پشه آئدس به تهران رسید؟

در روزهای اخیر، بحث‌هایی در فضای مجازی درباره پشه آئدس و بیماری تب دنگی مطرح شده است؛ اخباری مبنی بر شیوع زیاد و حتی فوتی‌هایی که البته تاکنون هیچ مورد فوتی از بیماری تب دنگی در کشور ثبت نشده است. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اعلام کرده که از ابتدای سال جاری، ۴۴۸ نفر در کشور به بیماری تب دنگی مبتلا شده‌اند و امسال پشه آئدس در شهرهای بیشتری از استان مازندران مشاهده شده است.

تب دنگی که به «تب استخوان‌شکن» نیز معروف است، یک بیماری ویروسی است که از طریق حشره آئدس منتقل می‌شود و عمدتاً در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری دنیا شیوع دارد. متخصصان معتقدند ۸۰ درصد از مبتلایان به تب دنگی در اولین دوره ابتلا، علائمی ندارند و در کسانی هم که علائم بروز می‌کند، معمولاً خفیف تا متوسط است یا همراه با تب است. به طور میانگین، تنها ۵ درصد بیماران (یعنی یک نفر از هر ۲۰ نفر) به نوع شدید تب دنگی مبتلا می‌شوند.

آخرین آمار مبتلایان به تب دنگی و پراکندگی پشه آئدس

دکتر قباد مرادی، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، اعلام کرد که از ابتدای سال ۱۴۰۴ تاکنون در مجموع ۴۴۸ بیمار مبتلا به تب دنگی در کشور شناسایی شده‌اند. وی با اشاره به سابقه حضور پشه آئدس در ایران از سال ۱۳۹۵، افزود: «این پشه به تدریج در سال‌های بعد در ایران شناسایی و صید شد. در جنوب کشور استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و بوشهر با این پشه درگیر هستند و در شهرهای شمالی ابتدا از بعضی از شهرهای شمالی و غربی گیلان شروع شد و به تدریج به شهرهای غربی استان مازندران رسید.

 این پشه تقریباً در بسیاری از شهرهای گفته شده مستقر شده و در مکان‌های زیادی وجود دارد، اما بیشتر در شهرهایی که کنار دریا یا دریاچه هستند، لانه‌گزینی کرده است.» دکتر مرادی تأکید کرد که طبق گزارش‌های به دست آمده، پشه آئدس امسال نسبت به سال گذشته در شهرهای بیشتری از استان مازندران صید شده است.

علائم تب دنگی و انتقال محلی بیماری

مشخصه اصلی بیماری تب دنگی، بروز تب در چند روز متوالی است که با علائم دیگری مانند تهوع، استفراغ، بثورات پوستی، سردرد، درد عضله و استخوان، درد مفصلی، درد پشت چشم‌ها و تورم غدد لنفاوی همراه است. دکتر مرادی در پاسخ به این سؤال که آیا صید پشه در یک استان یا شهر نشان‌دهنده وجود بیماری تب دنگی است، توضیح داد: «پشه آئدس عامل بیماری تب دنگی است.

 جایی که انتقال محلی وجود دارد، یعنی علاوه بر پشه، ویروس عامل بیماری تب دنگی نیز داریم. مثلاً در چابهار انتقال محلی داریم، یعنی پشه، آلوده به بیماری است. اخیراً هم انتقال محلی در بندرعباس دیده شده است. هر جا عامل بیماری در پشه وجود داشته باشد، تب دنگی می‌تواند بومی شده و گسترش پیدا کند.»

ثبت موارد انتقال محلی تب دنگی

دکتر مرادی با اشاره به اینکه در گذشته بیماری از امارات، برخی کشورهای آفریقایی، پاکستان و افغانستان به کشور منتقل شده است، گفت: «از تعداد کل مبتلایان امسال، ۲۱ مورد از کشورهای پاکستان و افغانستان به ایران وارد شده‌اند، مابقی هم از طریق انتقال محلی است. به غیر از ۳۰ مورد انتقال محلی از بندرعباس، مابقی موارد انتقال محلی در چابهار بوده است. خوشبختانه با توجه به اقدامات درمانی مؤثر، تاکنون هیچ فوتی‌ای در کشور از بیماری تب دنگی ثبت نشده است.»

کنترل پشه آئدس و تب دنگی در ایران

رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت در مورد رصد بیماری تب دنگی و پشه آئدس از طرف وزارت بهداشت از سال‌های ابتدایی دهه نود شمسی تاکنون توضیح داد: «بیش از ۱۴۵ کشور دنیا با پشه آئدس و بیماری منتقله از آن دست و پنجه نرم می‌کنند و گسترش آن در دنیا و به تبع آن در ایران به راحتی قابل کنترل نیست. کشورهای استوایی که اقلیم مناسبی برای تخم‌ریزی پشه آئدس دارند، اکنون این پشه برایشان به معضل تبدیل شده است. کشورهایی مثل برزیل، آسیای جنوب شرقی، مالزی، سنگاپور و تایلند سال‌هاست که با بیماری تب دنگی درگیر هستند.»

وی افزود: «بیش از چند سال است که این نوع پشه در کشور ما هم صید شده است، همان طور که می‌بینید، انتقال محلی زیاد نبوده که نشان می‌دهد اقدامات انجام شده در ایران اثربخش بوده است. هر جا بهسازی محیط خوب انجام شود و سیستم دفع فاضلاب و پسماند مطلوبی وجود داشته باشد، حتی اگر پشه، ناقل بیماری تب دنگی هم باشد، امکان انتقال و گسترش آن کمتر می‌شود.

 این پشه در بعضی از کشورهای توسعه‌یافته هم مستقر شده و موارد بیماری نیز گزارش شده، اما طغیان‌های شدیدی از آن وجود نداشته که به دلیل استانداردهای بالای محیط زندگی و بهسازی محیط است. هر چند این بیماری در ایران تاکنون گسترش زیادی نداشته است، اما اگر پاکسازی و بهسازی مناسب و وضعیت بهداشتی مطلوب در محیط وجود نداشته باشد، نمی‌توان انتظار داشت بیماری گسترش پیدا نکند.»

ابلاغ شیوه‌نامه برای کنترل پشه آئدس در دولت چهاردهم

سال ۱۴۰۳ بالغ بر ۱۱۲۶ مورد تب دنگی در کشور تشخیص داده شد که تعداد ۹۲۲ مورد آن در داخل کشور رخ داد و انتقال محلی محسوب می‌شد و مابقی افراد خارج از ایران مبتلا شده بودند. دکتر مرادی گفت: «از زمان طغیان پشه و بیماری تب دنگی در دنیا، وزارت بهداشت هم این بیماری و پشه خاص را دنبال می‌کند و برای کنترل آن پروتکل‌های متعددی نوشته و برنامه‌های بسیاری را به اجرا گذاشته است.»

وی ادامه داد: «وزارت بهداشت تلاش کرده با راه‌اندازی سیستم مراقبتی، اگر پشه وارد کشور شد، مناطق آلوده به پشه شناسایی شود. به محض صید شدن پشه، نظام مراقبت حشره‌شناسی و انسانی وجود دارد تا دریابیم بیماری تب دنگی در بدن پشه‌های صید شده یا بیماران تب‌دار وجود دارد یا نه. چون مدت زیادی نیست که این بیماری در کشور ما دیده شده است، بنابراین نظام سلامت در سال‌های اخیر تلاش کرده پزشکان، کادر درمانی بهداشتی و کارشناسان را با بیماری، علائم و ابعاد مختلفش آشنا کند.

 هر جا پشه استقرار پیدا کرده، سعی شده در بالاترین سطح سیاسی و اجرایی منطقه موضوع مورد بررسی قرار گیرد. در سال جاری، این موضوع در بالاترین سطح استان‌هایی که پشه در آن‌ها صید شده است، یعنی استانداران و فرمانداران مطرح شد و آن‌ها در جریان شرایط قرار گرفتند و در همه موارد با حضور استانداران و مدیران کل استان‌ها، این موارد بررسی شده است.»

پشه آئدس در تهران و راهکارهای پیشگیری

دکتر مرادی تأیید کرد که پشه آئدس تاکنون به تهران نرسیده است، اما در مناطقی که انتقال محلی بیماری تب دنگی را داشتیم، سعی شده در بالاترین سطح ممکن اهمیت مداخلاتی مثل بهسازی محیط به دستگاه‌های مسئول منتقل شود و اقدامات زیادی نیز توسط این دستگاه‌ها انجام شده است.

 وی افزود: «بعد از استقرار دولت چهاردهم، موضوع پشه آئدس در هیأت دولت مطرح شد و شیوه‌نامه‌ای را به استانداری‌ها برای کنترل این پشه ابلاغ کردند. بنابراین بالاترین تعهد سیاسی و ملی برای کنترل این بیماری در کشور وجود دارد. هر چند سال گذشته در تهران هم بیماری تب دنگی گزارش شد، اما مورد بیماری وارداتی بود.»

راهکارهای پیشگیری و کنترل تب دنگی

پیشگیری و کنترل بیماری تب دنگی به اقدامات مؤثر در زمینه کنترل پشه آئدس بستگی دارد. مشارکت اجتماعی همه سازمان‌ها مانند شهرداری‌ها، محیط‌زیست، آب و فاضلاب و سایر ارگان‌های ذیربط می‌تواند این تلاش‌های کنترلی را بهبود بخشد. متخصصان می‌گویند: «نامساعد کردن محیط برای تکثیر و تخم‌گذاری پشه و حذف پشه بالغ با هدف به حداقل رساندن تکثیر پشه و تماس آن با انسان، از راهکارهای مهم پیشگیری و کنترل این بیماری است.»

پشه آئدس می‌تواند در هر ظرف یا فضایی که مقداری آب در آن جمع شده است، فوراً تخم‌گذاری کند، مانند لاستیک‌های مستعمل، قوطی کنسرو، حوضچه‌های سیمانی، ظرف زیر گلدان، مخازن و تانکر آب، ظرف زیر کولر و غیره. اما باید بدانیم تخم‌ها در برابر خشکی و کم‌آبی مقاوم هستند و می‌توانند تا مدت طولانی و «گاهی بیش از یک سال» شرایط بدون آب را تحمل کنند. پشه آئدس برخلاف پشه مالاریا و بسیاری از پشه‌های دیگر، طی روز خونخواری می‌کند و حداکثر گزش را در صبح زود و هنگام غروب آفتاب قبل از تاریکی هوا دارد.

منبع: ایران