انسان در چه زمانی سریعترین رشد را دارد؟
انسانها در رشد قدی جهشهایی را تجربه میکنند، اما سریعترین دوره رشد ما کدام است؟
فرادید| اگر فرزند نوجوان دارید یا نوجوانی خودتان را به یاد داشته باشید، احتمالاً میدانید جهش رشد نوجوانی بسیار سریع به نظر میرسد، طوری که برخی نوجوانان در یک سال ۱۰ تا ۱۳ سانتیمتر رشد میکنند. اما آیا این سریعترین دوره رشد انسان است؟ عجیب است اما خیر؛ در واقع رشد سریع دوران نوجوانی، دومین دوره پرشتاب رشد در انسانها است.
به گزارش فرادید، شان کامینگ، استاد بخش سلامت دانشگاه بَث در بریتانیا میگوید: «ما رشد کودکان را از زمان تولد تا بزرگسالی دنبال کردهایم و سریعترین دوره رشد، به روشنی دو سال نخست زندگی در نوزادی است. در این زمان کودکان بیشترین سرعت رشد را دارند.»
نوزادان میتوانند نزدیک ۲۵ تا ۳۰ سانتیمتر در سال رشد کنند، بیش از دو برابرِ نرخ جهش رشد شدید نوجوانی.
سپس سرعت رشد کاهش مییابد. کامینگ میگوید: «وقتی به اواخر نوزادی و دوران کودکی میرسیم، رشد جسمی در اولویت دوم قرار میگیرد.»
به گفته بکستر-جونز، رشد از سن ۴ سالگی تا بلوغ به حدود ۵ تا ۶ سانتیمتر در سال کاهش مییابد. این زمان، دومین دوره پرشتاب رشد انسان است.
در اوج دوران بلوغ، دختران به طور متوسط ۹ سانتیمتر در سال و پسران ۱۰ سانتیمتر در سال رشد میکنند، اما این مقادیر متوسط، میانگین هستند.
کامینگ توضیح میدهد: «اگر منظم اندازهگیری کنیم، دورههایی از رشد بسیار شدید را میبینیم و سپس بدن خود را وفق میدهد. در برخی مطالعات، نرخ رشد تا حدود ۲۰ سانتیمتر هم دیده شده، البته اگر این میزان را در طول زمان میانگین بگیریم، به حدود ۱۰ تا ۱۲ سانتیمتر در سال میرسیم.»
دختران همانطور که در نوزادی رشد میکنند، زودتر جهش رشد خود را تجربه میکنند: حدود ۱۱ سالگی، در حالی که پسران معمولاً دو سال دیرتر وارد بلوغ میشوند.
کامینگ میگوید: «پسران معمولاً جهش رشد کمی شدیدتر دارند، زیرا آنها هورمون رشد بیشتری تولید میکنند و همچنین تستوسترون که به افزایش طول استخوان کمک میکند.»
جهش رشد بلوغ در حدود ۱۶ سالگی برای دختران و ۱۸ سالگی برای پسران متوقف میشود و از آنجا که پسران هم رشد شدیدتری دارند و هم دو سال طولانیتر رشد میکنند، در نهایت به طور متوسط قد بلندتری خواهند داشت.
بکستر-جونز میافزاید: «سن شروع جهش رشد، قد نهایی فرد را تعیین نمیکند. کسی که زودتر رشد میکند، زودتر رشدش متوقف میشود و کسی که دیرتر رشد میکند، زمان بیشتری برای رشد دارد.»
جهش رشد و شکل بدن
جهش رشد از بیرون به داخل رخ میدهد. کامینگ میگوید: «ابتدا پاها و دستها رشد میکنند و سپس ساق پا و بازوها (قسمتهای بلندتر اندامها). به همین دلیل وقتی بچهها تازه وارد بلوغ میشوند، شبیه زرافههای کوچک به نظر میرسند، یعنی پاهای بزرگ و بلند دارند.»
تنه آخرین بخشی است که رشد میکند و اگر کودک دیرتر رشد کند، تنه ممکن است هیچگاه به اندازه بقیه بدن نرسد. به همین دلیل، در ورزشهایی مانند باله و ژیمناستیک، تیمها گاهی افرادی را انتخاب میکنند که دیرتر رشد میکنند، زیرا اندامی کشیدهتر و پاهای بلندتری دارند. اما افرادی که زودتر رشد میکنند، مزایای ورزشی خودشان را دارند.
اگر جهش رشد بلوغ زود رخ دهد، فرد بزرگتر و قویتر است. اما این رشد سریع هزینه دارد. در دوران جهش رشد، استخوانها ضعیفتر و آسیبپذیرتر میشوند. حدود ۹ ماه فاصله وجود دارد. بیشترین نرخ شکستگی در دوران جهش رشد نوجوانان رخ میدهد.
عضلات و تاندونها هم ۹ ماه طول میکشد تا با استخوانهای در حال رشد هماهنگ شوند و این میتواند موجب آسیبهای مرتبط با رشد شود، به ویژه در ناحیه پاشنه، زانو و پایین کمر.
برای والدین نگران رشد کودک، تأکید میشود که تنوع زیاد در الگوهای رشد طبیعی است. بیکستر-جونز میگوید: «رشد سریع طبیعی است، اما رشد کند هم طبیعی است.»
قد نهایی بزرگسالی به ژنتیک بستگی دارد. همچنین شرایط نادری در کودکان وجود دارد مانند بزرگی هیپوفیز که منجر به تولید بیش از حد هورمون رشد میشود. کودکان مبتلا به این شرایط میتوانند تا ۱۵ سانتیمتر در سال رشد کنند و یک گزارش، رشد پسری ۱۳ساله با ۱۹ سانتیمتر در سال را ثبت کرده است. اما حتی این رشد سریع، کمتر از نرخ رشد نوزادان است.
مترجم: زهرا ذوالقدر
