مقبرۀ «پسر فرعون» بعد از ۴۴۰۰ سال از زیر خاک بیرون آمد

فرادید| این کشف باستان‌شناسی خارق‌العاده به رهبری دکتر محمد اسماعیل خالد، دبیرکل شورای عالی آثار باستانی مصر شامل کشف مقبره ۴۴۰۰ساله شاهزاده واسریف رع، پسر فرعون اوسِرکاف، بنیان‌گذار دودمان پنجم مصر می‌شود.

به گزارش فرادید؛ این مقبره که در محوطه‌ی باستانی سقاره در جنوب قاهره کشف شده، با معماری باشکوه، کتیبه‌های نادر و مجموعه‌ای از تندیس‌هایی که تاکنون به این شکل دیده نشده‌اند، کارشناسان را شگفت‌زده کرده و پرسش‌های تازه‌ای را درباره آیین‌های خاکسپاری سلطنتی و حافظه فرهنگی در دوران پادشاهی کهن مصر مطرح کرده است. 

نمایی کلی از داخل مقبره

دروازه‌ای باشکوه به دنیای پس از مرگ

در مرکز مقبره، دری به ارتفاع ۴.۵ متر از جنس گرانیت صورتی (سنگی که معمولاً برای بالاترین طبقات اجتماعی به‌کار می‌رفت) قرار دارد. روی این درب هیروگلیف‌های پیچیده‌ای حک شده که شاهزاده را با عناوینی همچون ولیعهد، کاتب سلطنتی، وزیر، قاضی، فرماندار محلی و کاهن معرفی می‌کند. بنا به گفته دکتر خالد، این نخستین در سنگی با این اندازه و جنس در منطقه سقاره است که تاکنون کشف شده است. 

درب‌های کاذب در مقبره‌های مصری گذرگاهی نمادین میان دنیای زندگان و مردگان تلقی می‌شدند و امکان ارتباط معنوی و تقدیم نذورات را فراهم می‌کردند. این نمونه عظیم نه تنها جایگاه مهم شاهزاده را نشان می‌دهد، بلکه گواهی از تحول نگرش مصریان به معماری آرامگاهی و اندیشه‌های آیینی است. 

یک درب کاذب عظیم از گرانیت صورتی که روی آن عناوین شاهزاده واسریف رع حک شده است

تندیس‌های سلطنتی بدون سر

باستان‌شناسان گروهی از تندیس‌های گرانیتی بی‌سر را نیز کشف کرده‌اند که گمان می‌رود فرعون زوسِر، همسرش و ده دختر او را به تصویر کشیده باشند. به نظر می‌رسد این مجسمه‌ها از مجموعه هرم پلکانی زوسِر به مقبره واسریف‌رع منتقل شده‌اند، هرچند دلیل این انتقال هنوز روشن نشده است. 

این استفاده مجدد پرسش‌های مهمی را مطرح می‌کند: آیا این مقبره به‌عنوان یک معبد دودمانی ساخته شده بود یا اینکه حاکمان بعدی آن را برای بزرگداشت یا تصاحب یاد سلطنتی بازسازی کرده‌اند؟ در هر صورت، حضور این تندیس‌ها بر پیچیدگی و اهمیت تاریخی این مکان در دوره‌های مختلف سلطنتی می‌افزاید. 

اتاق‌های پنهان و صف‌آرایی کم‌نظیر تندیس‌ها

ورودی دوم در ضلع شرقی مقبره کشف شده که با دو ستون گرانیتی پوشیده از فهرست عناوین کامل واسریف‌رع و کارتوشی از پادشاه نفرفرع احاطه شده است. اما جالب‌تر از همه، کشف ۱۳ تندیس نشسته است که همگی از گرانیت صورتی ساخته شده‌اند و روی نیمکت‌هایی با پشتی بلند چیده شده‌اند. 

این نوع چیدمان که نخستین بار در سقاره کشف شده احتمالاً نمایانگر دربار سلطنتی یا گردهمایی نیاکان است و ما را با نمادهای آیینی در خاکسپاری اشراف در آغاز دوران پادشاهی مصر آشنا می‌کند. 

نمای نزدیک از تندیس‌های بی‌سر که گمان می‌رود نمایانگر اعضای خانواده سلطنتی باشند

مقبره‌ای کهن با میراثی چندلایه

در بخش‌های داخلی‌تر مقبره، باستان‌شناسان میز قربانی قرمزرنگی از گرانیت یافتند در کنار تندیسی از گرانیت سیاه که گمان می‌رود مربوط به دودمان بیست‌وششم و قدمتش بیش از ۱۰۰۰ سال پس از ساخت اولیه مقبره باشد. این تندیس ۱.۱۷ متری که دوباره مورد استفاده قرار گرفته، نشان می‌دهد مقبره ممکن است برای نسل‌های مختلف کاربرد آیینی داشته و تنها به واسریف‌رع محدود نبوده باشد. 

سقاره از دیرباز محلی برای استفاده مجدد از مقبره‌ها بوده، جایی که دودمان‌های بعدی اغلب مقبره‌های باستانی را مرمت می‌کردند یا تغییرکاربری می‌دادند تا پیوندشان را با دوران طلایی مصر حفظ کنند. 

میز قربانی سنگی دایره‌ی که روی آن با هیروگلیف حکاکی شده است

ادامه حفاری‌ها

این کشف نقطه عطفی در باستان‌شناسی مصر است. شریف فتحی، وزیر گردشگری و آثار باستانی مصر از تلاش‌های شورای عالی آثار باستانی و بنیاد زاهی حواس برای باستان‌شناسی و میراث که در این پروژه همکاری داشته‌اند، تقدیر کرده است. 

با ادامه کاوش‌ها، انتظار می‌رود این مقبره در ماه‌های آینده جزئیات بیشتری از جمله تندیس‌ها، کتیبه‌ها و عناصر آیینی بیشتری را فاش کند. نشانه‌های اولیه حاکی از آنست که هنوز اسرار زیادی زیر خاک پنهان مانده‌اند.

مترجم: زهرا ذوالقدر