داستان عکس معروف عراقچی و شرمن

زهرا اصغری گزارشگر ایسنا نوشت: سید عباس عراقچی در گفت‌وگویی که اخیرا با یکی از رسانه‌های داخلی داشت از یکی از تصاویری که در آن وی همراه با وندی شرمن، معاون وزیر خارجه آمریکا دیده می‌شود به عنوان تصویر معروف و اولین عکسی که از صحبت دو مقام ایرانی و آمریکایی به طور خودمانی‌تر در رسانه‌ها منتشر شد نام برد.

تصویر مورد نظر معاون وزیر خارجه و عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای 17 آبان 1392 در لابی هتل اینترکنتیننتال توسط عکاس ایسنا به ثبت رسید. چنین لحظه‌ و تصویری بعد‌ها با وجود طولانی شدن مذاکرات هیچ وقت در سطح معاونان وزیران خارجه به ثبت نرسید.

پرده اول: دیدار در لابی
ساعت حدود یک بامداد روز 17 آبان 1392 است و با ترک هتل اینترکنتیننتال ژنو، محل مذاکرات هیات‌های مذاکره‌کننده ایران و 1+5 از سوی خبرنگاران این هتل کمی آرام و خلوت شده است. اما هنوز خبرنگارانی معدود در لابی حضور دارند. من و همکارانم از جمله حاضران در اینترکنتیننتال بودیم. رصد رفت و آمدها و اتفاقات و تحولات در حال وقوع و پیش‌بینی نشده از جمله مهم‌ترین فعالیت‌هایی بود که هر یک از خبرنگاران در مذاکراتی از جنس مذاکرات بین‌المللی هسته‌ای به ویژه در ژنو و در موقعیتی مثل هتل اینترکنتیننتال با توجه به حضور بی واسطه خبرنگاران در محل مذاکرات و اقامت هیات‌های مذاکره‌کننده انجام می‌دادند. این در حالی بود که تعدادی از خبرنگاران به ویژه خبرنگاران خارجی نیز در هتل مذکور اقامت داشتند و در عمل در هر ساعت و مکانی امکان حضور یک خبرنگار یا نماینده یک رسانه در هتل وجود داشت.

هیات‌های مذاکره‌کننده بعد از رایزنی‌های دو جانبه و چند‌جانبه طولانی روز16 آبان برای صرف شام، هواخوری و برخی برای ملاقات‌ها و رایزنی‌های داخلی ساعتی پیش از این از هتل خارج شده بودند. خروج هیات‌ها و اعضای تیم‌های مذاکره‌کننده به رویت خبرنگاران رسیده بود و انتظار برای بازگشت آنها و شاید گرفتن خبری دست اول باعث شد تا در آن ساعت شب هم‌چنان در لابی حضور داشته باشند.

هیات آمریکایی به سرپرستی وندی شرمن و برخی از کارشناسان خود اولین هیاتی بود که به هتل بازگشتند و در لابی در تردد بودند.

در مذاکرات قبلی در ژنو نوعی همزیستی مسالمت‌آمیز میان خبرنگاران و هیات‌های مذاکره‌کننده و نیز تیم‌های حفاظت امنیت هیات‌ها به وجود آمده بود مبنی بر این‌که خبرنگاران اجازه حضور در هتل و حتی رفت و آمد تا پشت درهای اتاق هیات‌ها و اتاق مذاکرات را داشتند اما نباید در حین رفت و آمد هیات‌ها در صورتی که آنها تمایلی به صحبت با رسانه‌ها نداشتند، برای‌شان مزاحمتی ایجاد کنند. از این رو اغلب خبرنگاران در آن ساعات نیمه شب تمایلی به نزدیک شدن به دیپلمات‌های آمریکایی نشان ندادند. هم‌زمان چند تن از اعضای هیات ایرانی و به طور مشخص سید عباس عراقچی و مجید تخت‌روانچی در مشایعت یکدیگر با پوشه‌هایی در دست وارد هتل شدند. طبیعی بود حالا که نمی‌توانیم سراغ هیات آمریکایی برویم به سراغ اعضای هیات ایرانی برویم و آخرین تحولات را جویا شویم. اما ناگهان وندی شرمن در گوشه‌ای از لابی، سید عباس عراقچی را پیدا کرد و برای دقایقی گفت‌وگویی کوتاه و سرپایی میان آنها شکل گرفت.

باید گفت برای اولین بار در تاریخ روابط دیپلماتیک دو کشور دو مقام عالی ایرانی و آمریکایی در انظار عمومی به ویژه در جایی که چشم‌هایی تیزبین (خبرنگاران) حضور داشت با یکدیگر گفت‌وگویی خصوصی هرچند کوتاه را شکل دادند. این در حالی بود که مجید تخت‌روانچی در گوشه‌ای دیگر با معدود خبرنگاران در حال گفت‌وگو بود.

پرده دوم: شکار
شاید از نگاه بسیاری از خبرنگاران و رسانه‌های خبری ملاقات دو مقام ایرانی و آمریکایی در حالی که بیشتر از سه ماه است به طور رسمی دو طرف در تماس و مذاکره مستقیم هستند امری عادی به نظر آید اما در ماه‌های نخست مذاکرات اتفاقاتی بعضا رخ می‌داد که جزو "اولین‌ها" در عرصه رسانه‌ای و حتی روابط دیپلماتیک ایران و آمریکا محسوب می‌شد و این امر برای یک خبرنگار ایرانی که بیش از 33 سال است که تصویری از مقامات دو کشور در کنار یکدیگر ندیده است و بالعکس اخبار دیدار نکردن، دست ندادن، بر سر یک میز حاضر نشدن را دنبال کرده است، موضوعی خاص و قابل توجه بود که نمی‌شد به راحتی از کنار آن گذشت. با توقف عراقچی و شرمن در لابی تنها یک فکر به ذهنم خطور کرد؛ عکس.

حقیقتا به خاطر ندارم چرا از تلفن همراه برای ثبت این لحظه در چنین شرایطی که ممکن بود فقط چند ثانیه یا یک دقیقه این مکالمه به طول انجامد استفاده نکردم، شاید حضور عکاس ایسنا در محل، دلیلی بود که باعث شد به سمت او بروم و از او بخواهم تا او این اتفاق را به طور حرفه‌ای انجام دهد. از مقابل چشمان سید عباس عراقچی به سرعت خود را به عکاس که در نقطه‌ای کور از محل واقعه در انتظار ما برای بازگشت به هتل محل اقامت بود، رساندم. فرصت توضیح دادن نبود، فقط به دوربینش اشاره کردم و از او خواستم عجله کند و او بدون هیچ ذهنیتی و اینکه قرار است چه چیز را ثبت کند و با خستگی زیاد از تنش‌ها و حساسیت‌های یک روز سخت کاری خود را به سوژه رساند. تا جایی که به خاطر دارم عکاس تنها توانست دو فرم عکس بگیرد. لحظاتی بعد مکالمه شرمن و عراقچی پایان یافت و از یکدیگر جدا شدند.

پرده سوم: طوفان در راه است
بعد از تلاش برای ثبت دیدار شرمن و عراقچی طبیعی بود مهم‌ترین سوال این است که چه چیز باعث شد تا معاون وزیر خارجه آمریکا به فوریت همتای ایرانی خود را در لابی صدا کرده و با او صحبت کند، در حالی که امکان تماس تلفنی، ایمیل و حتی ملاقات وجود داشت اما نه به فوریت.

سید عباس عراقچی بعد از گفت‌وگویش با شرمن و در حالی که مجید تخت‌روانچی هم‌چنان در حلقه چند خبرنگار ایرانی و خارجی قرار داشت به سرعت به سمت آسانسور رفت و قصد داشت بدون همکارش راهی اتاق خود و احتمالا اتاق محمد جواد ظریف بشود. به سرعت خود را به آسانسور رساندم و با مانع شدن میان درب آسانسور از وی جویای محتوای مکالمه کوتاهش با وندی شرمن شدم و در برابر سماجت و اصرار من و اجتناب وی از پاسخ دادن تنها به این جمله اکتفا کرد که " طوفان در راه است".

آنچه شرمن به عراقچی در فاصله کوتاه مکالمه‌شان در لابی در ساعات اولیه روز 17 آبان گفت چیزی نبود جز اطلاع درباره سفر جان کری وزیر خارجه آمریکا به ژنو و درخواست برای دیدار دو جانبه با محمد جواد ظریف. این خبر چند ساعت بعد از سوی رسانه‌ها و مقامات آمریکایی منتشر شد.

جان کری در ساعات اولیه همان روز به هتل اینترکنتیننتال وارد شد و این برای اولین بار بود که وزیر خارجه آمریکا به طور مستقیم خود وارد مذاکرات می‌شد و همان روز دیدارهایی دو جانبه با ظریف و سه جانبه با حضور ظریف و اشتون برگزار شد. وزیران خارجه 1+5 به ترتیب و با سرعت خود را از صبح روز 17 آبان به ژنو رساندند.

باید گفت آنچه از دید سید عباس عراقچی "طوفان" خوانده شد صرف حضور وزیر خارجه آمریکا در مذاکرات نبود، بلکه پیام این حضور بود مبنی بر این‌که پنجره‌ای برای رسیدن به نقطه‌ای مرضی‌الطرفین میان دو طرف باز شده است و احتمال توافق میان ایران و 1+5 بر سر موضوع هسته‌ای بیش از یک دهه پیش فراهم شده است. در عین حال مذاکرات ژنو 2 با کارشکنی‌های وزیر خارجه فرانسه به نتیجه نرسید و کار به مذاکرات ژنو 3 موکول شد.