توقف عطش اسکناس خواهی

بررسی آمار‌های پولی و بانکی حاکی از آن است که در دو ماه پایانی پاییز، رشد نقطه‌به‌نقطه اسکناس و مسکوک روند با ثباتی را ثبت کرده و در آذرماه رشد ماهانه آن منفی شده است. این روند نشان می‌دهد که به‌رغم افزایش رشد در نیمه نخست سال‌جاری، این روند در دو ماه اخیر متوقف شده است.

پیش‌بینی می‌شود با توجه به ثبات بازار‌ها در دو ماه دی و بهمن این روند در دو ماه نخست سال‌جاری نیز تداوم داشته باشد.

براساس آخرین آمار‌های پولی و بانکی، در آذرماه سال‌جاری، میزان کل اسکناس و مسکوک، شامل اسکناس دست اشخاص، اسکناس بانک‌ها و اسکناس بانک مرکزی به رقم ۲/ ۶۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. از این مقدار ۵/ ۴۵ هزار میلیارد تومان اسکناس سهم اشخاص، ۱۰ هزار میلیارد تومان سهم بانک‌ها و ۸/ ۴ هزار میلیارد تومان سهم بانک مرکزی بوده است.

اما روند اسکناس و مسکوک طی ماه‌های اخیر، قابل‌توجه بوده است. این روند را می‌توان در سه بازه زمانی مشخص مورد بررسی قرار داد.

توقف رشد اسکناس اشخاص
اگر جریان رشد اسکناس و مسکوک، در دست اشخاص را به سه دوره زمانی تقسیم کنیم، دوره نخست را می‌توان از فروردین تا آذرماه سال ۱۳۹۶ عنوان کرد، در این زمان، به دلیل آرام بودن نوسان متغیر‌های اقتصاد کلان، میل به اسکناس طلبی نیز در میان افراد کم بود، به نوعی که رشد نقطه‌به‌نقطه اسکناس دست اشخاص در فروردین سال ۱۳۹۶ معادل ۶ درصد بود، که این رقم در آذرماه آن سال نیز در همان سطح ۶ درصد قرار داشت. به بیان دیگر، شرایط در اقتصاد به نوعی بود که نیازی به دریافت اسکناس از سوی اشخاص مشاهده نمی‌شد.

دوره دوم از دی‌ماه سال ۱۳۹۶، آغاز می‌شود، جایی که به مرور نوسان در بازار‌های دارایی مانند ارز و طلا، رشد قابل‌توجهی داشته است. در دی‌ماه سال ۱۳۹۶ رشد نقطه‌به‌نقطه اسکناس و مسکوک دست اشخاص به سطح ۱۰ درصد رسید، نکته قابل‌توجه این که عطش اسکناس خواهی در این زمان به شکلی بود که در اسفند‌ماه نسبت به بهمن‌ماه به میزان ۲۱ درصد به رشد ماهانه اسکناس در دست اشخاص افزوده شده بود و این رقم به سطح ۲/ ۴۴ هزار میلیارد تومان رسیده بود.

البته باید تقاضای تهیه اسکناس شب عید را نیز در این شرایط در نظر گرفت، اما نکته قابل‌توجه این موضوع است که طی این ماه‌ها روند نقطه‌به‌نقطه اسکناس و مسکوک نیز در مسیر صعودی قدم می‌گذاشت، روندی که در نیمه نخست سال ۱۳۹۷ نیز تشدید شد؛ در‌حالی‌که در فروردین‌ماه سال‌جاری رشد نقطه‌به‌نقطه اسکناس در دست اشخاص ۱۷ درصد گزارش شده بود، این رقم تا مهرماه سال‌جاری به سطح ۳۲ درصد افزایش یافت.

آمار‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد که در دو ماه آبان و آذر میل به اسکناس خواهی مردم کاهش یافته، زیرا رشد نقطه‌به‌نقطه آن در آبان ماه ۳۲ درصد بوده که نسبت به مهرماه تغییری را ثبت نکرده و این رقم در آذرماه با کاهش یک واحد درصدی به سطح ۳۱ درصد رسیده است؛ بنابراین دوره سوم، در دو ماه اخیر شکل گرفته که به نوعی میل به اسکناس فروکش کرده است.

رشد ماهانه اسکناس در دست اشخاص در آذرماه منفی یک درصد گزارش شده و پیش‌بینی می‌شود که این روند در دو ماه دی و بهمن نیز تداوم یابد. البته در اسفند‌ماه سال‌جاری، افزایش نیاز به اسکناس و پول نقد می‌تواند این رویه را برای یک ماه تغییر دهد.

نکته‌ای که می‌توان در این خصوص دریافت، این است که در دو ماه پایانی آذرماه، کاهش تمایل به پول نقد، جای خود را به رشد سپرده گذاری مردم داده است. در نتیجه این موضوع باعث شده که نسبت پول به شبه پول نیز در این دو ماه کاهش یابد که این رویه اثرتورمی نقدینگی را کندتر از نیمه نخست سال‌جاری خواهد کرد. اسکناس و مسکوک و سپرده‌های جاری، بخشی از پول را در اقتصاد تشکیل می‌دهند.

رشد منفی اسکناس در بانک‌ها
به‌رغم رشد بالای اسکناس و مسکوک نزد اشخاص، پول نقد در بانک‌ها دارای رشد منفی بوده است. براساس آمار‌های بانک مرکزی رشد نقطه‌به‌نقطه پول در فروردین‌ماه سال‌جاری در سطح ۱۱ درصد قرار داشت که این رقم در دی‌ماه سال‌جاری به رقم منفی ۲ درصد رسید، این روند کاهشی در سال‌جاری نیز تداوم داشت به نوعی که رشد نقطه‌به‌نقطه اسکناس بانک‌ها در مرداد ماه به منفی ۲۸ درصد کاهش یافت، اما در ماه‌های اخیر از شدت این رشد کاسته شد و در نهایت در آذرماه سال‌جاری رشد نقطه‌به‌نقطه اسکناس و مسکوک بانک‌ها به رقم منفی ۱۱ درصد رسیده است.

به‌نظر می‌رسد که حرکت جریان اسکناس‌ها در بانک‌ها و در دست مردم متفاوت از همدیگر است به نوعی که با افزایش میل اسکناس خواهی در دست اشخاص، از میزان اسکناس بانک‌ها کاسته می‌شود. البته به‌نظر می‌رسد که این رفتار نشان می‌دهد بانک‌ها به‌دنبال افزایش تقاضای مردم، عرضه خود را افزایش دادند. در آذرماه میزان اسکناس در دست بانک‌ها حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان گزارش شده است. در فروردین‌ماه سال ۱۳۹۶ این رقم حدود ۱۳ هزار میلیارد تومان ثبت شده بود.

توقف رشد منفی اسکناس بانک مرکزی
رویه‌ای که در اسکناس و مسکوک بانک مرکزی نیز مشاهده می‌شود، شبیه رویه بانک‌ها است. البته شدت نوسان در اسکناس‌های بانک مرکزی بیشتر است. براساس بررسی آمار‌های بانک مرکزی در فروردین سال ۹۶، رشد نقطه‌به‌نقطه اسکناس بانک مرکزی ۴۲ درصد ثبت شده بود، اما در دی‌ماه این رقم به یک باره به سطح منفی ۳۰ درصد رسید که نشان می‌دهد ذخایر اسکناسی بانک مرکزی در این زمان کاهش قابل‌توجهی داشته است. رشد منفی اسکناس بانک مرکزی تا شهریور ماه سال‌جاری تداوم داشت به نوعی که در این زمان رشد نقطه‌به‌نقطه این رقم در سطح منفی ۶۰ درصد قرار داشت.

اما همانند بانک ها، میزان رشد منفی اسکناس بانک مرکزی نیز در ماه‌های اخیر، روند نزولی خود را متوقف کرده است به نوعی که این رشد منفی در آذرماه سال‌جاری در سطح ۳۵ درصد ثبت شده است. رقم کل اسکناس بانک مرکزی در فروردین‌ماه سال ۱۳۹۶ در سطح ۱/ ۶ هزار میلیارد تومان بود که این رقم در آذرماه سال‌جاری ۸/ ۴ هزار میلیارد تومان گزارش شده است؛ موضوعی که روند کاهش ذخایر اسکناسی بانک مرکزی در دو سال اخیر را نشان می‌دهد.