استفاده از چه دارو‌هایی در درمان کرونا موثر بوده است؟

یک سال پس از آغاز همه‌گیری ویروس کرونا، درحالی که دانشمندان موفق به ساخت واکسن‌هایی برای پیشگیری از ابتلای به ویروس کرونا شده‌اند، اما هنوز هیچ درمان معجزه آسایی برای این ویروس کشنده پیدا نکرده‌اند و پزشکان در کشور‌های مختلف همچنان مجبور هستند از مجموعه‌ای از دارو‌ها که عمدتا از خانوادۀ دارویی «کورتیکواستروئیدها» هستند، برای التیام رنج بیماران استفاده کنند.

البته در این مدت دارو‌های دیگری خارج از این گروه، مانند رمدیسیویر نیز استفاده شده که درنهایت اثربخشی آن رد شده است.

در ادامه نگاهی به فهرست دارو‌هایی می‌اندازیم که تحقیقات پزشکی تاثیر مثبت استفاده از آن‌ها برای درمان کووید۱۹ را ثابت یا برعکس، رد کرده است.

۱- دگزامتازون (و کورتیکوئیدها)
این تنها دارویی است که تا کنون باعث کاهش مرگ و میر کووید۱۹ شده است؛ اگرچه تنها برای آن دسته از بیمارانی تجویز می‌شود که وضعیت بحرانی دارند و نیازمند اکسیژن کمکی هستند. بر این اساس سازمان جهانی بهداشت و آژانس دارویی اروپا از ماه سپتامبر و با تکیه بر مطالعاتی که در این باره در بریتانیا انجام شده، تجویز دگزامتازون را توصیه می‌کنند.

اما پزشکان بر این موضوع تاکید دارند که نباید دگزامتازون را در ابتدای ابتلا به بیماری تجویز کرد؛ زیرا باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌شود و به همین دلیل است که این دارو تنها روی بیمارانی که در وضعیت ابتلای شدید قرار دارند موثر است.

علاوه بر دگزامتازون، دارو‌های دیگری از همین خانواده یعنی کورتیکوئید‌ها نیز موثر به نظر می‌رسند. بر این اساس سازمان جهانی بهداشت «استفاده منظم از کورتیکوئید‌ها را برای بیمارانی با علائم حاد ابتلا به کرونا» توصیه کرده است.

۲- دارو‌های ضد انعقاد
این دارو‌ها نیز مانند کورتیکوئید‌ها برای بیماران دارای علائم شدید ابتلا استفاده می‌شوند. هدف از این کار نیز جلوگیری از تشکیل لخته‌های خون در بدن بیماران است که یکی از عوارض جدی کووید۱۹ محسوب می‌شود.

کدام دارو‌ها بی‌تاثیر بوده‌اند؟
۱- رمدیسیویر
این درمان ضدویروسی که ایالات متحده بسیار از آن حمایت می‌کرد و در واقع برای درمان ابولا تولید شده بود، نتوانسته در التیام بیماران کووید۱۹ موثر واقع شود. کمیسیون اروپا در ۸ اکتبر اعلام کرد که با تولید کننده این دارو یعنی شرکت داروسازی گیلئاد برای تولید ۵۰۰ هزار دوز از آن به توافق رسیده است.

پس از آن نیز در ۲۲ اکتبر آژانس دارویی ایالات متحده (FDA) مجوز دائمی استفاده از آن را صادر کرد. به این ترتیب اگرچه رمدیسیویر در درمان کووید۱۹ کاری از پیش نبرد، اما توانست بر اساس گزارش‌ها تنها در سه ماهه سوم سال جاری میلادی حدود ۹۰۰ میلیون دلار برای گیلئاد درآمدسازی کند.

سرانجام سازمان جهانی بهداشت در ۲۰ نوامبر اعلام کرد که از این دارو برای درمان مبتلایان به کرونا استفاده نشود، زیرا نه مانع از مرگ مبتلایان می‌شود و نه از پدیدار شدن علائم حاد بیماری جلوگیری می‌کند.

تنها نکته مثبت اینکه، بر اساس نتایج تحقیقی که در اواخر ماه مه در «مجله پزشکی نیوانگلند» منتشر شد، مصرف رمدیسیویر باعث شده بود مدت بستری شدن بیماران کووید۱۹ در بیمارستان کمی کاهش یابد و از ۱۵ روز به ۱۱ روز برسد.

رمدیسیویر یکی از دارو‌هایی است که در ایران بطور گسترده برای درمان مبتلایان کرونا استفاده می‌شود. تجویز دارو‌های دیگری از جمله فاویپیراویر همچنین اکتمرا نیز برای مبتلایان رایج است. مقامات ایران همچنین می‌گویند در تلاش برای وارد کردن دانش ساخت یک داروی چینی هستند که در درمان مبتلایان کرونا موثر بوده است.

کدام دارو‌ها اصلاً موثر نبودند؟
۱- هیدروکسی کلروکین
این دارویی است که بیش از دیگر روش‌های درمانی، در ماه‌های اخیر جنجالی شد که دلیل آن نیز ورود موضوعات مرتبط با آن به دنیای سیاست بود. یکی از حامیان اصلی این دارو دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا بوده است.

علاوه بر دونالد ترامپ دیده رائولت، پزشک جنجالی فرانسه نیز از مبلغان اصلی آن در ماه‌های گذشته محسوب می‌شد. او سرانجام به دلیل تبلیغ برای دارویی که در واقع برای درمان مالاریا تولید شده، با شکایت سازمان نظام پزشکی فرانسه تحت پیگرد حقوقی قرار گرفت و متهم به ارتکاب تخلفاتی از جمله نقض اخلاق پزشکی، دادن اطلاعات نادرست به مردم، در معرض خطر قرار دادن جامعه آنهم با دادن امید کاذب به آن‌ها و شارلاتانیسم شد.

تحققیات بین‌المللی از جمله آزمایش‌های بالینی در مقیاس بزرگی که در بریتانیا انجام شد، نشان داد که هیدروکسی کلروکین برای درمان کووید۱۹ موثر نیست.

۲- لوپیناویر-‌ریتوناویر
استفاده از این دو دارو که در واقع برای مقابله با ویروس ایدز تولید شده‌اند نیز تاثیری بر وضعیت مبتلایان به کرونا نداشته است.

آزمایش‌ها نشان داد این دارو‌ها که معمولا با نام تجاری «کالترا» به فروش می‌رسند، نه میزان مرگ و میر ناشی از ابتلا به کرونا را کاهش داده و نه از خطر قرار گرفتن زیر دستگاه اکسیژن کاسته است. این روش درمان حتی مدت بستری بودن بیماران را هم کوتاهتر نکرده است.

۱- توسیلیزوماب
این دارو که در واقع برای روماتیسم مفصلی ساخته شده، برای درمان مبتلایان کووید۱۹ نیز به کار می‌رود. دانشمندان هنوز درباره اثربخشی آن به نتیجه روشنی نرسیده‌اند؛ با این وجود امیدوارند به کمک این دارو بتوانند مشکلات التهابی را که علت اصلی ورود بیماران به مرحله حاد کووید۱۹ است، رفع کنند. با این حال تاکنون مطالعات پاسخ قطعی در این باره نداده است.

محققان امپریال کالج لندن در ۱۹ نوامبر اعلام کردند که طبق اولین نتایج آزمایش بالینی آنها، توسیلیزوماب اثر مفیدی دارد. اما این یافته‌ها هنوز مقدماتی هستند و نمی‌توان از اکنون درباره موثر بودن این محصول نتیجه گیری قطعی کرد.

۲- آنتی بادی‌های مصنوعی
آنتی بادی‌های موسوم به «مونوکلونال» در آزمایشگاه تولید می‌شوند و انتظار می‌رود که با تزریق وریدی، سیستم ایمنی بدن را برای خنثی سازی ویروس کرونا تقویت کنند. دونالد ترامپ نیز در جریان معالجاتش در پی ابتلا به کرونا، محصولی از این دست ساخت شرکت آمریکایی «رجنرون» را دریافت کرد.

مقامات بهداشت ایالات متحده آمریکا شنبه گذشته سرانجام مجوز «استفاده اضطراری» از این آنتی بادی را برای جلوگیری از بستری شدن مبتلایان در بیمارستان و وخیم شدن حال افرادی که دارای علائم خفیف تا متوسط کووید۱۹ هستند، صادر کرد. با این حال میزان اثربخشی این دارو همچنان در دست مطالعه است.

صدور مجوز استفاده اضطراری از داروی ریجنرون؛ پادتن مورد استفادۀ ترامپ همگانی شد.

۳- پلاسما
در این روش از پلاسمای خون افرادی که قبلاً به کرونا آلوده شده، اما اکنون بهبود یافته‌اند، برای ساخت آنتی بادی استفاده می‌شود.

برخی مطالعات ثابت کرده که این روش درمانی، برای درمان ویروس ابولا یا سارس که با ویروس کووید۱۹ هم خانواده است موثر بوده؛ با این وجود همه متخصصان بر این موضوع اتفاق نظر دارند که برای تایید این روش نیاز به آزمایش‌های بالینی بیشتری است.

منبع: یورونیوز