آیا این «هدست» می‌تواند «افسردگی» را درمان کند؟
سازندگان دستگاهی که امواج الکتریکی کوچکی به مغز وارد میکند، این فناوری را یک درمان انقلابی برای سلامت روان معرفی می‌کنند، اما برخی افراد نسبت به آن شک و تردید دارند.
فرادید| شرکت فلو (Flow) ادعا میکند که می‌تواند به بیشتر مردم کمک کند تا از افسردگی بهبود یابند. این شرکت سوئدی در یک سال گذشته با معرفی دستگاهی که کارش «تحریک مغزی نوآورانه» است و بیماران می‌توانند آن را در خانه خود استفاده کنند، خبرساز شده است.
به گزارش فرادید، کاربران شرکت فلو یک هدست دریافت می‌کنند که امواج الکتریکی کوچکی به ناحیه‌ای از مغز وارد میکند که به آن «قشر پشتی جانبی پیش‌پیشانی» می‌گویند. این ناحیه با تصمیم‌گیری، انگیزه، برنامه‌ریزی و حافظه کاری مرتبط است، عملکردهایی که در افسردگی دچار اختلال می‌شوند.
هدست فلو نوروساینس (The Flow Neuroscience headset)
به گفته الکس اونیل، روانپزشکی که در زمینه درمان‌های تعدیل عصبی برای افسردگی تخصص دارد، این ایده از تحقیقاتی نشأت گرفته که نشان دادند علائم افسردگی به اتصال ضعیف نورون‌ها در یک طرف مغز مربوط است. اونیل به مطالعاتی اشاره میکند که از تصویربرداری مغزی با استفاده از تکنیک برش‌نگاری با گسیل پوزیترون (PET) استفاده کرده‌اند و نشان داده‌اند الگوی استفاده از گلوکز در مغز افراد افسرده با افراد غیرافسرده متفاوت است.
اونیل می‌گوید: «اگر مغز فرد غیر افسرده را نگاه کنید، استفاده از گلوکز در هر دو طرف مغز برابر است. اما اگر مغز فرد افسرده را نگاه کنید، به نظر می‌رسد طرف چپ هیچ فعالیتی ندارد و طرف راست، اغلب بیش‌فعال است. بنابراین این ایده مطرح شد که افسردگی ممکن است به عدم‌اتصال نورون‌ها در طرف چپ مغز مربوط باشد که شاید بتوانیم راه‌حلی برای آن پیدا کنیم.»
این مفهوم سبب شد روشی به نام تحریک مغناطیسی برون‌جمجمه‌ای تکراری (rTMS) ایجاد شود که از میدان‌های مغناطیسی برای تحریک همزمان طرف چپ مغز و مهار طرف راست استفاده میکند. در ایالات متحده، دستگاه‌ها و پروتکل‌های rTMS تاییدیه‌های لازم برای درمان افسردگی را دریافت کرده‌اند و در آزمایش‌های بالینی در انواع بیماران مبتلا به افسردگی خفیف تا شدید، نتایج مثبت بوده است.
در حالی که rTMS اکنون در کشورهای مختلف به طور گسترده استفاده می‌شود، در بریتانیا استفاده از آن به دلیل هزینه‌های بالای خرید دستگاه‌ها و تأسیس مراکز درمانی خاص محدود باقی مانده است.
تکنولوژی Flow و تحریک جریان مستقیم برون‌جمجمه‌ای (tDCS)
تکنولوژی Flow نمونه‌ای از فناوری مشابهی به نام تحریک جریان مستقیم برون‌جمجمه‌ای (tDCS) است که تلاش میکند همان اثرات rTMS را با استفاده از جریان‌های الکتریکی کم‌قدرت به مغز ایجاد کند، نه میدان‌های مغناطیسی. چون این روش ایمن‌تر است، بیماران می‌توانند خودشان آن را در خانه استفاده کنند و این ویژگی آن را بسیار مقرون به صرفه‌تر میکند.
در اکتبر ۲۰۲۴، آزمایش بالینی فاز ۲ با ۱۷۴ بیمار افسرده، نتایج روشنی از بهبود به همراه داشت. در نتایج منتشرشده، ۴۵ درصد از بیمارانی که درمان فعال با دستگاه Flow را تجربه کرده بودند، در طول ۱۰ هفته بهبودی حاصل شد، در حالی که تنها ۲۲ درصد از کسانی که نسخه غیرفعال دستگاه را به شکل دارونما دریافت کرده بودند، بهبود نشان دادند.
نورد و دیگر پژوهشگران مستقل سلامت روان می‌گویند هنوز برخی پرسش‌های کلیدی باقی مانده است.
داده‌های متناقض
در سرتاسر شبکه‌های اجتماعی و انجمن‌های آنلاین، گزارش‌های زیادی از افرادی منتشر شده که توضیح می‌دهند این درمان به بهبود علائم‌شان کمک کرده است. فرانک پادبرگ، استاد روانپزشکی و روان‌درمانی در بیمارستان دانشگاه LMU مونیخ می‌گوید که نباید این گزارش‌های فردی را نادیده گرفت، اما اذعان میکند ارزیابی یک فناوری بر اساس روایت‌های فردی کار دشواری است.
پادبرگ و نورد توضیح می‌دهند آزمایش بالینی شرکت Flow نتایج مثبتی داشته، اما سایر آزمایش‌های مستقل tDCS برای افسردگی اثرات کمی نشان دادند. وقتی خود پادبرگ آزمایشی شش هفته‌ای از درمان tDCS را در سال ۲۰۲۳ رهبری کرد، نتایج هیچ کاهش معناداری در علائم افسردگی بین دستگاه‌های فعال و غیرفعال tDCS نشان نداد.
یک بیمار در پاریس در حال تجربه درمان تحریک مغناطیسی فراجمجمه‌ای مکرر (rTMS)
tDCS می‌تواند به عنوان یک درمان مکمل برای روان‌درمانی یا درمان دارویی مفید باشد اما در حال حاضر بهتر است به صورت آزمایشی و به طور موقتی گسترش یابد تا محققان بتوانند تعیین کنند کدام بیماران افسرده بیشترین بهره را از این درمان می‌برند.
مترجم: زهرا ذوالقدر
