تعبیر رویا به روش کارل یونگ؛ چگونه معنی خواب‌هایمان را بفهمیم؟

فرادید| رؤیاهای شما همچون قطب‌نمایی راهنما هستند که می‌توانند در مسیر زندگی، شناخت خود و فرایند التیام دردها و رنج‌ها به شما کمک کنند. کارل یونگ باور داشت که رؤیاها نقش مهم و حیاتی در روان انسان دارند. آن‌ها نه‌تنها تجلی نمادین محتوای ناخودآگاه‌اند، بلکه کنش‌هایی هستند که در آن‌ها «خودِ ژرف» شما رشد می‌کند و روان‌تان را دوباره متعادل می‌سازد.

به گزارش فرادید؛ از نظر یونگ، رؤیاها کارکردی «جبرانی و مکمل» نسبت به ذهنِ آگاه دارند. یعنی هر زمان که یک الگو به‌شکلی یک‌سویه در آگاهی ظاهر می‌شود، سوی دیگر آن در رؤیا تجلی می‌یابد تا این عدم تعادل را جبران کند.

مثلاً کسی که بیش از حد به درستی اخلاقی وسواس دارد، ممکن است در رؤیاهایش مرتکب شنیع‌ترین جنایات شود. در واقع، بخش ژرف وجود او ـ(که هم خیر را دربر می‌گیرد و هم شر را) از طریق رؤیاها این یک‌سویی ذهن آگاه را متعادل می‌سازد. در این مثال، فرد نقابی از درستکاری بر چهره دارد و توانایی شرور بودن خود را انکار می‌کند.

اثری انتزاعی از فریدون رسولی

رؤیاهای او نه‌فقط سایه‌اش (یعنی آن بخش از خود که باید بپذیرد و با آن یکی شود) را نشان می‌دهند، بلکه به نوعی نگرش ذهن آگاهش را نیز جبران می‌کنند. یا ممکن است رؤیاها وضعیت آگاهانه‌ای را به‌طور نمادین بازسازی کرده و عوامل ناخودآگاهی را که در آن دخیل‌اند، آشکار سازند و بدین ترتیب، تجربه‌ای را برای فرد روشن کنند که در حالت عادی درکش ممکن نبود.

یونگ کار با رؤیاها را عاملی ضروری در مسیر خودشناسی، درمان و خودشکوفایی می‌دانست؛ فرایندی که در روان‌شناسی یونگی با عنوان «فردیت‌یابی» شناخته می‌شود. شفا یا درمان یعنی رسیدن به یک کلیت درونی؛ یعنی پذیرفتن و یکی شدن با تمام بخش‌هایی از خودمان که آن‌ها را نادیده گرفته‌ایم و رؤیاها آن‌ها را به ما نشان می‌دهند. تنها در این صورت است که می‌توانیم به کسی که واقعاً هستیم تبدیل شویم. اگر ندانیم رؤیاها چه چیزی می‌توانند به ما ارائه دهند، شاید انگیزه‌ای برای به خاطر سپردن و تعبیرشان نداشته باشیم.

اصل اساسی تعبیر رؤیا در روان‌شناسی یونگی چیست؟

اصل اساسی در تعبیر رؤیا از دیدگاه یونگ این است که «آگاهانه» با «ناخودآگاه» ارتباط برقرار کنیم تا معنای نمادها را دریابیم. تعبیر رؤیا یک فرایند دیالکتیکی است؛ یعنی گفت‌وگویی میان ذهن آگاه و ناخودآگاه. تمام روش‌هایی که یونگ برای تعبیر رؤیا به کار می‌برد، در خدمت این هدف بودند.

او تعبیر رؤیا را با مفهومی به نام «تعبیر در سطح درونی» توضیح می‌داد؛ یعنی تمام شخصیت‌ها و عناصر رؤیا، تجسم و نماینده‌ی جنبه‌هایی از «خودِ فرد» هستند. برای رمزگشایی از نمادهای رؤیا، باید تشخیص دهید که آن‌ها کدام بخش از وجودتان را نمایندگی می‌کنند، و این تنها با پیوند دوباره با سرچشمه‌ی آن‌ها (یعنی ناخودآگاه) ممکن است.

یونگ از چه روش‌هایی برای تعبیر رؤیا استفاده می‌کرد؟

یونگ از روش‌های گوناگونی برای تعبیر رؤیا استفاده می‌کرد؛ از جمله بررسی لحن احساسی رؤیا، ارتباطات شخصی با نمادها، و روش «تقویت». برای شروع، می‌توانید رؤیایتان را به شکل یک نمایشنامه بازنویسی کنید و آن را به صحنه‌هایی با مکان‌ها، شخصیت‌ها و اشیای مختلف تقسیم کنید. یونگ رؤیا را «تئاترِ خود» می‌دانست. این کار به شما کمک می‌کند نمادهایی را که باید با آن‌ها کار کنید، و همچنین ساختار کلی داستان رؤیایتان را بهتر بشناسید.

در هنگام بررسی لحن احساسی رؤیا، از خود بپرسید که هر نماد چه احساسی در شما برمی‌انگیزد و آن را یادداشت کنید. سپس، ارتباطات شخصی‌تان با هر نماد را بررسی کنید. این روش با تداعی آزاد فرویدی تفاوت دارد، چون در اینجا تداعی‌ها باید محدود به همان تصویر رؤیایی بمانند که در حال بررسی‌اش هستید. از سوی دیگر، روش «تقویت» بر ناخودآگاه جمعی تمرکز دارد. با بررسی تاریخی نمادها، می‌توانید به معنای کهن‌الگویی آن‌ها پی ببرید.

تمام این روش‌ها لایه‌لایه معنای نمادها را آشکار می‌کنند؛ با برقراری ارتباط آگاهانه میان نماد و ناخودآگاه، چه در سطح فردی و چه جمعی. با این حال، هیچ روشی به اندازه‌ی ورود دوباره به رؤیا در حالت بیداری، قدرت تعبیر ندارد.

چگونه می‌توان در بیداری دوباره وارد یک رؤیا شد؟

تخیّل فعال دری را به روی بازگشت آگاهانه به رؤیاهایتان باز می‌کند. با استفاده از این روش، می‌توانید با شخصیت‌های رؤیاتان گفت‌وگو کنید و ببینید که چگونه نمادهای رؤیا، معنای ژرف خود را آشکار می‌سازند. تخیّل فعال اوج و کامل‌ترین نمود اصل بنیادین تعبیر رؤیا در روان‌شناسی یونگی است؛ جایی که آگاه و ناهشیار به هم می‌پیوندند تا حقیقت پنهان یک نماد را فاش کنند. در این روش، به ناهشیار اجازه داده می‌شود تا آزادانه، درست مانند خواب، از طریق نیروی تخیّل خود را ابراز کند.

پس از انتخاب یک تصویر از رؤیایتان، برای مثال یک شخصیت یا یک شیء، چشم‌هایتان را ببندید و تمرکزتان را فقط روی همان تصویر بگذارید، بی‌آن‌که حواستان پرت شود. این تصویر ثابت نخواهد ماند اما نکته‌ی مهم این است که در روند تغییر، حرکت یا دگرگونی آن دخالت نکنید. همان‌طور که یونگ گفته بود، نمادی که در تخیّل می‌آید، «بی‌قرار می‌شود، تغییر می‌کند، چیزهایی به آن افزوده می‌شود، یا خود را تکثیر می‌کند؛ انسان با تمرکز بر آن، به آن نیرویی زنده می‌بخشد». به‌بیان ساده، تخیّل فعال نماد رؤیای شما را دوباره زنده می‌کند.

در واقع این کار نماد را از یک خاطره‌ی مرده به حضوری زنده و پویا تبدیل می‌کند که می‌توانید با آن تعامل داشته باشید. هرچند نباید جریان خودجوش تخیّلتان را کنترل کنید، اما می‌توانید با تصاویری که ظاهر می‌شوند، گفت‌وگو کنید. مثلاً در مورد یک شخصیت رؤیا، می‌توانید از او بپرسید: «تو کی هستی؟» یا «چرا اینجایی؟» نکته‌ی کلیدی این است که اجازه بدهید آن شخصیت به‌طور آزاد و خودجوش پاسخ دهد، بدون این‌که آن را کنترل یا هدایت کنی. همان‌طور که یونگ بارها تأکید کرده بود: تخیّل «باید آزادترین شکل ممکن را داشته باشد».

رؤیایتان سعی دارد چه چیزی به شما بگوید؟

برای آن‌که بفهمید رؤیایتان می‌خواهد چه چیزی به شما بگوید، باید تشخیص دهید که به کدام وضعیت آگاهانه در زندگی‌تان اشاره دارد. همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، رؤیاها عملکردی جبرانی و تکمیلی دارند؛ یعنی همیشه به وضعیتی در آگاهی شما واکنش نشان می‌دهند. یونگ هنگام تعبیر رؤیا همیشه از خود می‌پرسید: «این رؤیا، کدام نگرش آگاهانه را جبران می‌کند؟». روش‌هایی که تاکنون بررسی کردیم، ابزار کافی برای پاسخ به این پرسش را فراهم می‌کنند.

نگرش آگاهانه ممکن است ناقص، افراطی یا متعادل باشد. وقتی ناقص است، رؤیا با تقویت یا بزرگ‌نمایی آن سعی در جبرانش دارد و وقتی افراطی است، رؤیا آن را با نمایش جنبه‌ی متضاد یا اغراق‌آمیزش جبران می‌کند. در واقع، رؤیاها فقط مشکل یا موقعیتی را نشان نمی‌دهند، بلکه راه مواجهه با آن را هم آشکار می‌سازند. با درک عمیق نگرش آگاهانه‌ای که رؤیا در پی جبران آن است، می‌توانید بفهمید رؤیا به کدام مسیر راهنمایی‌تان می‌کند و چگونه می‌توانید خرد نهفته در آن را به‌صورت عملی در زندگی‌تان به‌کار بگیرید.