عکس؛ سفر به تهران قدیم؛ فرش شستن در خیابان‌های تهران؛ وقتی که خبری از پودرهای شست و شو نبود

مردم پایتخت ٧٠ – ٨٠ سال پیش در دو نوبت شروع می‌کردند به شست و شوی فرش‌ها و نظافت خانه با ریشه گیاه اشنان و صابون آشتیانی که هر دو منشأ گیاهی داشتند؛ یکی قبل از عید هنگام خانه تکانی شب عید و دیگری آخر بهار و تابستان که آفتاب تیز می‌شد و فرش را زود خشک می‌کرد.

از خاکستر حاصل از سوزاندن شاخ و برگ گیاه اشنان، ماده‌ای قلیایی «کلیاب» به دست می‌آورند که در مراکز صنعتی و سنتی مانند صابون‌سازی، سفالگری، شستشوی نخ‌های ابریشم و شیشه‌گری استفاده می‌کنند. در گذشتهٔ نه چندان دور نیز مغز ریشهٔ آن را خشک و به عنوان شوینده استفاده می‌کردند.

«نصرالله حدادی» تهران‌پژوه، می‌گوید: «بین سال‌های ١٣٣٤ تا ١٣٤٠ طول کشید تا همه تهران دارای آب شود و تا قبل از اینکه فشاری‌ها را سرچهارراه‌ها بگذراند مردم می‌رفتند سر قنات‌ها فرش می‌شستند. فرش را می‌انداختند روی فرغون می‌رفتند سر قنات. بعدها که سر همه چهارراه‌ها و میدان‌ها و جاهای پررفت و آمد فشاری آب گذاشته شد شب که خیابان‌ها خلوت بود مردم تا وسط خیابان فرش می‌انداختند و شروع می‌کردند به شستن فرش با شوینده‌هایی که خودشان درست کرده بودند.»

حدادی می‌افزاید: «قبل از پودر لباسشویی «فاب» که نخستین پودر شستشوی وارداتی به ایران بود، مردم تهران مثل همه‌ جای کشور لباس و ظروف خود را با صابون‌های مکعبی می‌شستند. به این صورت که آن را پودر می‌کردند و از کف آن برای نظافت استفاده می‌کردند یا چوبک (ریشه گیاه اشنان) را پس از خشک‌ کردن می‌کوبیدند و از پودر آن استفاده می‌کردند. برای لباس و پرده و ملحفه‌های سفید هم از نیل و لاجورد استفاده می‌شد.»

در دهه ٣٠ پودر فاب و بعد از آن پودر تاید وارد شد و بتدریج در اواسط دهه ٤٠ محصولات وطنی مثل برف و شوما و دریا بازار را از فاب گرفتند. نکته جالب این بود که به گفته حدادی، تا سال‌ها مردم به همه پودرهای لباسشویی «فاب» می‌گفتند.

منبع: همشهری