واکسیناسیون کرونا ما را برای همیشه ایمن میکند؟
در حال حاضر هیچ پژوهشگری در جهان اثبات نکرده است که با واکسیناسیون مردم، ویروس کووید ۱۹ از بین میروند. اما برخی از آنها معتقدند که شدت و آسیب پذیری دریافت کنندگان در مقابل بیماری کمتر میشود. کیث نیل استاد همهگیرشناسی، دانشگاه ناتینگهام در این رابطه میگوید: «اگر واکسن باعث کمتر شدن شدت بیماری شود، احتمال زیادی هست که در بدن مبتلایان ویروس کمتری تولید شود و کمتر ویروس را پخش کنند، البته فعلا این یک نظریه است.»
به گزارش فرادید؛ حسن روحانی چند روز پس از آغاز واکسیناسیون کرونا در ایران گفته بود که هنوز مشخص نیست که واکسنهای کرونا چه میزان و تا چه زمانی بدن دریافت کننده را ایمن نگه میدارند. اما حالا جهانپور رئیس مرکز اطلاعرسانی وزارت بهداشت میگوید که در مورد همه واکسنهای موجود در دنیا مدت زمان بیش از هفت یا هشت ماه مصونیت پیشبینی نمیشود.
البته او همزمان تاکید میکند که هنوز ایمنی دائمی دریافت کنندگان واکسن کرونا به اثبات نرسیده است.جهانپور گفته که هیچ مطالعهای در مورد مدت زمانی ایمنی زایی آنها هنوز انجام نشده و اکنون هیچ کس نمیتواند اظهار نظر قطعی درباره مدت زمان ایمنی زایی این واکسنها داشته باشد.
در این میان، علیرضا مرندی رئیس فرهنگستان علوم پزشکی کشور هم معتقد است که هنوز معلوم نیست واکسن کرونا چه مدت ایمنی ایجاد میکند. او میگوید: «مردم باید مراقبتهای اولیه مانند بهداشت فردی، استفاده از ماسک و فاصله اجتماعی را رعایت کنند.»
هانس هنری کلوگه، مدیر اجرایی بخش اروپای سازمان بهداشت جهانی میگوید به عنوان یک فرضیه عملی بر این باور است که ابتدای سال ۲۰۲۲ پاندمی کرونا را پشت سر خواهیم گذاشت.
مدیر اجرایی نهاد بهداشتی سازمان ملل همچنین گفته در آن زمان ویروس کرونا همچنان وجود خواهد داشت، اما او معتقد است که دیگر نیازی به «تدبیرهای مخرب» نخواهد بود.
مایکل هِد پژوهشگر ارشد تحقیقات بهداشت جهانی در دانشگاه ساتهمپتون هم میگوید: اگر واکسنها کاملا از سرایت جلوگیری نکنند، یعنی افراد بیشتری را باید واکسینه کنیم تا از آستانه ایمنی جمعی عبور کنیم و ابتلا را تا نزدیک صفر پایین بیاوریم".
او توضیح میدهد که آستانه ایمنی جمعی برای کرونا مشخص نیست، چون هنوز با ابتلا جمعیتی بزرگ یا واکسیناسیون گسترده به آن نرسیدهایم. ایمنی جمعی محافظت غیرمستقیم از یک بیماری عفونی است که بعد از مصونیتِ جمعیتی بزرگ ایجاد میشود. رسیدن به این آستانه بستگی به عوامل مختلفی دارد، مانند ضریب سرایت یا عدد آر. عدد آر نمایانگر تعداد افرادی است که هر فرد ناقل آلوده میکند و بسیار متغیر است. برخی عوامل مثل محل زندگی، کشور، گونه ویروس، شرایط حاکم مانند محدودیت و تعطیلی هم بر عدد آر تاثیر میگذارند.
از طرفی در تابستان سال گذشته میلادی بررسی اثربخشی واکسن استرازنکا- آکسفورد در میمونهای رزوس که فیزیولوژی ریه آنها مانند انسان است، نتایج رضایتبخشی داشت.
این مطالعه نشان داد این واکسن از ابتلای میمونها جلوگیری نکرد، اما از بیماری شدید محافظت شدند. احتمال ابتلای میمونهای واکسینه شده مثل میمونهایی بود که واکسینه نشده بودند، اما در مقایسه با میمونهایی که واکسینه نشده بودند، ویروس کمتری در ریههایشان وجود داشت.
نویسندگان این پژوهش خاطرنشان کردند که شاید این واکسن جلوی سرایت را نگیرد، ولی میتواند کاهشی قابلتوجه در شدت بیماری ایجاد کند.
در مورد واکسن فایزر هم آلبرت بورلا مدیر عامل فایزر گفته است این واکسن در آزمایش حیوانی، سرایت ویروس را کاهش قابل توجهی داده است. البته این هنوز در انسان ثابت نشده است.
شرکت نواواکس هم اعلام کرده است واکسنش از شیوع ویروس در میمونهای رزوس که دوز کافی واکسن دریافت کرده بودند کاملا جلوگیری کرده است.
این نتایج، واکسن نواواکس را در بین واکسنهای منحصربهفردی قرار میدهد که توان پیشگیری کامل از سرایت بیماری بیعلامت در میمونسانان را دارند. این نشانهای امیدوارکننده تلقی میشود، چون فیزیولوژی تنفسی میمونسانان مشابه انسان است. در حال حاضر دانشمندان منتظر هستند بیینند آیا این واکسن میتواند در انسانها هم مصونیت عفونتزدا ایجاد کند یا خیر.
نوع دیگر مصونیت عفونتزدا است که کاملا جلوی عامل بیماریزا را میگیرد و حتی از موارد بدون علامت هم جلوگیری میکند، ولی به طرز شگفتانگیزی نادر است. مثلا برای دهها سویه باکتری نِیسِریا مننژیتیدیس، عامل نوعی مننژیت، واکسنهای بسیاری وجود دارند. سه نوع آن که در آمریکا استفاده میشوند، MCV ۴, MPSV ۴ و واکسن مننژیت بی، روی هم میتوانند از ۸۵ تا ۹۰ درصد موارد بیماری جلوگیری کنند.
با این حال معلوم شده افراد واکسینه هنوز مممکن است ناقل این باکتری باشند که میتواند در بینی یا پشت حلق پنهان شود و با عطسه یا سرفه، بوسیدن، سیگار شریکی یا ظرف مشترک به دیگران سرایت کنند. در مطالعهای که روی دانشجویان در بریتانیا انجام شد، این واکسن چهار هفته بعد از تزریق هیچ تاثیری روی درصد افراد ناقل نداشت.
در نهایت باید گفت که ایمنی موثر معمولا ناشی از فعالیت گلبولهای سفید مانند لنفوسیت تی و بی و پادتنها است در حالیکه مصونیت عفونتزدا محصول تولید پادتن است بخصوص پادتنهای خنثیکننده که بدن را در برابر عوامل بیماریزا محافظت میکنند. آین پادتنها به عوامل بیماریزا میچسبند و مانع تماس و تعامل آنها با سلولهای هدف در مخاط بینی، گلو و ریه میشوند.
در مورد کرونا پادتنهای خنثیکننده ویروس را شناسایی میکنند و به پروتئین شاخکی آن میچسبند که روی ویروس قرار دارد. ویروس کرونا از طریق همین پروتئین وارد سلول میشود. برای ایجاد مصونیت عفونتزدا، واکسن باید تولید این پادتنها را آنقدر تحریک کنند تا هر ویروسی را که وارد بدن شده پیدا و بلافاصله خنثی کنند.