قدیمی‌ترین محل برخورد «شهاب‌سنگ» به زمین پیدا شد
قدیمی‌ترین دهانه برخوردی شهاب‌سنگی زمین در قلب منطقه «پیلبارا» در استرالیای غربی کشف شده است. این دهانه یکی از بزرگ‌ترین دهانه‌های برخوردی کشف‌شده روی زمین است، هرچند به هیچ وجه بزرگ‌ترین آن‌ها محسوب نمی‌شود.
فرادید| پژوهشگران «مدرسه علوم زمین و سیارات کرتیس» و «سازمان زمین‌شناسی استرالیای غربی» اعلام کردند قدیمی‌ترین دهانه برخوردی شهاب‌سنگی زمین را در قلب منطقه «پیلبارا» در استرالیای غربی کشف کرده‌اند. این دهانه حدود ۳.۵ میلیارد سال پیش تشکیل شده که آن را بیش از یک میلیارد سال قدیمی‌تر از رکورد قبلی (دهانه وردفورت در آفریقای جنوبی) می‌کند.
به گزارش فرادید، در مقاله‌ای که در وب‌سایت The Conversation منتشر شده، نویسندگان توضیح داده‌اند چگونه با بررسی شواهد میدانی، منشأ برخوردی این دهانه را اثبات کرده‌اند.
منطقه پیلبارا (Pilbara) دارای برخی از قدیمی‌ترین پوسته‌های قاره‌ای زمین است و سنگ‌های موجود در «پیلبارا کراتون» بین ۳.۸ تا ۲.۷ میلیارد سال قدمت دارند.
پژوهشگران لایه‌ی غیرمعمولی از سنگ‌ها به نام «عضو آنتارکتیک کریک» (Antarctic Creek Member) را بررسی کردند. این بخش از استرالیا که یکی از گرم‌ترین مناطق این قاره محسوب می‌شود، به شکل طنزآمیزی «گنبد قطب شمال» نیز نامیده می‌شود. این سازند در حاشیه گنبدی به قطر حدود ۲۰ کیلومتر دیده می‌شود. ضخامت این لایه تنها ۲۰ متر است و در اصل حاوی سنگ‌های آوارآتشفشانی و چرت (سنگ ریزدانه و سخت) است که حدود ۳.۴۷ میلیارد سال پیش رسوب کرده‌اند.
اما آنچه این لایه را متمایز کرده، ریزکره‌های برخوردی (impact spherules) است؛ قطراتی که از سنگ‌های مذاب پرتاب‌شده در اثر برخورد شهاب‌سنگی شکل گرفته‌اند. افزون بر این، در بررسی‌های زمین‌شناسی مخروط پاشیده (shatter cones) نیز شناسایی شده است. مخروط‌های پاشیده ساختارهای مخروطی شاخه‌شاخه‌ای هستند که در طبیعت تنها در اثر امواج ضربه‌ای ناشی از برخورد شهاب‌سنگی در بستر سنگی ایجاد می‌شوند.
نمونه‌ای از مخروط پاشیده‌ی حفظ‌شده در سنگ آهک
محققان بر مبنای توزیع ریزکره‌های برخوردی و مخروط‌های پاشیده و همچنین اندازه گنبد مرکزی که در اثر برخورد بالا آمده، تخمین زده‌اند قطر دهانه بیرونی این برخورد حدود ۱۰۰ کیلومتر بوده است. این دهانه یکی از بزرگ‌ترین دهانه‌های برخوردی کشف‌شده روی زمین است، هرچند به هیچ وجه بزرگ‌ترین آن‌ها محسوب نمی‌شود.
نویسندگان مقاله استدلال کردند این برخورد ممکن است توضیحی برای چگونگی شکل‌گیری قدیمی‌ترین پوسته‌های قاره‌ای زمین باشد.
پوسته بیرونی زمین از دید ترکیب شیمیایی بسیار متفاوت از گوشته زمین است و زمین‌شناسان هنوز به طور کامل نمی‌دانند چه عاملی موجب این تغییر در حدود ۴ تا ۳ میلیارد سال پیش شده است.
در اثر برخوردهای شهاب‌سنگی، حجم‌های عظیمی از مواد به بیرون پرتاب شدند و سنگ‌های اطراف را به حالت مذاب درآوردند. این فرایند سبب شد حباب‌های ضخیمی از مواد آتشفشانی داغ و کم‌چگالی از گوشته زمین به سمت بالا حرکت کرده و به مرور زمان به پوسته قاره‌ای تبدیل شوند.
این مطالعه با عنوان «دهانه برخوردی پالئوآرکائین در پیلبارا کراتون، استرالیای غربی» در مجله Nature Communications منتشر شده است.
مترجم: زهرا ذوالقدر
