عکس‌های منحصربه‌فرد فضاپیمای ناسا از قمر آتش‌فشانی سیاره مشتری

فضاپیمای «جونو» سال ۲۰۲۳ را با پرواز از نزدیکی قمر آتش‌فشانی «آیو» به پایان رساند و به فاصله بی‌سابقه‌ای از قمر رسید.

به نقل از اسپیس، فضاپیمای «جونو»(Juno) ناسا در طول پنجاه و هفتمین پرواز خود از نزدیکی سیاره مشتری، بیش از هر ماموریت دیگری در دو دهه گذشته به قمر «آیو»(Io) نزدیک شد.

جونو روز شنبه ۳۰ دسامبر سال ۲۰۲۳، با عبور از حدود ۱۵۰۰ کیلومتری قمر آیو که آتشفشانی‌ترین جرم منظومه شمسی به شمار می‌رود، توانست عکس‌هایی را با جزئیات خیره‌کننده از آن بگیرد. تنها مرتبه‌ای که یک فضاپیما به آیو نزدیک‌تر شد، در سال ۲۰۰۱ بود. در آن زمان فضاپیمای «گالیله»(Galileo) ناسا از فاصله ۱۸۱ کیلومتری بر فراز قطب جنوب آیو عبور کرد.

جونو که در روز پنجم اوت سال ۲۰۱۱ به فضا پرتاب شد و در روز چهارم ژوئیه سال ۲۰۱۶ به مشتری و منظومه قمرهای آن رسید، پس از یک سفر ۲.۸ میلیارد کیلومتری، شش منظره را از آیو به ثبت رساند.

برخی از این عکس‌ها سیاه و سفید و برخی دیگر رنگی هستند. با وجود این، هدف از گذر نزدیک فقط گرفتن عکس‌های باورنکردنی نبود، بلکه جونو باید داده‌های مهمی را در مورد آیو و حالت آتشفشانی آن جمع‌آوری می‌کرد.

«اسکات بولتون»(Scott Bolton) دانشمند «مؤسسه تحقیقات جنوب غربی»(SwRI) و پژوهشگر ارشد پروژه جونو گفت: با ترکیب کردن داده‌های این پرواز با مشاهدات پیشین، گروه علمی جونو در حال بررسی چگونگی تغییر کردن آتشفشان‌های آیو هستند.

ما به دنبال این هستیم که آتشفشان‌ها چقدر فوران می‌کنند، چقدر درخشان و داغ هستند، شکل جریان گدازه آنها چگونه تغییر می‌کند و چگونه فعالیت آیو به جریان ذرات باردار در مگنتوسفر مشتری مرتبط است.

ناسا برخی از عکس‌های قمر آیو را در حساب ایکس خود منتشر کرد و در توضیح یک عکس تک‌رنگ قابل توجه از این قمر بسیار آتشفشانی نوشت: دوربین «جونوکم»(JunoCam) شش عکس را از قمر آیو در جریان پرواز از نزدیک آن گرفت. این نمای سیاه و سفید در ارتفاع حدود ۲۵۰۰ کیلومتری گرفته شده است.

آتش‌فشان‌های روی سطح آیو

آیو موقعیت خود را به عنوان آتشفشانی‌ترین جرم منظومه شمسی، در نتیجه گرانش زیاد مشتری به دست آورده که پرجرم‌ترین سیاره منظومه شمسی است. علاوه بر این، نباید از تأثیر گرانشی سایر قمرهای بزرگ مشتری یعنی «اروپا»(Europa)، «گانیمد»(Ganymede) و «کالیستو»(Callisto) غافل شد.

مشتری و قمرهای آن به همراه هم آیو را می‌کشند و هل می‌دهند و نیروهای جزر و مدی را تولید می‌کنند. این نیروهای جزر و مدی به قدری قوی هستند که باعث می‌شوند سطح آیو تا ارتفاع ۱۰۰ متری بالا و پایین برود. در نتیجه، سطح آیو که جرمی تقریبا به اندازه ماه است، از صدها آتشفشان فعال پوشیده شده که گدازه‌هایی را تا ده‌ها مایل بالاتر از آیو به بیرون پرتاب می‌کنند.

برخی از این ذرات از جو نازک و بدون آب قمر مشتری می‌گریزند. سپس، در دام میدان‌های مغناطیسی مشتری می‌افتند و حلقه داغی از پلاسما را در اطراف غول گازی تشکیل می‌دهند.

این تنها راهی است که آتشفشان آیو به کمک آن می‌تواند بر کل منظومه مشتری تأثیر بگذارد و این نشان می‌دهد که چرا داده‌هایی که فضاپیمای جونو جمع‌آوری کرده است، برای دانشمندان سیاره‌شناسی بسیار ارزشمند هستند.

کاتالوگ کامل عکس‌های خام آیو که در دسامبر ۲۰۲۳ توسط فضاپیمای جونو ثبت شدند، در وب‌سایت ماموریت جونو موجود هستند.

منبع: ایسنا