زیست موجودات ناشناخته در غار علیصدر
درباره غارعلیصدر روایت‌های عجیب زیادی شنیده می‌شود؛ غار شگفت‌انگیزی که طولانی‌ترین غار آبی دنیا لقب گرفته و سنگ‌ها و قندیل‌هایی که در این غار وجود دارند به شکل مجسمه‌هایی مثل پنجه عقاب و شیر دوسر درآمده‌اند.
محل عجیبی است که انتهایی ندارد! راه‌های زیادی در آن وجود دارد که باعث می‌شود مسیرتان را گم کنید؛ موجودات ناشناخته زیادی در آن زندگی می‌کنند.
درباره غارعلیصدر روایت‌های عجیب زیادی شنیده می‌شود؛ غار شگفت‌انگیزی که طولانی‌ترین غار آبی دنیا لقب گرفته و سنگ‌ها و قندیل‌هایی که در این غار وجود دارند به شکل مجسمه‌هایی مثل پنجه عقاب و شیر دوسر درآمده‌اند.
تا چند سال پیش که هنوز تمامی غار کاوش نشده بود عده‌ای می‌گفتند این غار بی‌انتهاست؛ گروه دیگری می‌گفتند این غار از همدان شروع شده و تا اراک و کرمانشاه کشیده شده است.
به همین خاطر غارنوردان تصمیم گرفتند تمام طول ۱۱ هزار و ۲۰۰ متری آن را طی کنند؛ این غارپیمایی هیجان‌انگیز نکته‌های شگفت‌انگیز دیگری را از طولانی‌ترین غار آبی جهان فاش کرد.
سال‌ها پیش بود که کاوشگران و غارنوردان ایرانی زیادی روانه غار علیصدر شدند تا اولین افرادی لقب بگیرند که در آنجا دست به ماجراجویی می‌زنند. آنها وقتی وارد غار شدند نتوانستند به تمامی نقاط آن سرک بکشند. برای همین کم‌کم ماجرای بی‌انتها بودن غار علیصدر سر زبان‌ها افتاد تا آنجا که متخصصان خارجی هم راهی ایران شدند تا راز این غار افسانه‌ای را کشف کنند.
زمانی که غارنوردان تلاش می‌کردند تا رمز و رازهای غار علیصدر را کشف کنند بازار افسانه و شایعه در مورد این غار خیلی داغ بود اما حالا همه نقاط این غار شناسایی شده و گردشگران می‌توانند۲ هزار و ۱۰۰ متر از مسیرهای آبی و خاکی غار را ببینند. آوازه غار زیبا و شگفت‌انگیز علیصدر همه جا پیچیده است؛ غاری که عمر سنگ‌هایش به ۱۳۶ تا ۱۹۰ میلیون سال قبل، یعنی دوره دوم زمین‌شناسی (ژوراسیک) می‌رسد.
۱- یوسف نجایی۲- عین‌الله بختیاری۳-عباس رئوفی ۴-مرحوم محمدهمایونی کاشفان غار علیصدر هستند
این غار آن‌قدر قدیمی است که حتی وصفش در کتاب «عجائب المخلوقات و غرائب الموجودات» حکیم محمد بن احمد بن محمد سلمانی طوسی همدانی که در سال‌های ۵۲۵ تا ۵۸۵ قمری زندگی می‌کرده هم آمده است. در این غار، هم راه آبی وجود دارد و هم مسیری که بتوانید در آن پیاده‌روی کنید. تازگی‌ها هم مسیر پیاده‌روی آن را بیشتر کرده‌اند.
نورپردازی‌های زیبای غار هم باعث شده بازدیدکننده‌ها با حوصله بیشتری از آنجا دیدن کنند. با اینکه الان غار علیصدر تبدیل به یک محل گردشگری و توریستی شده اما جالب است بدانید که خیلی سال پیش مردمان روستاهای اطراف غار از آب پاک آن به عنوان آب شرب استفاده می‌کردند.
درباره غار علیصدر روایت‌ها و داستان‌های زیادی وجود دارد؛ برخی می‌گویند در زمان جنگ که قتل و غارت مردم را تهدید می‌کرد، روستاییان از این غار به عنوان یک پناهگاه امن استفاده می‌کردند.
درباره نام این غار هم می‌گویند که اسم غار علیصدر در گذشته از اسم چوپانی به نام علی سد یا علی صد گرفته شده که به مرور زمان به علیصدر تغییر کرده است. اما واقعیت این است که در نزدیکی غار، روستایی به نام علیصدر وجود دارد؛ به همین خاطر اسم روستا را روی غار گذاشته‌اند.
شروع یک اکتشاف
همیشه برای مردم روستاهایی که از آب این غار استفاده می‌کردند، جای سوال بود که داخل غار چه خبر است. خیلی‌ها دوست داشتند اولین فردی لقب بگیرند که ماجراجویی را در غار علیصدر شروع کرده است. یوسف نجایی یکی از کاشفان غار افسانه‌ای علیصدر است که الان ۷۲ سال دارد.
او که از ۱۳۳۶ غارنوردی و کوهنوردی را شروع کرده، درباره این ماجراجویی می‌گوید: «سال ۱۳۳۹ بود، آن موقع من شاگرد مدرسه بودم. معلمی داشتیم به اسم عبدالله خان شریفی که معلم جغرافی‌مان بود. یک روز آمد سر کلاس و گفت بچه‌ها غاری در ده علیصدر وجود دارد که هنوز کشف نشده.»
پدر آقای معلم از اهالی روستای علیصدر بود، برای همین از وجود غار در روستا خبر داشت. وقتی نجایی از این ماجرا باخبر شد به همراه چند نفر از همکلاسی‌هایش تصمیم گرفتند راز و رمز غار را کشف کنند؛ «وقتی قرار است غاری اکتشاف شود، یک گروه برای آن اعزام نمی‌شود بلکه دو نفر می‌روند.
آن روز من و دوستم آقای بختیاری برای شکار رفتیم و بعد هم دهانه غار را پیدا کردیم. سال ۱۳۴۳ هم، با دو نفر دیگر به اسم طاهری و عین‌الله بختیاری با اسب رفتیم. یک نردبان و دوتا تیوپ هم برداشتیم. نردبان را طوری برایمان ساخته بودند که بتوانیم آن را از دهانه تنگ غار عبور بدهیم چون دهانه غار فقط ۴۰ سانتی‌متر بود. یک فانوس و یک تلمبه هم برداشتیم و بعد وارد غار شدیم.
تیم غارنوردی در حال پیشروی روبه‌جلو بودند اما به خاطر کمبود امکانات بعد از کمی پیشروی از غار خارج شدند
داخل غار دو سر نردبان را دو تا تیوپ گذاشتیم و به عنوان کلک ازش استفاده کردیم. هرچه پیشروی می‌کردیم، می‌دیدیم غار خیلی بزرگ‌تر از آن چیزی است که تصور می‌کردیم. با همان کلکی که داشتیم، مقدار کمی پیشروی کردیم اما چون امکانات کافی نداشتیم خارج شدیم.»
وقتی نجایی و دوستانش برای اولین‌بار وارد غار شده و با شرایط آنجا آشنا شدند تصمیم گرفتند خودشان را مجهز کنند تا به تمامی نقاط غار سرک بکشند. آنها سه سال تمام فکرشان مشغول ماجراجویی در غار بود؛ «آن زمان مثل الان نبود که برویم و راحت قایق و وسایل غارنوردی تهیه کنیم. هر طور بود نه تا تیوپ سواری پیدا کردیم تا بتوانیم دو تا قایق سرهم کنیم. ۵۰ تا قرقره و ۱۰۰ عدد تخته کوچک ۴ در ۴ هم بردیم تا بتوانیم مسیر را علامت‌گذاری کنیم.
تلمبه، چراغ، شمع و مقداری هم مواد غذایی برای یک اقامت سه – چهار روزه در غار برداشتیم و رفتیم به غار. پارویمان هم پاروی برف‌روبی بود. روز اول ساعت ۱۲-۱۱ شب بود و دنبال جایی برای استراحت کردن می‌گشتیم که متوجه شدیم یک مکان سنگی ۲۰ متر مربعی هست که خشک است و مناسب اتراق که الان به این مکان‌های خشک می‌گویند جزیره.
رفتیم به آن جزیره و بعد از خوردن غذا در حالی‌که قطرات آب از بالا به رویمان می‌چکید خوابیدیم.» فردای آن روز نجایی و دوستش بعد از کمی پیشروی به جزیره دوم رسیدند اما بدشانسی آوردند؛ چراکه یکی از تیوپ‌هایشان پاره شد. چون نمی‌دانستند چطور باید پنچری تیوپ را بگیرند، اول آن را باد می‌کردند، بعد با انگشت نگه می‌داشتند و یکی هم از جلو قایق را می‌راند. آنها طول مسیر را با قرقره نشانه‌گذاری کرده بودند تا راه برگشت را گم نکنند. آنها در مدت سه روزی که درون غار بودند، هزار متر پیشروی کردند.
ماجراجویی در غار
وقتی نجایی و دوستانش در ماجراجویی دومشان هزار متری در غار پیشروی کردند، سرهنگ عبدالباقی یحیایی - رئیس فدراسیون کوهنوردی کشور - در آن سال‌ها در جریان ماجراجویی‌هایشان قرار گرفت. برای همین تصمیم گرفت خودش هم از نزدیک غار علیصدر را ببیند.
به این ترتیب سرهنگ با یک ماشین دوچ و آذوقه غذایی و چند سرباز به سراغ غار رفت تا خودش آنجا را از نزدیک ببیند. وقتی نجایی دهانه غار را به سرهنگ نشان داد سربازان به دستور سرهنگ با بیل و کلنگ به جان دهانه غار افتادند و آن را به اندازه‌ای که یک انسان بتواند به راحتی از آن عبور کند بزرگ کردند.
به این ترتیب نجایی و دوستانش بیرون غار ایستادند و سرهنگ به همراه یک سرباز وارد غار شد؛ «یحیایی و سرباز همراهش وارد غار شدند تا از مسیری که ما نشانه‌گذاری کرده‌ایم، درون غار را ببینند. چند ساعتی گذشته بود و هنوز خبری ازشان نبود. معاون یحیایی گفت نجایی چرا اینها نیامدند؟ نکند گم شده باشند؟
برای همین من هم یک قایق آماده کردم و وارد غار شدم. تا جایی رفتم که همه علامت‌هایی که دفعه اول درون غار گذاشته بودیم تمام شدند. کمی جلوتر کلاه سرهنگ را پیدا کردم و چند متر آن طرف‌تر تکه‌هایی از پیراهن سرهنگ. اینها را در مسیر انداخته بود تا اگر گم شدند پیدایشان کنیم. کمی که جلوتر رفتم از دور سایه سرهنگ و سرباز را دیدم. نفت چراغشان تمام شده بود. وقتی ما را دیدند خوشحال شدند.»
نقشه غار
بعد از ماجراجویی‌های نجایی و دوستانش کم‌کم غارنوردان دیگری هم به سراغ غار علیصدر رفتند. آنها با سرک کشیدن به تمامی نقاط غار تصمیم گرفتند نقشه‌ای از آن تهیه کنند؛ «عمق آب غار علیصدر از یک تا ۱۴ متر متغیر است. این نقشه از غار علیصدر توسط غارنوردان و کوهنوردان حرفه‌ای کشیده شد.
سال ۶۲ هم تیم کوهنوردی سینا در مدت چند بار غارنوردی نقشه‌ای از این غار تهیه کرد؛ یک گروه آلمانی- انگلیسی هم سال ۲۰۰۰ به‌طور مشترک تحقیقاتی را روی این غار انجام دادند. سرپرستی این گروه خارجی را شخصی به نام دکتر لومن در اختیار داشت. سال ۲۰۰۱ دکتر لومن و گروهش مجددا وارد ایران شدند آنها با من هم تماس گرفتند تا با این گروه همکاری کنم.
غار اسرارآمیز جزایر مختلف حدودا ۲۰ متر مربعی دارد
ده روز داخل غار بودیم. با اینکه مسیر اصلا قابل پیشروی نبود اما جلو رفتیم و در همین سال بود که ۱۱ هزار و ۲۰۰ متر از مسیرهای این غارشناسایی شد. ۲هزار و ۵۰۰ متر از این مسیر خشکی است. البته فقط ۲ هزار و۱۰۰ متر از این غار برای عبور و مرور گردشگران مناسب است.»
قندیل‌های عجیب و غریب
از زمانی که غارنوردان و کوهنوران حرفه‌ای نقشه کاملی از غار علیصدر تهیه کردند گردشگران زیادی برای بازدید از این غار زیبا به همدان سفر می‌کنند. وقتی وارد غار علیصدر می‌شوید با ساخته‌های شگفت‌انگیز طبیعت که در مدت چندین هزار سال تشکیل شده‌اند روبه‌رو می‌شوید. دیدن این مناظر آن‌قدر هیجان‌انگیز است که شما متوجه گذر زمان نمی‌شوید.
مسعود ملکی - کارشناس ارشد گردشگری و مسؤول روابط عمومی شرکت علیصدر - درباره این غار می‌گوید: «ساختار طبیعی غار علیصدر باعث شده تا اشکالی به صورت طبیعی و بدون دخالت بشر ساخته شود. در قسمتی از غار، سنگی وجود دارد که به صورت پنجه عقاب است.
در قسمت دیگری از غار، سنگی به چشم می‌خورد که شبیه اسم مبارک الله است. قسمت‌های زیادی از غار به شکل‌های مختلفی درآمده‌اند؛ مثل شیر دوسر، کبوتر، قایق وارونه یا قسمت دیگری از سنگ‌های غار که به شکل خوشه انگور است. سنگ‌های دیگری هم وجود دارند که خیلی شبیه گل‌کلمند؛ آن‌قدر طبیعی که احساس می‌کنید واقعا گل کلم هستند.» علاوه بر زیبایی‌های غار علیصدر که یکی از جاذبه‌های این مکان شگفت‌انگیز به شمار می‌رود آب و هوای دلچسب این منطقه هم تاثیر زیادی در جذب مسافران دارد.
قندیل‌های آویزان شده از سقف‌غار با نور پردازی شکل زیباتری پیدا کرده اند
ییلاق در غار
اما آب‌وهوای درون غار هم شرایط مناسبی را برای بازدیدکننده‌ها فراهم می‌کند؛ به شکلی که در تابستان خنک و در زمستان گرم است؛ «غار علیصدر بزرگ‌ترین غار آبی است. شما در تمام مدتی که آنجا هستید حتی یک قطره هم عرق نمی‌کنید. در تابستان که دمای هوا ۳۵ درجه سانتی‌گراد است، وقتی وارد غار می‌شوید، با دمای مطلوب ۱۴ درجه‌ای روبه‌رو می‌شوید.
دمای این غار همیشه ثابت است. زمستان‌ها هم در فضای داخل غار مشکل سرما وجود ندارد. علاوه بر اینها چون نور خورشید داخل این غار نفوذ نمی‌کند هیچ موجودی زنده‌ای هم در آن زندگی نمی‌کند. البته موجودات میکروسکوپی درون آب هستند اما از خفاش خبری نیست. مهم‌تر اینکه آب درون غار همیشه در حال جریان است؛ برای همین آب خیلی زلال است. دمای آب هم ۱۲ درجه سانتی‌گراد است.»
غار اسرارآمیز
نجایی درباره روایت‌ها و شایعه‌هایی که درمورد این غار اسرارآمیز شنیده می‌شود خاطره جالبی دارد: «مردم آن‌قدر از این غار وحشت داشتند که جز مواقعی که به آب نیاز داشتند، اصلا به آنجا نمی‌رفتند. آنها از سکوت و تاریکی غار خیلی می‌ترسیدند. بین مردم شایع شده بود که درون غار موجودات ناشناخته زندگی می‌کنند. یک بار کدخدای دهمان را برداشتیم و به غار بردیم. بنده خدا حسابی وحشت کرده بود و با التماس می‌گفت شما را به خدا من را برگردانید. به من رحم کنید، به بچه‌هایم رحم کنید، یتیم می‌شوند.»
برای پیاده‌روی و تماشای عجایب درون غار، علاوه بر راه آبی، مسیرهای خشک هم وجود دارد تا بازدیدکنندگان با حوصله از آن دیدن کنند
با تمام این تفاسیر این روزها خیلی‌ها برای دیدن این غار شگفت‌انگیز که در ۷۵ کیلومتری شهر همدان نزدیک روستای علیصدر شهرستان کبودرآهنگ واقع شده به این منطقه سر می‌زنند.
منبع: همشهری
