عکس؛ سفر به یارن قدیم؛ تیم مذاکره در قطعنامه ۵۹۸

قطعنامه ۵۹۸ در حالی از سوی ایران پذیرفته شد که شرایط بین‌المللی به نقطه‌ای حساس رسیده بود؛ شعله‌های جنگی نابرابر که علیه ایران برافروخته شده بود، سر باز می‌زد و نیاز به تدبیری بلند داشت. در این بزنگاه تاریخی، تیمی از دیپلمات‌های زبده و چهره‌های آشنا با پیچ و خم‌های سیاست بین‌الملل به میدان آمدند تا با زبان عقلانیت، کارزار گلوله و آتش را به میز مذاکره بکشانند.

به گزارش فرارو، در طول سال‌های جنگ تحمیلی، شورای امنیت سازمان ملل بار‌ها قطعنامه‌هایی صادر کرد که به‌سبب جانبداری آشکار، هیچ‌گاه از سوی ایران پذیرفته نشد، اما قطعنامه ۵۹۸ سرنوشتی متفاوت یافت. برای نخستین‌بار، بخش‌هایی از حقوق ایران در متن گنجانده شده بود، تا جایی که امام خمینی (ره) شخصاً مهر تأیید بر آن نهادند.

در این شرایط، عراق که به دنبال تعویق آتش‌بس تا تحقق خواسته‌هایش بود، ناچار شد پای میز گفت‌و‌گو بنشیند. هدایت این مذاکرات را خاویر پرز دکوئیار، دبیرکل وقت سازمان ملل بر عهده داشت. هیأت ایرانی، اما ترکیبی از چهره‌های آشنا بود: علی‌اکبر ولایتی، حجت‌الاسلام حسن روحانی، محمدجواد ظریف، سیروس ناصری، جمشید ممتاز، مجید تخت‌روانچی و دیگران.

در همان نخستین دیدار با دبیرکل، هیأت ایرانی با خبری غافلگیر شد: علی‌رغم پذیرش آتش‌بس از سوی ایران، عراق بار دیگر تجاوزی جدید را آغاز کرده بود. ولایتی به تندی اعتراض کرد و پرز دکوئیار پس از استعلام از سرویس اطلاعاتی آمریکا، ادعای ایران را تأیید و خواستار عقب‌نشینی فوری عراق شد.

نقش محمدجواد ظریف که در آن زمان نفر دوم نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل بود، از همین نقطه پررنگ‌تر می‌شود. تسلط او به زبان انگلیسی و مهارتش در نگارش متن‌های حقوقی، باعث شد که نوشتن بخش‌هایی کلیدی از مواضع ایران به او سپرده شود.

در حالی که آمریکا مشغول تهیه پیش‌نویس قطعنامه‌ای برای تحریم ایران بود، تیم ایرانی با هماهنگی تهران و تأیید امام خمینی، تصمیم گرفت پاسخی هوشمندانه ارائه دهد: تأکید بر اینکه پذیرش «طرح اجرایی دبیرکل»، معادل پذیرش قطعنامه است؛ بدون آن‌که به‌صورت رسمی و حقوقی، قطعنامه را پذیرفته باشند.

در این میان، ظریف که به‌عنوان نفر دوم نمایندگی ایران در سازمان ملل و مسلط‌ترین عضو هیأت به زبان انگلیسی بود، نقشی کلیدی یافت. او مسئول نوشتن بندی از سند شد که حاوی خواسته ایران بود، بدون آنکه به‌صراحت معنای حقوقی «پذیرش قطعنامه» را در بر داشته باشد. اینجا بود که واژه طلایی «تانتامونت» (tantamount) وارد تاریخ دیپلماسی ایران شد؛ کلمه‌ای که هوشمندانه به معنای «به مثابه» به‌کار رفت تا موضع ایران را بدون پذیرش رسمی قطعنامه، به جهانیان منتقل کند.

این نامه که بعد‌ها در اسناد وزارت خارجه به نام «تانتامونت لتر» مشهور شد، نمونه‌ای درخشان از دیپلماسی ظریف و زبان در خدمت منافع ملی است؛ روایتی از زمانی که یک واژه، تعادل یک جنگ و صلح را رقم زد.

تیم مذاکره در قطعنامه ۵۹۸؛ حسن روحانی، سیروس ناصری، علی اکبر ولایتی و محمدجواد ظریف