تصاویر| برندگان «نوبل مضحک» ۲۰۲۵ اعلام شدند

از بررسی فیزیک سس پاستا گرفته تا گاوهایی به شکل گورخر و تاثیر سیر بر شیر مادر، اینها نمونه‌هایی از موضوعات تحقیقاتی هستند که امسال برنده جایزه «ایگ نوبل» شدند.

جایزه ایگ نوبل (Ig Nobel Prize) که هیچ وابستگی به جایزه نوبل ندارد و تنها یک تشابه اسمی با آن دارد، با هدف تجلیل از پژوهش‌های غیرعادی، ارج نهادن به تخیل‌ها و برانگیختن علاقه مردم به علم، پزشکی و فناوری به واسطه ابتدا خنداندن مردم و سپس به فکر واداشتن آنهاست.

هدف این جایزه، تمسخر علم نیست، بلکه نشان دادن آن است که علم می‌تواند کنجکاوی‌برانگیز، سرگرم‌کننده و عجیب باشد. حتی اگر موضوع آن در نگاه اول بی‌اهمیت یا بامزه به نظر برسد.

زیست‌شناسی

نقاشی روی گاوها با طرح گورخری برای دفع مگس‌

یک گروه پژوهشی ژاپنی به سرپرستی توموکی کوجیما بررسی کردند که آیا رنگ کردن گاوها با خطوط سیاه‌وسفید شبیه گورخر باعث کاهش گزیده شدن آنها توسط مگس‌ها می‌شود یا خیر.

هر دامداری می‌داند که مگس‌ها بلای جان گاوها هستند و به همین دلیل است که گاوها مدام سرشان را حرکت می‌دهند، دمشان را تکان می‌دهند و پوستشان را می‌لرزانند تا از شر مگس‌ها خلاص شوند. این موارد نه تنها یک دردسر به شمار می‌رود بلکه هزینه نیز دارد. گاوها در چنین شرایطی کمتر استراحت می‌کنند و به هم می‌چسبند و همین باعث استرس گرمایی و تولید شیر و گوشت کمتر می‌شود. گورخر حیوانی است که با مگس‌ها مشکلی ندارد. بنابراین توموکی و همکارانش بررسی کردند که آیا رنگ کردن گاوها به شکل گورخر کمکی به حل این مشکل می‌کند یا خیر.

آن‌ها گاوها را به سه گروه تقسیم کردند: راه‌راه گورخری، راه‌راه مشکی، و بدون خطوط. نتیجه شگفت‌انگیز بود: گاوهای راه‌راه‌ مثل گورخر کمتر مورد حمله مگس‌ها قرار گرفتند و رفتارهای «دفع مگس» مثل تکان دادن سر و دم را کمتر انجام دادند. احتمال دارد این خطوط، سیستم بینایی حشرات را برای فرود آمدن روی بدن گاوها دچار اختلال کند اما کشف علت این موضوع، مورد دیگری برای تحقیقات است.

شیمی

آیا خوردن تفلون باعث سیری می‌شود!؟

روتم نفتالوویچ و همکارانش بررسی کردند آیا می‌توان با افزودن پودر تفلون که همان ماده‌ نچسب روی ماهیتابه‌ها است، به غذا، حجم غذا را زیاد و بدون افزایش کالری، حس سیری ایجاد کرد؟

آن‌ها تفلون را بی‌مزه، غیرسمی، مقاوم به اسید معده و ارزان معرفی کردند و حتی پیشنهاد دادند به غذا اضافه شود. ولی مشخص است که این ایده به مذاق اکثر مردم خوش نمی‌آید. با وجود آزمایش‌های ایمنی روی موش‌ها، معلوم نیست واقعا کسی مایل به خوردن تفلون باشد.

فیزیک

علم پشت سس پاستا

یک گروه ایتالیایی بررسی کردند چرا تهیه سس کلاسیک «کاتچو اِ پِپه» (پاستا، پنیر پکورینو، فلفل سیاه) تا این حد سخت است و چرا گاهی تبدیل به گلوله‌های کش‌دار و ناخوشایند می‌شود. این غذا اگرچه مواد اولیه کم و دستورپخت ساده‌ای دارد اما تهیه سس آن به شکلی مناسب کار دشواری است.

به‌طور سنتی، آشپز بخشی از محلول آب و نشاسته را استخراج می‌کند که خنک شده باشد به دمای مناسب رسیده باشد  تا از گلوله شدن جلوگیری شود و آن را با پنیر مخلوط می‌کند، فلفل را آخر اضافه می‌کند، درست پیش از سرو اما محققان می‌گویند دمای آب تنها عامل گلوله شدن سس نیست.

آنها با آزمایش‌های مختلف دریافتند که نسبت نشاسته درست بین ۲ تا ۳ درصد وزن پنیر است. پایین‌تر از آن، تقسیم فاز گلوله‌ای اتفاق می‌افتد؛ بالاتر از آن سس سفت و ناخوشایند می‌شود. آب ماکارونی به تنهایی نشاسته کافی ندارد.

استفاده از آب پاستا «ریسوتاتا» ممکن است نشاسته را متمرکز کند، اما آشپز کنترل کمتری بر مقدار دقیق نشاسته دارد. پس مؤلفان توصیه می‌کنند به سادگی چهار گرم نشاسته پودرِ سیب‌زمینی یا ذرت را در ۴۰ گرم آب حل کرده، آن را به‌ملایمت گرم کرده تا غلیظ شود و آن را با پنیر ترکیب کنند. همچنین توصیه می‌کنند فلفل سیاه را کمی تفت دهند پیش از افزودن آن به مخلوط تا عطر و طعم آن تقویت شود.

طراحی مهندسی

جاکفشی ضد بو با نور UV-C

ویکاش کومار و سارثاک میتال از هند با طراحی جاکفشی‌ که از نور فرابنفش (UV-C) برای کشتن باکتری‌های بوی بد کفش‌ها استفاده می‌کند، جایزه گرفتند.

آن‌ها با آزمایش روی کفش‌های ورزشکاران دانشگاه دریافتند تنها دو تا سه دقیقه نور فرابنفش کافی است تا بوی بد به طور قابل توجهی کاهش یابد.

هوانوردی

آیا نوشیدن الکل، پرواز و دریافت صدا توسط خفاش‌ها را مختل می‌کند؟

یک گروه بین‌المللی بررسی کرد که نوشیدن اتانول (الکل طبیعی موجود در میوه‌های رسیده) بر توانایی پرواز و صدایابی خفاش‌های میوه‌خوار مصری چه تاثیری دارد.

نتایج نشان داد خفاش‌هایی که اتانول بیشتری خورده بودند، کندتر پرواز کردند و سیگنال‌های صوتی‌شان دچار افت کیفیت شده بود چیزی که می‌تواند به تصادف با موانع منجر شود.

روان‌شناسی

اگر به افراد بگویید باهوش‌اند چه می‌شود؟

مارسین زاجنکوفسکی و گیلس ژینیاک دریافتند اگر به مردم بگویید که IQ بالایی دارند، حتی اگر واقعیت نداشته باشد، حس خودشیفتگی موقتی در آن‌ها افزایش می‌یابد.

حتی افراد با عزت نفس پایین، پس از بازخورد مثبت، خود را منحصربه‌فردتر و خاص‌تر دیدند.

آن‌ها ۳۶۱ شرکت‌کننده از لهستان را استخدام کردند که از آن‌ها خواسته شد سطح هوش خود را نسبت به دیگران ارزیابی کنند؛ نسخه‌ی لهستانی پرسشنامه‌ی شخصیت نارسیسیستی را پر کنند؛ و تست هوش بدهند تا ادراک‌شان از هوش خود را با اندازه‌گیری عینی مقایسه کنند. سپس شرکت‌کنندگان به‌صورت تصادفی به یکی از دو گروه تقسیم شدند. یک گروه بازخورد مثبت دریافت کردند و به آنها گفته شد واقعا IQ بالایی نسبت به اکثر مردم دارند و گروه دیگر بازخورد منفی دریافت کردند.

کسانی که بازخورد منفی دریافت کردند، هوش خود را پائین‌تر ارزیابی کردند، و این بازخورد منفی تأثیر بزرگ‌تری از بازخورد مثبت داشت. مولفان نتیجه گرفتند که بازخورد خارجی کمک می‌کند ادراک افراد از هوش‌شان، صرف‌نظر از صحت آن بازخورد، شکل بگیرد.

تغذیه

مارمولک‌های رنگین‌کمانی آفریقایی فقط پیتزای چهار پنیر می‌خورند!

در یک ساحل توریستی در توگو، محققان مشاهده کردند که مارمولک‌های محلی عاشق دزدیدن پیتزا از بشقاب گردشگران هستند ولی نه هر پیتزایی.

آن‌ها در آزمایشی مشخص کردند که مارمولک‌ها فقط پیتزای چهار پنیر را انتخاب می‌کنند، نه پیتزای چهار فصل! که این احتمالا به دلیل بو یا ترکیب خاص پنیرهاست.

 اطفال

شیر مادر پس از خوردن سیر چه بویی می‌دهد؟ و نوزاد چه واکنشی نشان می‌دهد؟

جولی منلا و گری بیوشامپ بررسی کردند که پس از خوردن سیر توسط مادر، شیر بوی شدیدتری می‌گیرد.

مِنیلا و بیوچمپ آزمایش‌شان را چنین طراحی کردند: از هشت زن که فقط شیر خود را به فرزندشان می‌دادند نمونه‌هایی از شیرشان در دوره‌ای که از خوردن غذاهای گوگرددار مثل سیر، پیاز، مارچوبه پرهیز کرده بودند، گرفته شد؛ و نمونه‌های بیشتر پس از آن که مادران یک کپسول سیر یا یک دارونما مصرف کردند دریافت شد.

نتیجه آن بود که مادرانی که سیر خورده بودند، شیرشان بوی محسوس بیشتری داشت. بو در حدود دو ساعت پس از مصرف به اوج رسید و سپس کاهش یافت. نوزادان در این حالت مدت بیشتری شیر می‌مکیدند که به این معناست که شاید طعم و بوی قوی‌تر شیر باعث تحریک بیشتر نوزاد برای خوردن می‌شود. این می‌تواند در پذیرش طعم‌های جدید پس از دوره شیرخوارگی مؤثر باشد.

ادبیات

۳۵ سال ثبت رشد ناخن توسط دکتر ویلیام بین

اگر تعجب می‌کنید که چرا تحقیقی درباره ناخن در بخش ادبیات است، کافی است نثر شاعرانه دکتر بین را بخوانید. او سرعت رشد ناخن را برای ۳۵ سال به‌طور دقیق ثبت کرد نه فقط در مورد خودش، بلکه با بررسی تمام متون علمی موجود در این زمینه.

او طی ۳۵ سال، رشد یکی از ناخن‌هایش را با دقت و جزئیات ثبت کرد. در گزارش نهایی‌اش از اصطلاحاتی مثل: ناخن همچون نموداری شگفت‌انگیز از زمان بر محور کراتین رشد می‌کند، استفاده کرده بود!

او دریافت: رشد ناخن با افزایش سن کند می‌شود، گرما رشد را افزایش می‌دهد، جویدن ناخن نیز ممکن است باعث افزایش رشد شود، شاید به این دلیل که گردش خون را تحریک می‌کند و بر خلاف افسانه‌ها، ناخن‌ها پس از مرگ رشد نمی‌کنند؛ فقط پوست جمع می‌شود و این‌گونه به نظر می‌رسد.

جایزه ایگ نوبل توسط چه کسی برگزار می‌شود؟

جایزه ایگ نوبل توسط مجله‌ی طنز علمی آمریکایی به‌نام Annals of Improbable Research  برگزار می‌شود و مراسم سالانه‌ی آن در دانشگاه هاروارد و موسسه فناوری ماساچوست برگزار می‌شود.

در این مراسم، دانشمندان واقعی، از جمله برندگان جایزه نوبل، جوایز را اهدا می‌کنند. همچنین مراسم با نمایش علمی و سخنرانی‌های عجیب ۲۴/۷ همراه است یعنی: سخنرانی ۲۴ کلمه‌ای و سپس همان سخنرانی در ۷ کلمه!

چه نوع تحقیقاتی برنده ایگ نوبل می‌شوند؟

تحقیقات ایگ نوبل لزوما بی‌ارزش یا ساختگی نیستند. بسیاری از آن‌ها پژوهش‌های کاملا علمی هستند، در مجلات معتبر چاپ شده‌اند و حتی می‌توانند کاربردهای جدی و علمی داشته باشند.

اما معمولا موضوعاتی دارند که عجیب، خنده‌دار یا غیرعادی به نظر می‌رسند.

منبع: ایسنا