکز تحقیقات سلامت مردان برای توجه بیشتر به مساله سلامت مردان از طرف بنده به عنوان رئیس انجمن اورولوژی ارایه و از سوی وزارت بهداشت مورد تایید و تصویب قرار گرفت.

وی با بیان اینکه امروزه به مقوله سلامت مردان بیش از پیش پرداخته می‌شود، گفت: دلیل این مساله نیز بیشتر بودن بار بیماری‌ها، مرگ و میر و عوارض ناشی از آن برای آقایان است. به عنوان نمونه:

میزان میرائی در پسران زیر سن ۵ سال ۱۱درصد بالاتر از دختران

میزان بروز سل در مردان ۱.۷برابر

احتمال مرگ یک مرد ۳۰ ساله از بیماری‌های غیرمزمن تا قبل از سن ۷۰ سالگی ۱.۴۴ برابر بیشتر از زنان

میزان مرگ از خودکشی ۱.۷۵ برابر بیشتر از زنان

میزان مرگ ناشی از تصادفات جاده‌ای ۲ برابر بیشتر از زنان (بار سوانح ترافیکی در موتورسواران مرد ۲۰-۶ برابر زنان است - بار سوانح اتومبیل در مردان ۳-۱.۵ برابر زنان است

میزان مرگ ناشی از قتل و دگرکشی ۴ برابر بیشتر از زنان

میزان مرگ منسوب به آلودگی هوا ۱.۲۷ برابر بیشتر از زنان است

رییس مرکز تحقیقات سلامت مردان ادامه داد: مجموعه این عوامل در کل باعث شده که سن امید به زندگی در مردان به ویژه در منطقه مدیترانه شرقی در حدود ۴ سال کمتر از زنان باشد و اگر به سال‌های از دست رفته زندگی (DALLY) به عنوان شاخص سال‌های از دست رفته از زندگی سالم به دلیل ابتلا به بیماری یا ناتوانی در مردان بنگریم، می‌بینیم که در مقایسه با زنان:

سرطان ریه و سیروز کبدی در مردان ۱.۵ برابر

گرفتاری به مواد مخدر در ایران حدود ۵ برابر و در جهان حدود ۱.۵ تا ۲ برابر

و از نظر بیماری‌های مزمن ریوی و آسم این مشکل در مردان ۵ برابر است

حسینی در ادامه با اشاره به بررسی علت‌های مرگ منتسب به امید زندگی نیز با بیان اینکه ۳۳ علت از ۴۰ علت اصلی مرگ در سطح جهان در مردان بیشتر است، اظهار کرد: با بررسی تفاوت در خطرات منتسب به بیماری‌های شغلی در مردان ایرانی نتایج زیر استخراج شده است:

سرطان ریه در مردان در حدود ۱۴ برابر بیشتر از زنان

سرطان حنجره حدود ۱۰ برابر

و از دست رفتن شنوایی در حدود ۴ برابر بیشتر از زنان است

مرگ و میر ناشی از کرونا در مردان ۳۰ درصد بیشتر از زنان است

این متخصص همچنین با اشاره به شیوع و اپیدمی کووید ۱۹ در کشور، خاطرنشان کرد: مرکز تحقیقات سلامت مردان همزمان با شیوع کووید ۱۹ یک مرور مطالعات دنیا و بررسی بیماران کووید در بیمارستان شهدای تجریش را انجام داد که نتایج آن نیز در مجله سلامت مردان چاپ شد. نتایج این تحقیق نشان داد که آقایان حدود ۱۵ درصد بیشتر از خانم‌ها به کووید ۱۹ مبتلا می‌شوند و مرگ و میر ناشی از این بیماری در مردان نسبت به خانم‌ها ۳۰ درصد بیشتر است.

چرا مردان به سلامتی خود توجه نمی‌کنند؟
این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه بر اساس این آمار‌ها و اطلاعات، بحث اطلاع رسانی به مردان در سطح جهانی آغاز شد، اظهار کرد: بالا بودن آمار ابتلا به بیماری و مرگ و میر در مردان و سال‌هایی که از دست می‌دهند و همچنین عدم توجه کافی به سلامت از سوی مردان علل مختلفی دارد که مهمترین آن «وقت نداشتن» برای رسیدگی به امور سلامت مطرح شده است.

وی ادامه داد: به نوعی می‌توان به مردان حق داد، چراکه ساعات کار مراکز درمانی ۸ صبح تا ۱۴ یعنی همان ساعات اصلی اداری است که بیشتر آقایان سرکار و مشغول فعالیت بوده و به خاطر گرفتاری امکان مراجعه به مکان‌های درمانی و انجام چکاپ‌های دوره‌ای و رسیدگی به امور سلامت خود را ندارند. هرچند این امر تاحدی قابل قبول است، ولی به طور کامل مورد قبول نیست.

وی با اشاره به تحقیقات صورت گرفته در خصوص میزان آگاهی مردان نسبت به نکات سلامتی و علل عدم رسیدگی به این مساله، تصریح کرد: مساله مهم بعدی این است که مردان به راحتی درخواست کمک نمی‌کنند و در مسائل بهداشتی نوعی غرور دارند. از سوی دیگر علائم بیماری را جدی نگرفته و آن را توجیه می‌کنند، این درحالیست که بانوان این گونه نیستند و درخواست برای رسیدگی به امور سلامتی در آنان بیشتر است و به کوچک‌ترین علائم حساس می‌شوند.

حسینی عامل بعدی کم توجهی مردان به سلامتی را نوعی "احساس رویین تنی" مطرح کرد و گفت: اغلب مردان احساس می‌کنند که بیماری نمی‌تواند در آن‌ها اثر کند. از طرف دیگر اظهار به بیماری را موجب کاسته شدن نیروی مردانگی خود می‌دانند و در نتیجه به سختی بیماری خود را بروز می‌دهند.

وی با اشاره به اقدامات انجام شده برای جلب توجه بیشتر مردان به موضوع سلامتی و در کل ارتقا سلامت در مردان، اظهار کرد: از چند سال پیش نهضتی با عنوان move ember در دنیا راه‌اندازی و توسط انجمن خیریه‌ای در استرالیا شروع شد. همان طور که می‌دانیم در کشور‌های اروپایی و آمریکایی مردان کمتر موی محاسن و سبیل می‌گذارند، اما بر اساس این نهضت و با هدف افزایش توجه مردان به امر سلامتی و آگاهی بخشی، به صورت نمادین از یک ماه مانده به ماه نوامبر شروع می‌کنند به سبیل گذاشتن و به این وسیله اهمیت پیگیری سلامتی و ضرورت مراجعه مردان به مراکز درمانی را یادآوری می‌کنند و در همین راستا ماه سلامت مردان در امریکا و هفته سلامت مردان در استرالیا و اروپا راه اندازی شد.

وی با بیان اینکه در ایران نیز هفته سلامت مردان اسفند ماه برگزار می‌شود، افزود: در همین راستا اقداماتی همچون اطلاع رسانی و آگاهی بخشی از سوی رسانه‌ها و ویزیت‌های رایگان آغاز شد و از سال ۹۵ با راه‌اندازی اولین مرکز خدمات سلامت مردان در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به صورت علمی‌تر و عمیق‌تر به این مساله پرداختیم. در همین راستا با حضور محققان و اعضای هیات علمی در این مرکز در مورد بیماری‌های مردان و نحوه کاهش بار بیماری‌ها تحقیقات گسترده‌ای صورت گرفت و اولین مجله سلامت مردان نیز منتشر شد.

راهکار‌های موثر جهت ارتقای آگاهی و سلامت مردان
رییس مرکز تحقیقات سلامت مردان با اشاره به راهکار‌های موثر در جهت ارتقای آگاهی و سلامت مردان، اظهار کرد: آگاهی بخشی بیشتر به آقایان و نیز مشارکت آنان در مباحث سلامت از طریق شرکت در برنامه‌های غربالگری و آزمایش‌های دوره‌ای با مراجعه به مشاوران و مراکز بهداشتی یکی از این راهکارهاست.

وی با تاکید بر اهمیت و ضرورت بسترسازی در نظام سلامت برای توجه و تمرکز بیشتر بر مساله سلات مردان، خاطرنشان کرد: اگرچه اقدامات موثری همچون افزایش شیفت کاری مراکز درمانی از سوی وزارت بهداشت و مراکز درمانی شهرداری صورت گرفته، ولی کفایت نمی‌کند. در این راستا باید مراکز غربالگری و بهداشتی بیشتری راه‌اندازی شوند و همچنین در این مراکز از پرسنل مرد بیشتری استفاده شود تا مردان بتوانند به راحتی مشکلات و بیماری‌های خود را مطرح کنند.

وی با اشاره به سایر راهکارها، تاکید کرد: همچنین باید ضمن هماهنگی و برقراری ارتباط بیشتر با ارگان‌ها و سازمان‌های بزرگتری همچون کارخانه‌ها و پادگان‌ها و سایر مراکز تجمع مردان، نسبت به ارایه مشاوره و گفتگو‌های دو طرفه اقدام شود.

به گفته این متخصص ارولوژی، افزایش سطح آگاهی و سواد سلامت مردان باید در جمع‌ها و گروه‌های بزرگ‌تری به صورت خودجوش ادامه داشته باشد و اطلاع رسانی شود. این مسائل در دنیا به صورت نسبتا قوی مطرح می‌شود و از این مشکلات یعنی عدم توجه مردان به امور سلامتی به عنوان بحران سلامت مردان یاد می‌شود، بحرانی که البته قابل کنترل و اصلاح است.

پیگیری و کنترل بیماری‌های خطرناک کم علامت
رئیس انجمن ارولوژی ایران در ادامه یکی از مهمترین اهداف این مرکز را پیگیری و کنترل بیماری‌های خطرناک کم علامت عنوان کرد و گفت: توجه به بیماری‌های کم علامت مردان اهمیت زیادی دارد، به عنوان مثال بیماری‌هایی مانند سنگ ادراری نیمه شب فرد را به بیمارستان می‌کشاند چراکه دارای نشانه و علامت است، در عین حال بیماری‌هایی مانند سرطان پروستات یا سرطان مثانه علامت خاصی نداشته و لذا در صورت عدم پیگیری و تشخیص زودهنگام، مشکلات و تبعات جبران‌ناپذیری به دنبال خواهد داشت.

سرطان پروستات و مثانه در صورت شناسایی به موقع قابل درمان است
وی ادامه داد: در مرکز سلامت مردان و انجمن اورولوژی سعی داریم اقدامات لازم برای کشف به موقع علائم و درمان این بیماری‌های بدون علامت را انجام دهیم، چراکه درصدی از این علائم که می‌تواند نشانه‌ای از سرطان پروستات و مثانه باشد، به راحتی قابل تشخیص و شناسایی است.

این متخصص ارولوژی با بیان اینکه در سال‌های گذشته همواره با سرطان پروستات پیشرفته روبرو بودیم و افراد در مرحله متاستاز از وجود بیماری خود آگاه می‌شدند، گفت: امروزه با انجام آزمایش psa می‌توان به راحتی سرطان پروستات را در مراحل اولیه تشخیص داد.

وی تاکید کرد: همه آقایان باید از سن ۴۵ سالگی آزمایش psa را انجام دهند و اگر در خانواده سابقه این بیماری موجود باشد باید از ۴۰ سالگی انجام داده و از آن به بعد هر ۴ سال یک بار این آزمایش را تکرار کنند.

وی با اشاره به سرطان مثانه و شیوع آن در مردان، گفت: سیگار و مواد شیمیایی تاثیر زیادی در بروز این بیماری دارند، در اوایل خون‌ریزی مختصر در ادرار نشانه این بیماری است که اگر به این نشانه‌ها توجه نشود این امر به خونریزی شدید و وخامت بیماری منجر می‌شود. در حالی که اگر به موقع تشخیص داده شود به راحتی قابل درمان است و این افراد مانند دیگر مردان دارای طول عمر مناسب و طبیعی خواهند بود.

رئیس انجمن ارولوژی در خاتمه با ابراز امیدواری نسبت به توجه بیشتر مردان ایرانی به مقوله سلامت، گفت: امیدوارم که مردان ایرانی نیز همچون سایر کشور‌ها نهضتی را جهت یادآوری نکات سلامتی و مراجعه به مراکز درمانی راه‌اندازی کنند و همچنین از مواجهه با شرایط و عوامل خطر مانند مصرف دخانیات و مشروبات الکلی و خشونت بپرهیزند، چراکه بی تردید مردان سالم می‌توانند پشتیبان خوبی برای خود و خانواده خود باشند.

رییس مرکز تحقیقات سلامت همچنین با بیان اینکه در این مرکز نتایج تحقیقات و مطالعات صورت گرفته جهت ارتقای آگاهی عموم جامعه به زبان ساده منتشر می‌شود، گفت: خانواده‌ها و بخصوص مردان می‌توانند جهت کسب آگاهی در خصوص نکات سلامتی و دریافت پاسخ سوالات خود به سایت مرکز تحقیقات سلامت به نشانی http://mhrhrc.sbmu.ac.ir/ مراجعه کنند.