پنج داستان تکان دهنده درباره انقراض ببر مازندران؛ از پسر قاتل ناصرالدین‌شاه تا نابودی نیزارها

اینکه مازندرانی‌ها به امامعلی حبیبی، قهرمان المپیک ۱۹۵۶ می‌گفتند «ببر مازندران» ولی به حسن یزدانی، قهرمان المپیک ۲۰۱۶ می‌گویند «پلنگ مازندران» حکایت از یک نکته محیط‌زیستی دارد:  انقراض نسل یکی از عظیم‌الجثه‌ترین گربه‌سانان کره‌زمین در نوار شمالی ایران!

اینجا و در این گزارش نه درباره حسن یزدانی و طلای المپیک که درباره ببر مازندران می‌خواهیم حرف بزنیم.

دومین گونه عظم‌الجثه ببر دنیا

در سایه عدم آگاهی، دنیا یکی از زیباترین گونه‌های ببر را برای همیشه از دست داد. ببر مازندران که دومین گونه عظیم‌الجثه ببر دنیا بود که برای همیشه منقرض شد.

ببر مازندران کوچکتر از ببر سیبری، بزرگترین گونه این حیوان و کمی بزرگتر از ببر بنگال بود. به این ترتیب این گربه‌سان نیزارهای شمال کشور دومین گربه‌سان عظیم الجثه دنیا به حساب می‌آمد. همین جثه عظیم موجب شده بود تا ببر مازندران یا ببر هیرکانی تا سال‌ها نماد عظمت باشد و از نبردهای گلادیاتوری روم باستان تا مکبث شکسپیر اثری از آن دیده شود.

شکار ۳۲ ببر در یک روز

حالا پنجاه سال است که کسی در مازندران ببری ندیده ولی روزگاری بیشه‌زارهای ساحلی این استان مامن ببرهای زیادی بود. تعداد ببرها در مازندران چنان زیاد بود ظل‌السلطان (پسر ناصرالدین‌شاه) در خاطراتش نوشته که در یک روز ۳۲ ببر را در میانکاله شکار کردند!

خیلی‌ها به همین خاطر این شاهزاده قجری را عامل انقراض نسل ببر مازندران می‌دانند. اگرچه این مسئله از نظر تاریخی درست نیست و سال‌ها بعد از آن هم ببرهای زیادی در مازندران دیده شد. اگرچه شکارچی‌‌هایی چون ظل‌السلطان از دلایل اصلی کم شدن تعداد ببرها در مازندران بودند.

آنچنان که از خاطرات ظل السلطان برداشت می‌شود او شکارچی ماهری بوده و دستی در نابودی حیات وحش ایران داشته!

نابودی نیزارها و داستان انقراض

اما مهم‌ترین دلیل انقراض نسل ببر مازندران از بین رفتن نیزارهای شمال ایران به عنوان مهم‌ترین زیستگاه این حیوان بود. توسعه شهرها و همچنین کشاورزی در مازندران باعث شد تا انسان‌ها، نیزارها که مهم‌ترین زیستگاه ببرها بودند را نابود کنند و به این ترتیب داستان ببر در مازندران تمام شود.

سروان «احمد هنرور» در سفر به مینودشت و کلاله، در مسیر روستای آق قمیش متوجه حضور یک ببر بزرگ در بیشه زار شده بود. این پایان داستان زندگی یکی از آخرین ببرهای مازندران بود.

آخرین ببر مازندران

می‌گویند این تصویر از «سروان احمد هنرور» که در روستای آق‌میش گلستان ببری را شکار کرده آخرین تصویر ثبت شده از ببر مازندران است. به هر حال آخرین گزارش‌ها از رویت معدود ببرهای باقیمانده مازندران در آن سال‌ها از حوالی مینودشت مخابره شده است. اگرچه سال ۱۳۵۰ سازمان محیط‌زیست رسما اعلام می‌کند که ببر مازندران منقرض شده!

پروژه احیای ببر مازندران خیلی زودتر از آنچه فکرش را می‌کردند شکست خورد.

داستان احیا و مشمشه

۳۰ فروردین ۱۳۸۹ دو قلاده پلنگ ایرانی با دو قلاده ببر سیبری روسی معاوضه شدند تا پروژه بلند پروازانه احیای ببر مازندران کلید بخورد. ببر سیبری شباهت ژنتیکی زیادی به ببر مازندران دارد. قرار بود این ببرها در میانکاله در شرایط نیمه اسارت نگهداری و تکثیر شوند.

ولی سر از باغ‌وحش ارم درآوردند و خیلی زود یکی از ببرها بر اثر بیماری مشمشه تلف شد.  رسانه‌ها در آن زمان گزارش کردند که خوردن گوشت آلوده الاغ دلیل مرگ این حیوان بود ولی هرچه بود این پروژه با شکست مواجه شد!

منبع: پنشتا