تصاویر؛ چرنوبیل ۲؛ سازه ترسناکی که منبع صدای شوم جهان بود

در اعماق جنگل‌های انبوه و ممنوعه‌ی اطراف چرنوبیل، سازه‌ای فلزی و غول‌پیکر سر به آسمان کشیده که شبیه هیچ چیز دیگری نیست. این هیولای زنگ‌زده که ارتفاع آن به ۱۵۰ متر و طولش به نزدیک ۷۰۰ متر می‌رسد، نه یک برج مخابراتی معمولی است و نه بقایای یک پروژه ساختمانی ناتمام؛ بلکه یادگاری از جاه‌طلبانه‌ترین و مخوف‌ترین پروژه‌های مهندسی جنگ سرد محسوب می‌شود: رادار دوگا (Duga).

داستان دارکوب روسی از اواسط دهه‌ی ۱۹۷۰ آغاز شد؛ زمانی که اپراتورهای رادیویی آماتور، خلبانان و ایستگاه‌های پخش تجاری در سراسر جهان، با یک صدای عجیب و آزاردهنده روی امواج رادیویی کوتاه مواجه شدند. این صدا، یک سیگنال تکرارشونده و تیز با فرکانس ۱۰ هرتز بود که شبیه به صدای کوبیدن سریع نوک دارکوب بر درخت به نظر می‌رسید.

سیگنال مذکور که قدرتی معادل ۱۰ مگاوات داشت، آنقدر قوی بود که می‌توانست پخش برنامه‌های رادیویی و ارتباطات حساس را کاملاً مختل کند.

این پدیده‌ی مرموز که برای سال‌ها ذهن دولت‌ها و مهندسان غربی را به خود مشغول کرده بود، منشأ نامشخصی داشت؛ اما تمام سرنخ‌ها به یک نقطه در اعماق خاک اتحاد جماهیر شوروی اشاره می‌کرد.

حقیقت پشت این سیگنال آزاردهنده، بسیار پیچیده‌تر و استراتژیک‌تر از یک پارازیت ساده بود. رادار دوگا، بخشی از یک سیستم رادار فرای افق (Over-the-horizon radar) بود که برای شناسایی شلیک احتمالی موشک‌های بالستیک قاره‌پیما از سوی ایالات متحده طراحی شده بود.

برخلاف رادارهای معمولی که به دلیل انحنای کره زمین، برد محدودی دارند، سیستم‌های فرای افق مانند دوگا از لایه‌ی یونوسفر جو به عنوان یک آینه‌ی غول‌پیکر برای بازتاب امواج رادیویی خود استفاده می‌کردند.

برای دستیابی به چنین توانی، شوروی دو مجتمع عظیم از این رادارها را ساخت: یکی در شرق اوکراین امروزی (نزدیک شهر چرنیهیف) و دیگری در شرق سیبری.

سازه‌ی معروف‌تر و بزرگ‌تر که امروزه به عنوان نماد این پروژه شناخته می‌شود، در نزدیکی نیروگاه اتمی چرنوبیل قرار داشت و به نام «دوگا-۱» یا «چرنوبیل-۲» معروف بود. انتخاب این مکان تصادفی نبود؛ این رادار غول‌پیکر به برق زیادی نیاز داشت که تنها یک نیروگاه اتمی در آن ابعاد می‌توانست تغدیه‌اش کند.

با وجود سرمایه‌گذاری هنگفت و مهندسی پیچیده، سیستم دوگا هرگز به طور کامل قابل اعتماد و عملیاتی نشد. این سیستم به‌دلیل تداخل‌های ناشی از پدیده‌های جوی مانند شفق قطبی، دقت لازم را نداشت.

تیر خلاص به پروژه‌ی دارکوب روسی، در تاریخ ۲۶ آوریل ۱۹۸۶ (۶ اردیبهشت ۱۳۶۵) شلیک شد. فاجعه‌ی نیروگاه اتمی چرنوبیل، منطقه‌ی اطراف رادار دوگا-۱ را به یکی از آلوده‌ترین نقاط کره‌ی زمین تبدیل کرد. این پروژه فوق سِری به یک‌باره در قلب منطقه‌ی ممنوعه‌ی چرنوبیل قرار گرفت و ادامه‌ی فعالیتش برای همیشه غیرممکن شد.

امروزه، این سازه‌ی فلزی غول‌پیکر و ساکت، به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین نمادهای جنگ سرد و یادآور بلندپروازی‌های تکنولوژیک آن دوران، در منطقه‌ی ممنوعه باقی مانده است.

دوگا روسی که روزی با صدای تیک تاک شوم خود در گوش جهان می‌پیچید، حالا تنها در سکوت به تاریخ گوش می‌دهد و به یکی از جاذبه‌های گردشگری اصلی برای بازدیدکنندگان ماجراجوی چرنوبیل تبدیل شده است.

منبع: خبرآنلاین