کشتی 500 ساله‌ای که با هزاران سلاح از زیر دریا بیرون آمد
کشتی «مِری رُز» رکورد گینس را برای بیشترین سلاح‌های قرون وسطاییِ به‌دست‌آمده از یک لاشه‌ی کشتی در اختیار دارد.
فرادید| وقتی الکساندر مَک‌کی، مورخ نظامی بریتانیایی، در سال ۱۹۶۵ جست‌وجو برای یافتن لاشه‌ی کشتی‌ها در نزدیکی جزیره‌ی وایت را آغاز کرد، یک کشتی بیش از همه هدف او بود: مری رز (Mary Rose).
به گزارش فرادید، این کشتیِ متعلق به دوره‌ی تودورها، قرن‌ها از دید گروه‌های جست‌وجو پنهان مانده بود و احتمالاً همچنان پنهان می‌ماند، اگر نقشه‌ای مربوط به سال ۱۸۴۱ کشف نمی‌شد که محل دقیق آرامگاه نهایی آن را نشان می‌داد. اما یافتن مری رز تنها نیمی از کار بود. پس از تعیین محل آن، چالش دیگری که به مراتب دشوارتر بود، پیش روی مک‌کی و گروهش قرار گرفت: چگونه باید آن را به سطح آب بازگرداند؟
«مری رزِ جایگاه ویژه‌ای در تاریخ نیروی دریایی انگلستان دارد. این کشتی سال ۱۵۱۰ به فرمان هنری هشتم که آن زمان تنها ۱۹ سال داشت، ساخته شد و نام آن از ترکیب نام مریم مقدس و نشانه‌ی خاردار خاندان تودور گرفته شد. این کشتی از نخستین ناوهای جنگی بود که پادشاهی انگلستان سفارش ساخت آن را داد. مری رز چند دهه پیش از تأسیسِ رسمی نیروی دریایی سلطنتی ساخته شد و به مرور چنان جایگاهی در فرهنگ و حافظه‌ی جمعی بریتانیا یافت که مک‌کی بابت یافتن آن نشان شوالیه دریافت کرد.
توپی از ناو مری رز؛ یکی از ده‌ها سلاح و ادوات توپخانه‌ای کشف‌شده از این کشتی
پس از سه دهه حضور در نبردهای مختلف، مری رز در ۱۹ ژوئیه‌ی ۱۵۴۵ دچار یک سرنوشت تلخ شد. این کشتی هنگام حرکت برای مقابله با ناوگان فرانسه در نزدیکی پورتسمِث (همان‌جایی که ساخته شده بود) نه بر اثر آتش دشمن، بلکه با تندبادی که هنگام گردش آن را به یک‌سو واژگون کرد، غرق شد. «فرانسوا فن در دِلفت»، سفیر پادشاهی هلند نزد هنری هشتم که شاهد نبرد بود، گزارش داد که این حادثه کمابیش تمام ۵۰۰ خدمه‌ی کشتی را به کام مرگ کشاند و تنها چند ده نفر جان سالم به در بردند. او در گزارشی محرمانه برای چارلز پنجم، امپراتور مقدس روم، آخرین لحظات کشتی را «بدشانسی و سهل‌انگاری» توصیف کرد.
مری رز پس از ۴۳۷ سال زیر آب، با استفاده از جرثقیل ۵۰۰ تنی از بستر دریا بیرون کشیده شد
همان‌گونه که در گزارش آمده، انگلیسی‌ها قصد داشتند مری رز را یافته و توپ‌های آن را بازیابی کنند؛ اما اگر تلاشی انجام شده باشد، به نتیجه نرسیده است.
وقتی گروه مک‌کی سال ۱۹۷۱ کشتی را یافت، بدنه‌ی آن کمابیش به‌طور کامل سالم بود. گل‌ولایِ نرم و محیط فاقد اکسیژن بستر دریا نه تنها سازه‌ی کشتی، بلکه بسیاری از وسایل دوره‌ی تودور را هم حفظ کرده بود. غواصان با بشقاب‌هایی مزین به نشان هنری هشتم، یک جفت دستکش چرمی ویژه شکار با شاهین و مجموعه‌ای از استخوان‌های انسانی به سطح آمدند که آزمایش‌های DNA نشان داد برخی از صاحبان آن‌ها از شبه‌جزیره ایبری و سواحل شمال آفریقا بوده‌اند؛ یافته‌ای که باورهای پیشین درباره‌ی ترکیب نژادی و فرهنگی نخستین نیروهای دریایی انگلستان را به چالش کشید.
لاشه‌ی ماری رز، پس از بیرون کشیده شدن از آب، در گهواره‌ی خود قرار گرفته است
شگفت‌انگیزترین کشفیات مربوط به مجموعه‌ی گسترده‌ی جنگ‌افزارهای قرون وسطایی بود. بنا بر گزارش «صندوق ماری رز»، نهادی غیرانتفاعی که مأمور حفاظت و نگهداری این کشتی است، لاشه‌ی کشتی شامل ۹۱ توپ، ۱۷۲ کمان بلند و ۲۰۰۰ تیر میشد، به‌همراه شمشیرها، خنجرها و نیزه‌های گوناگون. در مجموع بیش از ۸۳۰۰ سلاح از این کشتی بازیابی شد، دستاوردی که سال ۲۰۲۲ موجب ثبت رکورد جهانی گینس برای ماری رز تراست شد.
امروزه بسیاری از این اشیاء تاریخی، همراه خود کشتی، در موزه‌ی مری رز در پورتسمث به نمایش گذاشته شده‌اند. حدود یک دهه پس از کشف اولیه در اوایل دهه‌ی ۱۹۷۰، بخش‌های قابل‌بازیابی کشتی با جرثقیل ویژه‌ای از زیر آب بیرون کشیده شد. سپس این بقایا روی سکویی حمل و به محوطه‌ی تاریخی اسکله منتقل شدند؛ همان‌جایی که قرن‌ها پیش ساخته شده بود.
مترجم: زهرا ذوالقدر
