آیا خورشید یک «ستاره‌ی کوتوله» است؟

فرادید| خورشید بزرگ‌ترین جرم در منظومه‌ی شمسی است؛ این ستاره با قطری حدود ۱٫۴ میلیون کیلومتر، بیش از ۱۰۰ برابر پهن‌تر از زمین است. با وجود این عظمت، ستاره‌ی ما اغلب «کوتوله» نامیده می‌شود. پس آیا خورشید واقعاً یک ستاره‌ی کوتوله است؟ 

به گزارش فرادید، تونی وونگ، استاد اخترشناسی می‌گوید: «از دید فنی، خورشید یک ستاره‌ی رشته‌ی اصلی از نوع G است، به‌طور مشخص یک ستاره‌ی G۲V. حرف V نشان می‌دهد این ستاره یک کوتوله است.» 

نام «ستاره‌های کوتوله» از زمانی به‌جا مانده که اخترشناس دانمارکی، اینار هرتزشپرونگ، متوجه شد سرخ‌ترین ستارگانی که مشاهده می‌کرد یا بسیار درخشان‌تر از خورشید بودند یا بسیار کم‌نورتر از آن. او ستاره‌های درخشان‌تر را «غول‌ها» و ستاره‌های کم‌نورتر را «کوتوله‌ها» نامید. این توضیح به نقل از مایکل ریچموند، استاد فیزیک و اخترشناسی بنیاد فناوری روچستر در نیویورک ارائه شده است. خورشید در حال حاضر از دید اندازه و درخشندگی، شباهت بیشتری به ستارگان کوچک‌تر و کم‌نورتر موسوم به کوتوله‌های سرخ دارد تا به ستارگان غول‌پیکر؛ بنابراین خورشید و ستارگان هم‌رده‌ی آن هم در رده‌ی ستاره‌های کوتوله طبقه‌بندی شدند. 

در اخترشناسی، حرف «G» کد رنگ زرد است، یعنی ستارگانی با بازه‌ی دمایی حدود ۵٬۱۲۵ تا ۵٬۷۲۵ درجه‌ی سانتی‌گراد. 

وونگ اشاره می‌کند که G۲ به این معناست که خورشید کمی داغ‌تر از یک ستاره‌ی معمولی از نوع G است. او می‌گوید: «این ستاره‌ها از G۰ تا G۹، به ترتیب کاهش دما، رده‌بندی می‌شوند.» دمای سطح خورشید حدود ۵٬۵۲۵ درجه‌ی سانتی‌گراد است. 

با این حال، زرد نامیدن خورشید تا حدی درست نیست؛ زیرا بیشترین خروجی مرئی خورشید در طول‌موج‌های سبز قرار دارد. اما خورشید تمام رنگ‌های مرئی را گسیل می‌کند، بنابراین رنگ واقعی نور خورشید سفید است. 

(روی زمین، خورشید به دلیل نحوه‌ی پراکندگی رنگ‌های مختلف نور سفید خورشید توسط مولکول‌های جو، زرد به نظر می‌رسد. به همین دلیل است که آسمان آبی به نظر میرسد.) 

ستارگان نوع G همچنین از G۰ تا G۹، به ترتیب کاهش اندازه، طبقه‌بندی می‌شوند. ستارگان کلاس G از حدود ۹۰ درصد جرم خورشید تا حدود ۱۱۰ درصد جرم خورشید متغیر هستند. 

خورشید آنچه اخترشناسان «ستاره‌ی رشته‌ی اصلی» می‌نامند است؛ رده‌ای که بیشتر ستارگان را شامل می‌شود. درون این ستارگان، واکنش‌های هسته‌ای هیدروژن را به هلیوم همجوشی می‌کنند و مقادیر خارق‌العاده‌ای انرژی آزاد می‌شود. میان ستارگان رشته‌ی اصلی، رنگ توسط جرم ستاره تعیین می‌شود. 

کارلس بادنس، استاد فیزیک و اخترشناسی می‌گوید: «خورشید زرد است، اما ستارگان رشته‌ی اصلی با جرم کمتر نارنجی یا قرمز هستند و ستارگان پرجرم‌تر رشته‌ی اصلی آبی هستند.» 

خورشید با افزایش سن، به‌آهستگی در حال تغییر است. وونگ می‌گوید: «از زمانی که وارد رشته‌ی اصلی شده، حدود ۱۰ درصد بزرگ‌تر شده و بسیار بزرگ‌تر هم خواهد شد.» با این حال، حتی با رشد اندازه، خورشید تا آخرین مرحله‌ی زندگی‌اش همچنان یک کوتوله به شمار خواهد رفت. 

حدود ۵ میلیارد سال دیگر، خورشید سوخت هیدروژنی خود را از دست خواهد داد و شروع به متورم شدن می‌کند تا به یک غول سرخ تبدیل شود و دوران کوتوله بودن خود را پشت سر بگذارد. بادنس می‌گوید: «خورشید مدار زهره و شاید زمین را هم در بر خواهد گرفت و دمای سطح آن کاهش می‌یابد و به رنگ قرمز درخواهد آمد.»

مترجم: زهرا ذوالقدر