عکس؛ سفر در زمان؛ سد کرج زیر سایه آزمایش اتمی روسها افتتاح شد!
در نخستین روزهای مهرماه ۱۳۴۰ و در حالی که تنها ۶ماه از آغاز نخستوزیری علی امینی گذشته بود، نخستین سد بزرگ ایران در کرج به بهرهبرداری رسید و یکی از بزرگترین پروژههای عمرانی تا آن مقطع با حضور شخص شاه، فعالیتش را آغاز کرد.
سوم مهرماه ۱۳۴۰ و در روزی که همه اخبار داخلی و بینالمللی تحتتاثیر آزمایش اتمی تازه شوروی قرار داشت و کارشناسان نگران آثار نامطلوب تشعشعهای این آزمایش بر ایران بودند، محمدرضا شاه در کیلومتر ۲۵جاده کرج – چالوس حضور یافت تا «چهارمین سد بزرگ قوسی جهان» را افتتاح کند.
علاوهبر شاه، همسرش و نخستوزیر وقت (علی امینی)، چهرههای سیاسی دیگری نیز به این مراسم دعوت شده بودند؛ از غلامرضا و عبدالرضا، دو برادر شاه گرفته تا روسای مجلسین و تعدادی از امرای ارتش، از جمله مهمانان این مراسم افتتاح بودند. در کنار اینها اما حضور سفیرکبیر آمریکا در آیین افتتاح سد کرج، از نکات جالب توجه این مراسم بود.
در آن مراسم محمدعلی صفیاصفیا، قائممقام نخستوزیر در سازمان برنامه و سرپرست سازمان سد کرج، طی گزارشی که به شاه ارائه داد، تاکید کرد که بررسیها ثابت کردهاست که نخستین منبع تامین آب آشامیدنی تهرانیها، سد کرج است.
طراحی طویلترین سد ایران
سد بتونی و قوسی کرج با ارتفاع ۱۸۰متر و طول ۳۹۰متر (در بالا) ساخته شده بود و در آن مقطع گفته میشد که از نظر ارتفاع، چهارمین سد قوسی جهان است که به بهرهبرداری رسیدهاست. ضخامت سد (در پایین) درحدود ۳۰متر بود و برای ساخت آن، ۷۹۲هزار مترمکعب سیمان، آن هم با استفاده از روشها و تکنیکهای نوین، مصرف شده بود.
از دیگر ویژگیهای سد کرج این بود که دریاچه پشت سد چیزی درحدود ۱۴کیلومتر طول و ۲۰۵میلیون مترمکعب گنجایش داشت. تولید برق و انتقال آن به تهران، یکی دیگر از ویژگیهای فنی سد کرج بهحساب میآمد.
یکی دیگر از نکات جالب در بهرهبرداری از این سد، مربوط به جاده انحرافی تازهای بود که ساخته شد. با توجه به اینکه قرار بود جاده قدیمی کرج به چالوس، که از پایین دست شد میگذشت، زیر آب برود، مسیر ۱۷کیلومتری جدیدی ساخته شد که یک پل و ۸تونل داشت. نکته جالب توجه این بود که یکی از این تونلها، با بیش از ۲هزارمتر طول، به عنوان «عریضترین» و «طویلترین» تونل ایران تا آن مقطع، نام گرفت.
اقدام دیگر، ساخت شهرک جدیدی برای حدود ۲هزار روستایی آن منطقه بود که در جریان ساخت سد، روستاهای آنان زیر آب رفته و خانههای خود را از دست داده بودند. برآورد مخارج اجرای این طرح، از سد و تاسیسات جانبی گرفته تا ساخت شهرک مسکونی جدید و اسکان جدید روستاییان، رقمی درحدود ۴هزارو۵۰۰میلیون ریال را نشان میداد.
شاه در روز افتتاح سد، اگرچه از اجرای چنین پروژهای راضی به نظر میرسید، اما درعینحال از طولانی شدن بهرهبرداری از پروژه انتقاد کرد و ابراز امیدواری کرد که بقیه طرحها مانند سد کرج به طول نینجامد.
از داور تا علی امینی؛ از ۱۳۱۵ تا ۱۳۴۰
سوم مهرماه ۱۳۴۰ سد کرج در حالی به بهرهبرداری رسید که پیشینه ساخت آن به حدود ۲۸سال پیش از آن بازمیگذشت. ماجرا ازاین قرار بود که ساخت این سد از جمله پروژههایی بود که ایده اولیه آن از زمان تصدی علیاکبر خان داور بر وزارت مالیه (از شهریورماه ۱۳۱۲ تا بهمن ماه ۱۳۱۵) شکل گرفت.
در آن مقطع پس از آنکه کرج به عنوان محل ساخت کارخانه ذوبآهن درنظر گرفته شد، آلمانها که مجری طرح بودند، پیشنهاد دادند برای رفع نیازهای آبی کارخانه، سدی روی رودخانه کرج ساخته شود. آنها ۳ نقطه را هم برای ساخت سد نسبتا کوتاهی با ارتفاع تقریبی سی چهل متر ارتفاع مشخص کردند، اما تحولات جنگجهانی دوم و شهریور۱۳۲۰، سبب شد اجرای این طرح در کرج به بوته فراموشی سپرده شود.
پس از آن در پاییز ۱۳۲۵ بار دیگر بحث سد کرج به میان آمد؛ در ۲۷ آبانماه آن سال پس از اینکه دولت قوامالسطنه قرارداد مطالعات و نظارت بر لولهکشی آب شهر تهران را با شرکت انگلیسی «سرالکساندر کیپ و شرکا» منعقد کرد، انگلیسیها پس انجام مطالعات خود، به این نتیجه رسیدند که تامین آب آشامیدنی تهران باید از رود کرج انجام شود.
اگرچه در سال ۱۳۲۸ پای یک شرکت فرانسوی برای اجرای سد کرج به میان آمد، اما سرانجامی نیافت و کار به دولت کودتا، یعنی کابینه زاهدی رسید و انجام آن با برقراری درآمدهای نفتی پیوند خورد.
کش وقوسها ادامه داشت تا اینکه در ۱۶اردیبهشتماه ۱۳۳۳ و با نامه رسمی سازمان برنامه در زمان تصدی ابوالقاسم پناهی، فعالیتهای مربوط به ساخت سد کرج به سازمان تازهتاسیسی محول شد تا اینکه حدود ۶ماه پس از آغاز نخستوزیری علی امینی، در سوم مهرماه ۱۳۴۰ به بهرهبرداری رسید.
منبع: اطلاعات آنلاین
