هزارپای 300 میلیون ساله‌ای که به اندازۀ یک «خودرو» بوده است
فسیل سر این بندپای ۲ متری برای نخستین بار پس از صدها سال پیدا شده است.
فرادید| یک مطالعه‌ی جدید شکل چهرۀ یک موجود به اندازه خودرو و شبیه هزارپا را آشکار کرده است. این بزرگترین بندپایی است که تاکنون بر روی زمین زیسته و حالا شکل و شمایل دقیق آن سرانجام به لطف دو فسیل که به خوبی حفظ شده‌ند، آشکار شده است.
به گزارش فرادید، این موجود بندپا که آرتروپلور (Arthropleura) نام دارد، بین ۳۴۶ تا ۲۹۰ میلیون سال پیش، در اواخر عصر پالئوزوئیک، در جنگل‌های نزدیک خط استوا زیسته است. در اتمسفر غنی از اکسیژن آن زمان، آرتروپلور می‌توانسته به طول ۲.۶ متر و وزن بیش از ۴۵ کیلوگرم برسد.
میکائل لریتیر، نویسنده نخست این مطالعه و دیرین‌شناس گفته: «آرتروپلور از قرن هجدهم، بیش از ۱۰۰ سال شناخته شده اما ما سر کامل را پیدا نکرده بودیم. حالا با پیدا شدن سر کامل می‌توانیم فک پایین و چشم‌ها را ببینیم و این ویژگی‌ها می‌توانند به ما در درک موقعیت این موجود در فرایند تکامل کمک کند.»
این بندپای غول‌پیکر دهه‌ها دیرین‌شناسان را گیج کرده بود. بدن آرتروپلور ویژگی‌هایی شبیه هزارپا داشت، اما دانشمندان بدون سر نمی‌توانستند رابطه این موجود را با بندپایان امروزی مانند هزارپاها و صدپاها درک کنند. این دو موجود امروزی شاید شبیه هم به نظر برسند، اما در واقع حدود ۴۴۰ میلیون سال پیش، بسیار پیش از ظهور آرتروپلور، از هم جدا شدند. دیرین‌شناسان نمی‌دانند آرتروپلور عضوی از گروه هزارپا است یا صدپا!
جیمز لامزدِل، دیرین‌شناس دانشگاه ویرجینیای غربی که در این مطالعه دخالتی نداشته، گفته که درخت خانوادگی آرتروپلور بحث‌های پرشور زیادی درباره مشابهت‌های آن در پی داشت، اما با کشف یک سر دست‌نخورده، معمای آنتروپلور اکنون حل شده است.
سی‌تی‌اسکن‌ها سر فسیل‌شده‌ی دو آرتروپلور نوجوان که داخل سنگ در محوطه‌ی فسیلی مانتسو-لس-ماینز لاگراستات در فرانسه کشف شدند، آشکار کردند. سی‌تی‌اسکن‌ها چشم‌های پایه‌دار منحصربه‌فردی که از کنار سر بیرون زده بودند، شاخک‌های خمیده و فک پایینی شبیه صدپا را نشان دادند. این ویژگی‌ها با هم ترکیب گیج‌کننده‌ای از ویژگی‌های صدپا و هزارپا بودند.
چشم‌های پایه‌دار آرتروپلور به رنگ آبی، ممکن است نشان دهد این موجود قبل از رسیدن به بزرگسالا و زندگی در خشکی، مدتی را در آب سپری کرده است
لامزدل می‌گوید: «این جزئیات کنار هم، ممکن است معمای آرتروپلور را به همان اندازه قبل، اگر نه بیشتر، حل‌نشده باقی بگذارند. اما ماهیت به ظاهر نوترکیب آرتروپلور در واقع مدرک مهمی‌ست که ممکن است به یافتن پاسخ یک پرسش اساسی درباره تکامل این گونه‌ها کمک کند.»
دیرین‌شناسان بر اساس ویژگی‌های تشریحی، در نهایت آرتروپلور را نزدیک‌ترین خانواده به خانواده هزارپا را دسته‌بندی کردند. با این حال، کره‌های چشم پایه‌دار هرگز در خانواده‌های هزارپا یا صدپا دیده نشده است. آرتروپلور به طور گسترده زمینی در نظر گرفته شده، اما ساقه چشم معمولاً در حیوانات نیمه‌آبزی یا کاملاً آبزی مانند سخت‌پوستان یافت می‌شود.
لامدل توضیح می‌دهد از آنجا که سر متعلق به یک نوجوان است، ممکن است توضیح این مسئله به مرحله زندگی حیوان مربوط باشد. ممکن است آرتروپلور در نوجوانی، پیش از از دست دادن چشم‌های پایه‌دارش در بزرگسالی، زمان بیشتری را در آب سپری کرده باشد. لریتیر نیز معتقد است: «چشم‌های پایه‌دار همچنان یک راز بزرگ باقی می‌مانند، چون ما واقعاً توضیحی برای آن نداریم.»
مترجم: زهرا ذوالقدر
