زعفران چه خواصی دارد؟

زعفران، گران‌ترین ادویه جهان به‌شمار می‌آید. دلیل قیمت بالای زعفران روش دشوار برداشت است که فرایند تولید آن را پرهزینه می‌کند.

زعفران از گیاه کرکوس ساتیوس (Crocus sativus) برداشت می‌شود. درحالی‌که خاستگاه دقیق زعفران هنوز کاملاً مشخص نیست، حدود ۴ هزار سال است به علت خواص دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه به مزیت‌های زعفران برای سلامتی که شواهد علمی در حمایت از آن‌ها وجود دارد، اشاره می‌کنیم.

زعفران حاوی مقادیر چشمگیری از ترکیبات گیاهی است. این ترکیبات می‌توانند به‌عنوان آنتی‌اکسیدان عمل کنند؛ یعنی مولکول‌هایی که از سلول‌های بدن در برابر رادیکال‌های آزاد و استرس اکسیداتو محافظت می‌کنند.

برخی از آنتی‌اکسیدان‌های قوی موجود در زعفران عبارت‌اند از:

• کروسین
• کروستین
• سافرانال
• پیکروکروسین
• کائمفرول

شاید کروسین برجسته‌ترین آنتی‌اکسیدان موجود در زعفران باشد. کروسین مسئول رنگ قرمز زعفران است و پژوهش‌ها نشان می‌دهند شاید خواص ضدافسردگی داشته باشد و از سلول‌های مغز دربرابر آسیب پیشرونده محافظت کند.

پژوهش‌ها نشان می‌دهند سافرانال موجود در زغفران ممکن است در مقابله با شرایط زیر مفید باشد:

• التهاب
• آسم
• فشار خون بالا
• سرطان
• افسردگی

کائمفرول که در گلبرگ‌های گل‌های زعفران وجود دارد، نیز ممکن است به تقویت سیستم ایمنی کمک کند و از بدن دربرابر ویروس‌های مختلفی ازجمله موارد زیر محافظت کند:

• هپاتیت B
• آنفولانزا
• اچ‌آی‌وی
• ویروس سین‌سیشیال تنفسی

زعفران به ادویه آفتاب معروف است و علت آن فقط رنگ خاص آن نیست، زیرا می‌تواند به بهبود روحیه نیز کمک کند.

مروری در سال ۲۰۱۹ نشان داد تأثیر زعفران در درمان افسردگی خفیف تا متوسط، مؤثرتر از دارونما است. مطالعات دیگری نیز نشان داده‌اند زعفران در درمان افسردگی به اندازه درمان‌های مرسوم افسردگی یعنی فلوکستین، ایمی‌پرامین و سیتالوپرام مؤثر است. علاوه‌براین، در مطالعات انجام‌شده، افرادی که زعفران مصرف می‌کردند، نسبت به گروه دیگر عوارض جانبی کمتری را تجربه کردند.

درحالی‌که این یافته‌ها امیدوارکننده به‌نظر می‌رسند، پیش از اینکه متخصصان بتوانند زعفران را به‌عنوان درمانی برای افسردگی توصیه کنند، لازم است مطالعات انسانی طولانی‌تر و بزرگ‌تری انجام شود.

به‌نوشته‌ی وب‌سایت هلث لاین، زعفران سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها است که به خنثی کردن رادیکال‌های آزاد مضر کمک می‌کنند. آسیب ناشی از رادیکال‌های آزاد با بیماری‌های مزمنی مانند سرطان ارتباط دارد. مروری در سال ۲۰۲۰ نشان داد زعفران و ترکیبات آن به‌طور انتخابی سلول‌های سرطانی را نابود کرده یا رشد تومور را سرکوب می‌کنند، ولی به سلول‌های سالم آسیبی نمی‌زنند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند این اثرات در انواع مختلف سرطان ازجمله موارد زیر مشاهده می‌شود:

• سرطان روده
• سرطان سینه
• سرطان ریه
• سرطان پروستات
• سرطان دهانه رحم
• سرطان خون
• سرطان مغز

کروسین آنتی‌اکسیدان اصلی موجود در زعفران همچنین ممکن است سلول‌های سرطانی را نسبت به داروهای شیمی درمانی حساس‌تر کند.

درحالی‌که این یافته‌ها امیدوارکننده هستند، پژوهش‌های بیشتری برای درک کامل اثرات ضدسرطانی زعفران مورد نیاز است.

سندرم پیش از قاعدگی (PMS) اصطلاحی است که علائم فیزیکی، عاطفی و روانی‌ای را توصیف می‌کند که قبل از شروع دوره قاعدگی رخ می‌دهد. مروری از سال ۲۰۲۴ نشان داد زعفران ممکن است تأثیر مثبتی روی بخش‌های مختلف دستگاه تولیدمثلی زنان داشته باشد و علائم سندرم مذکور را تسکین دهد. قبل از مصرف زعفران برای درمان علائم PMS باید با پزشک مشورت کنید.

افرودیزیاک‌ها غذاها یا مکمل‌هایی هستند که میل جنسی را افزایش می‌دهند. مطالعات نشان داده‌اند زعفران ممکن است خصوصاً در افرادی که داروهای ضدافسردگی مصرف می‌کنند، به‌عنوان تقویت‌کننده میل جنسی عمل کند.

پژوهش‌ها نشان می‌دهند زعفران خصوصاً در افراد دچار چاقی، ممکن است به کاهش اشتها و مدیریت وزن کمک کند. به‌عنوان مثال، مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۳ نشان داد مصرف ۶۰ میلی‌گرم زعفران در روز به مدت ۱۲ هفته در مقایسه با دارونما، در کاهش شاخص توده بدنی، دور کمر و وزن مؤثرتر بود. پژوهشگران همچنین دریافتند که زعفران به بهبود سطح کلسترول خوب یعنی HDL و کاهش سطح تری گلیسیرید کمک می‌کند. به‌طور مشابه، مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۷ نشان داد مصرف مکمل عصاره زعفران به مدت ۸ هفته در کاهش اشتها، شاخص توده بدنی، دور کمر و توده چربی کل مؤثر بود.

۸. ممکن است عوامل خطر بیماری قلبی را کاهش دهد

۹. ممکن است سطح قند خون را کاهش دهد

۱۰. ممکن است بینایی را در بزرگسالان مبتلا به دژنراسیون ماکولا وابسته به سن بهبود دهد

۱۱. ممکن است حافظه را در بزرگسالان مبتلا به آلزایمر بهبود دهد

خطرات، اقدامات احتیاطی و دوز

افراد دارای شرایط زیر باید در مصرف زعفران احتیاط کنند

داروهای فشار خون (داروهای ضد فشار خون) با زعفران تداخل دارند.

به‌نوشته‌ی وب‌سایت وب‌ام‌دی، زعفران ممکن است فشار خون را کاهش دهد. مصرف زعفران همراه با داروهایی که فشار خون را پایین می‌آورند، می‌تواند باعث شود فشار خون بیش‌ازحد کاهش یابد.

زعفران با کافئین تداخل دارد.

زعفران می‌تواند سرعت تجزیه کافئین در بدن را کاهش دهد. مصرف زعفران همراه با کافئین ممکن است تأثیرات و عوارض جانبی کافئین را در برخی افراد افزایش دهد.

داروهای دیابت (داروهای ضد دیابت) با زعفران تداخل دارند.

زعفران ممکن است سطح قند خون را کاهش دهد. مصرف زعفران همراه با داروهای دیابت شاید باعث شود قند خون بیش از حد کم شود.

داروهای آرام‌بخش (داروهای سرکوب‌کننده سیستم عصبی مرکزی) با زعفران تداخل دارند.

زعفران ممکن است باعث خواب‌آلودگی و کند شدن تنفس شود. برخی داروهای آرام‌بخش نیز می‌توانند خواب‌آلودگی و کندی تنفس ایجاد کنند. مصرف زعفران همراه با داروهای آرام‌بخش ممکن است مشکلات تنفسی و یا خواب‌آلودگی زیاد ایجاد کند.

زعفران حاوی ترکیباتی است که خواص آنتی‌اکسیدانی، ضدالتهابی و ضدسرطانی دارند. کروسین، سافرانال، کروستین و کائمفرول از ترکیبات موجود در زعفران هستند که می‌توانند از سلول‌های بدن در برابر آسیب‌های اکسیداتیو محافظت کنند و در درمان افسردگی، التهاب، فشار خون بالا و برخی سرطان‌ها مؤثر باشند.

زعفران همچنین ممکن است در بهبود خلق‌وخو، کاهش علائم افسردگی و تسکین سندرم پیش از قاعدگی مفید باشد. مطالعات نشان داده‌اند که مصرف زعفران می‌تواند به کاهش اشتها و کمک به کاهش وزن نیز کمک کند. سایر مزایای احتمالی زعفران شامل کاهش خطر بیماری‌های قلبی، بهبود بینایی در افراد مبتلا به دژنراسیون ماکولا و بهبود حافظه در افراد مبتلا به آلزایمر می‌شود.

مصرف مقدار متوسط زعفران معمولاً برای بیشتر افراد ایمن است اما مصرف مقادیر زیاد زعفران ایمن نیست و موجب مسمومیت می‌شود. زنان باردار نیز باید از مصرف مقادیر زیاد زعفران پرهیز کنند. قبل از استفاده از زعفران به‌عنوان مکمل، مشورت با پزشک ضروری است.