تصاویر؛ وقتی شهرداری تهران رؤیای فتح تاکسی‌های آنلاین را می‌بیند؛ ۱۱ دقیقه انتظار بدون راننده
در یک بعد از ظهر تابستانی در تهران، بعد از ۱۱ دقیقه انتظار هیچ خودرویی در تاکسی اینترنتی شهرزاد پیدا نشد.
این همان پلتفرم تاکسی آنلاینی است که رئیس شورای شهر تهران گفته بود به‌صورت ناشناس یک بار آن را امتحان کرده است.
در تلاش اول اگرچه کرایه یک مسیر ۱۷ کیلومتری در اپلیکیشن شهرزاد نسبت به دیگر اپلیکیشن‌های تاکسی نزدیک به ۱۰۰ هزار تومان ارزان‌تر بود اما بعد از ۱۱ دقیقه چه اتفاقی افتاد؟
بازار حمل‌ونقل آنلاین در ایران حالا بار دیگر با چالشی تازه روبه‌روست: شهرداری تهران با ماشین‌های سبز و زرد تاکسی و شاسی‌بلندهای «آیون» خود را آماده استارت زدن برای میدان تاکسی‌های آنلاین کرده است. بازی تکراری که قبلا یک بار بختش را در آن آزموده است.
پروژه نخست شهرداری به نام «کارپینو»، که قرار بود ترکیبی از پلتفرم تاکسیرانی سنتی و مدل آنلاین باشد، چندان موفقیت‌آمیز نبود و عملاً در رقابت با غول‌هایی چون اسنپ و تپسی از نفس افتاد. پنج سال بعد از روزهایی که کارپینو به ایستگاه آخر رسید، شهرداری با برند تازه‌ای به نام «شهرزاد»، به دنبال فتح قلعه تاکسی‌های آنلاین است.
چرا شهرداری از تاکسی‌های آنلاین می‌ترسد؟
داستان حضور شهرداری در این بازار به سال‌هایی برمی‌گردد که تاکسی‌های آنلاین تازه داشتند جایگاه خود را در شهر پیدا می‌کردند. شهرداری از همان ابتدا نگران کاهش سهم تاکسی‌ها و افت درآمدهای خود بود.
اول نگرانی بابت این که تاکسی‌های آنلاین، به خاطر مدل کسب‌وکار چابک و هزینه‌های کمتر، بخشی از درآمد بالقوه تاکسیرانی را از چرخه خارج کنند و شهرداری نظاره‌گر مهاجرت رانندگان به پلتفرم‌های خصوصی باشد.
دوم هم این که شهرداری ابزار نظارت بر ناوگان شهری را از دست بدهد. این برای نهادی که عادت به کنترل تاکسی‌ها داشت، خوشایند نبود. همین دو عامل کافی بود تا خیابان بهشت تهران در اوج روزهای پلتفرم‌های اسنپ و تپسی به فکر ایجاد یک جایگزین حاکمیتی بیفتد.
برای بازی دادن شهرداری تلاش‌های دیگری هم شده است. آخرین مورد آن طرحی در کمیسیون عمران مجلس بوده که در نظر دارد تا نظارت بر تاکسی‌های اینترنتی را زیر نظر ستادی در وزارت کشور قرار دهد و شهرداری‌ها را به‌عنوان بازوی اجرایی آن در کشور معرفی کند.
تفاوت «شهرزاد» با «کارپینو» تا اینجای کار آنقدرها مشخص نیست. از عکسی که در مراسم رونمایی تاکسی «شهرزاد» استفاده شده بود، می‌شد فهمید که حداقل بخشی از خودروهای شهرزاد خودروی شاسی بلند آیون است که از قضا در برندینگ رنگ آبی آن شباهت زیادی به تاکسی دات‌وان بابک زنجانی دارد.
شهرزاد دو سال آینده را می‌بیند؟
ژوبین علاقبند فعال حوزه اقتصاد دیجیتال درباره ظهور رقبای حاکمیتی برای اسنپ و تپسی می‌گوید:
«تجربه نشان داده در سطح حاکمیتی گاهی تصمیم‌هایی گرفته می‌شود که حاصل جمع‌بندی جمعی از افراد غیرمتخصص است. آن‌ها تصور می‌کنند پلتفرم‌هایی مثل اسنپ و تپسی درآمدهای هنگفتی دارند و سود سرشاری به جیب می‌زنند؛ بنابراین با خود می‌گویند چرا ما سهمی نداشته باشیم یا چرا خودمان وارد این عرصه نشویم. اما واقعیت این است که راه‌اندازی و اداره چنین پلتفرم‌هایی نیازمند صرف هزینه‌های بسیار و عبور از چالش‌های پیچیده مدیریتی و فنی است.»
به نظر من، سرنوشت این پروژه از همین حالا روشن است: دو سال دیگر چنین پلتفرمی وجود خارجی نخواهد داشت. حتی اگر نقدهای جدی به اسنپ و تپسی وارد باشد، باز هم نمی‌توان انکار کرد که خدمات آن‌ها در نهایت برای مصرف‌کننده منفعت ایجاد کرده و نوعی رقابت را شکل داده است.
شهرداری این‌بار موفق خواهد شد؟
تا امروز یکی از استراتژی‌های شورای شهر برای پیش بردن موفقیت خود القای ناامنی در تاکسی‌های اینترنتی بوده. مثلا مصطفی چمران گفته است: «نمی‌شود هر کسی با هر سابقه‌ای، از هر شهری، با هر خودرویی وارد تهران شود و مسافربری کند این موضوع باید مدیریت و ساماندهی شود تا اتفاقات تلخی که در گذشته برای برخی شهروندان رخ داد، تکرار نشود.»
اعضای اکوسیستم فناوری هم که موضع مشخصی دارد و اقبالی به این نوع بازیگری دولت‌ها در میدان‌هایی که قبلا بخش خصوصی در دست گرفته نشان نمی‌دهد اما رئیس اتاق اصناف هم که ساختار فناورانه‌ای ندارد پشت صنف تاکسی‌های آنلاین ایستاده است.
رئیس اتاق اصناف ایران ورود شهرداری تهران به راه‌اندازی تاکسی اینترنتی اختصاصی را ناقض قوانین و رقابت ناعادلانه با بخش خصوصی دانست. رئیس این صنف کمی بعد از اظهار نظر مصطفی چمران مبنی بر غیرقانونی بودن همه تاکسی‌ها به جز شهرزاد این ادعاها را خلاف واقع می‌داند. به همین خاطر بسیاری از اعضای اکوسیستم اقتصاد فناوری می‌گویند که شهرداری این بار هم موفق نخواهد شد.
اگر قرار باشد صرفاً بر اساس اصول کسب‌وکار و بدون تصویب قوانین علیه شرکت‌های خصوصی عمل شود، شهرداری به‌هیچ‌وجه نمی‌توانند با پلتفرم‌های خصوصی رقابت کنند و عملاً محکوم به شکست هستند. مگر این که قانونی در این زمینه تصویب شود که دیگران را محدود کند و بخواهند قوانینی یک‌طرفه و به‌اصطلاح مداخله‌گر در بازار تصویب کنند، که در این صورت بدون تردید نظمی که اکنون در بازار تاکسی‌های اینترنتی وجود دارد بر هم می‌خورد و دچار اختلال می‌شود.
علاقبند ادامه می‌دهد: «به‌طور کلی این اقدام اشتباهی است؛ چرا که متولیان شهرداری اساساً درکی از چگونگی شکل‌گیری و اداره یک تاکسی اینترنتی ندارند. تجربه اسنپ و تپسی نشان می‌دهد که رسیدن به جایگاه کنونی، نتیجه سال‌ها تلاش سخت، صرف هزینه‌های بسیار و عبور از مسیر پرچالش بوده است. پشت موفقیت چنین پلتفرم‌هایی حجم بزرگی از دانش مدیریتی و تجربه‌های طولانی در حوزه راه‌اندازی کسب‌وکارهای آنلاین قرار دارد؛ دانشی که شامل ایجاد تعادل میان عرضه و تقاضا، اطمینان از حضور کافی رانندگان و مسافران، و مدیریت پویای قیمت‌گذاری می‌شود. شهرداری اگر تصور کرده باشد که صرفاً با راه‌اندازی یک اپلیکیشن می‌تواند وارد این عرصه شود، به‌وضوح اشتباه می‌کند.»
منبع: خبرآنلاین
