«خانۀ سوخته» بعد از 4500 سال از زیر خاک بیرون آمد
کاوش‌های باستان‌شناسی در تپه آشاغی‌سِی‌ئیت در شهرستان چال از استان دِنیزلی منجر به کشف‌های خارق‌العاده‌ای شده که نوری تازه بر گذشته‌ی کهن این منطقه می‌افکنند.
فرادید| تیمی به سرپرستی دکتر ارِیم کوناقچی، دانشیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه دموکراسی ازمیر، بقایای خانه سوخته‌ای متعلق به ۴۵۰۰ سال پیش (دوران مفرغ آغازین) و همچنین دیوارهای دفاعی ۲۳۰۰ساله مربوط به دوران هلنیستی را کشف کرده است.
به گزارش فرادید، این یافته‌ها نشان می‌دهد آشاغی‌سِی‌ئیت نه‌تنها یک سکونتگاه کشاورزی، بلکه مرکز نظامی و فرهنگی مهمی هم بوده که از اواخر دوران مس‌سنگی تا دوره‌ی رومیان به شکل پیوسته مسکونی بوده است.
تپه آشاغی‌سِی‌ئیت؛ چهارراه تمدن‌ها
این تپه نزدیک دره‌رود بزرگ مندِرِس واقع شده و از دید جغرافیایی موقعیتی راهبردی دارد که غرب آناتولی را به فلات مرکزی پیوند می‌دهد. مدارک باستان‌شناسی نشان می‌دهد این مکان در طول تاریخ، هشت دوره‌ی متوالی سکونت را تجربه کرده که گواه هزاران سال فعالیت انسانی است.
کاوش‌ها که از سال ۲۰۰۱ آغاز شده‌اند، لایه‌هایی از تاریخ را آشکار کرده‌اند که از جوامع کشاورزی ماقبل‌تاریخ تا استحکامات هلنیستی و ساختارهای شهری اولیه را در بر می‌گیرند.
دکتر کوناقچی تأکید کرده که ساختار لایه‌ای این تپه، توالی فرهنگی پیوسته‌ای را به نمایش می‌گذارد: «هر لایه در آشاغی‌سِی‌ئیت داستانی دارد، از خانه‌های دوران مفرغ تا دژهای هلنیستی، که فرصت منحصربه‌فردی برای دنبال کردن سیر تحول زندگی در آناتولی طی هزاران سال فراهم می‌کند.»
باستان‌شناسان بقایای یک خانه‌ی سوخته و دیوارهای دژی متعلق به دوران هلنیستی را در جریان کاوش‌های امسال کشف کردند
زندگی و آتش در دوران مفرغ آغازین
خانه‌ی سوخته که قدمتش به حدود ۲۵۰۰ پیش از میلاد می‌رسد، چشم‌اندازی شگفت‌انگیز از زندگی روزمره در دوران مفرغ آغازین ارائه می‌دهد. دیوارهای شمالی و جنوبی خانه کمابیش دست‌نخورده باقی مانده و درون آن، ظروف سفالی، پیکره‌های کوچک، ابزارهای استخوانی و برنزی، و ظرف‌های ذخیره‌سازی یافت شده است.
از مهم‌ترین کشفیات، دانه‌های انگور سوخته‌شده بود که نشان می‌دهد کشت انگور در منطقه‌ی چال که امروزه نیز به تاکستان‌هایش معروف است، سابقه‌ای ۴۵۰۰ساله دارد.
بررسی‌های باستان‌گیاه‌شناسی و ریزمانده‌ها نشان می‌دهد ساکنان این خانه به کشت غلات، انجیر و انگور مشغول بوده و همچنین در بافت پارچه و سفالگری مهارت داشته‌اند. نکته‌ی جالب دیگر، کشف گورهای نوزادان درون ظروف سفالی است که مشابه آن در دیگر محوطه‌های مفرغی آناتولی هم دیده شده و گواه باورهای اولیه درباره‌ی چرخه‌ی زندگی و تولد دوباره است.
کوناقچی توضیح می‌دهد: «این خانه‌ی سوخته نه‌تنها یک رویداد غم‌انگیز را نشان می‌دهد، بلکه همچون کپسولی از زمان است.
از طریق لایه‌ی تخریب‌شده‌ی آن، می‌توان الگوهای تغذیه، صنعت و باورهای مردم باستان را بازسازی کرد.»
به عقیده دکتر ارِیم کوناقچی، این یافته‌ها نشان می‌دهد سکونت در این منطقه از اواخر دوران مس‌سنگی تا دوره‌ی رومی به شکل پیوسته ادامه داشته است
دژ ۲۳۰۰ ساله؛ نگهبان مرزهای راهبردی
یافته‌ی کلیدی دیگر این فصل کاوش، دیوار استحکامی متعلق به حدود سال ۲۸۰ پیش از میلاد است؛ یعنی دوران هلنیستی. این دژ در بحبوحه‌ی درگیری‌های میان گالات‌ها و سلوکیان ساخته شده و شاید پایگاه دیده‌بانی نظامی برای حفاظت از زمین‌های کشاورزی و مسیرهای تجاری اطراف بوده است.
از آن‌جا که سکونت‌های بعدی روی این سازه ایجاد نشده‌اند، باستان‌شناسان توانسته‌اند آن را در حالت کمابیش اصلی و دست‌نخورده مطالعه کنند. این حفظ‌شدگی منحصربه‌فرد، داده‌های ارزشمندی از شبکه‌های دفاعی آناتولی پس از اسکندر ارائه می‌دهد.
کوناقچی می‌افزاید: «سلوکیان پس از تثبیت قدرت خود در پی «نبرد فیل‌ها»، دژها و برج‌های دیده‌بانی کوچکی برای حفاظت از قلمروشان بنا کردند. به‌نظر می‌رسد آشاغی‌سِی‌ئیت یکی از همین پایگاه‌های راهبردی بوده که از دره‌های حاصلخیز غرب آناتولی محافظت می‌کرد.»
یافته‌ی کلیدی دیگر، دیوار استحکامی مربوط به حدود ۲۸۰ پیش از میلاد در دوره‌ی هلنیستی است
پنجره‌ای به گذشته‌ی آناتولی غربی
یافته‌های تپه‌ی آشاغی‌سِی‌ئیت فراتر از اهمیت محلی، به درک گسترده‌تری از چگونگی تداوم سکونت، نوآوری کشاورزی و تحول معماری نظامی در چشم‌انداز آناتولی غربی کمک می‌کنند. تاریخ چندلایه‌ی این مکان، پلی است میان جوامع کشاورزی ماقبل‌تاریخ و نظام‌های حکومتی هلنیستی و شهرسازی رومی.
پژوهش‌های آینده شامل تاریخ‌گذاری رادیوکربنی، تحلیل‌های میکروسکوپی خاک و نقشه‌برداری زمین‌باستان‌شناسی خواهد شد تا روشن شود چگونه عوامل محیطی و اجتماعی بر تداوم طولانی‌مدت سکونت در آشاغی‌سِی‌ئیت اثر گذاشته‌اند.
اشیاء کشف‌شده پس از حفاظت و مرمت، در موزه باستان‌شناسی دِنیزلی به نمایش گذاشته خواهند شد تا هم پژوهش‌های علمی و هم گردشگری باستان‌شناسی منطقه تقویت شود.
باستان‌شناسان درون خانه‌ی سوخته، اشیاء گوناگونی همچون ظروف سفالی، پیکره‌ها و مجموعه‌ای از ابزارهای استخوانی و برنزی را کشف کردند
مترجم: زهرا ذوالقدر
