گیاه شگفت‌انگیزی که مگس‌ها را «فریب جنسی» میدهد!
این گیاه عجیب میتواند ویژگی‌های جذاب جنسی گرده افشان‌ها را تقلید کند تا آنها را جذب شهد خود کند. توانایی خارق العاده این گیاه مدت هاست موجب حیرت دانشمندان شده است.
فرادید | گل‌ها برای تغییر قیافه نمیتوانند عینک آفتابی بزنند و کلاه گیس سرشان کنند، پس چطور با استفاده از جعبه ابزار دی ان‌ای فعلی شان میتوانند به این خوبی گرده افشان‌ها را فریب بدهند؟! ارکیده‌ها معروفترین گل‌ها در تقلید حشرات هستند و میتوانند برای حشره بی خبری مثل کازانوُوا از نظر ظاهر و بو وسوسه انگیز به نظر برسند. میعادگاه زودگذر این گیاه میان گلبرگهایش است که آنجا حشره را گرفتار گرده هایش میکند و به این ترتیب گرده اش توسط این حشره به گل‌های دیگر سرایت میکند.
به گزارش فرادید ، این ویژگی از مدت‌ها پیش در ارکیده‌ها تکامل یافته است. دانشمندان اخیرا این ویژگی را در گل مینای آفریقای جنوبی (Gorteria diffusa) بررسی کرده اند. گلبرگ‌های این گل مینا از زرد کم رنگ تا قرمز-نارنجی روشن متغیر است. برخی گونه‌های این گل لکه‌هایی دارند که حول مرکز گل، دایره تشکیل میدهند.
(یک مگس واقعی و یک مگس تقلبی کنار هم روی گل مینای آفریقای جنوبی Gorteria diffusa)
ظاهر این گل‌ها بسیار متفاوت است و در برخی از آنها، لکه‌ها به شکل برجستگی‌های سبز-مشکی درآمده اند که از دید یک مگس، دقیقاً شبیه جفت ماده اش است که گویی به شکل اغواگرانه‌ای روی گلبرگها منتظر اوست!
در مطالعه تازه ای که به رهبری رومَن کِلِنبِرگِر، زیست شناس تکاملی از دانشگاه کمبریج انجام شد، بررسی شد که چگونه سه دسته ژن متفاوت، در ترکیب با یکدیگر تشکیل یک استراتژی فریبنده شهوانی برای حشرات گرده افشان را میدهند.
(تنوع زیاد گونه های گل مینا)
بِوِرلی گلاوِر، زیست شناس گیاهی و نویسنده ارشد از دانشگاه کمبریج در این باره گفته است: «یک ژن مگس ساز جدید در این گل مینا تکامل نیافته، بلکه این گیاه ژن‌های موجود را گرد هم آورده که در حال حاضر در بخش‌های دیگر گیاه کار‌های دیگری انجام میدهند؛ این ترکیب ژنی در کنار هم نقاط پیچیده‌ای را روی گلبرگها به وجود می آورد که مگس‌های نر را فریب میدهد.»
یکی از این ژن‌ها آهن را درون گیاه جابجا میکند، دیگری مو‌های ریشه را رشد میدهند و سومی گل دادن گیاه را کنترل میکند. ترکیب رنگدانه‌های بدست آمده از عملکرد این ژن ها یک رنگ تیره آبی-سبز است؛ درست همرنگ مگس کاراپاس.
(تصویر میکروسکوپی از منطقه مگس جعلی روی گلبرگ گل مینا)
پروتئینی که این ژن ها تولید میکنند دیواره‌های سلولی معمولاً سفت گیاه را شل میکند و منجر به انبساط غیرقابل برگشت سلولی میشود. این ویژگی باعث میشود که مگس جعلی روی گلبرگ به نوعی بادکرده و سه بعدی به نظر برسد. یعنی این گیاه نه تنها رنگ مگس های ماده بلکه حتی برجستگی شکل آنها را هم تقلید میکند تا به این ترتیب جاذبه جنسی اش برای مگس های نر تکمیل شود!
کلنبرگر میگوید: «مگس‌های نر روی گلبرگ‌های ساده زیاد نمی‌مانند، اما آنقدر فریب این مگس‌های تقلبی را میخورند که برای جفتگیری با آنها مدت زمان اضافه‌ای را هم روی چنین گلبرگ‌هایی میمانند و به این ترتیب گل را به هدفش میرسانند، چون مگس گرده‌های بیشتری را به خودش مالیده و به گرده افشانی آنها کمک میکند.»
گرد هم آوردن سه دسته ژن موجود، ظاهراً برای این استادان تغییر ظاهر، یک میانبر تکاملی به وجود آورده است.
مترجم: زهرا ذوالقدر
