تصاویر؛ موشک کروز چه فرقی با موشک هایپرسونیک دارد؟

فرادید| در بامداد ۲۷ خرداد ۱۴۰۴، ایران برای نخستین بار در جریان تنش‌های اخیر خود با رژیم اسرائیل، از موشک‌های کروز استفاده کرد؛ اقدامی که حتی توسط ارتش اسرائیل نیز تأیید شد. این حمله ترکیبی، که شهرهایی مانند تل‌آویو و حیفا را هدف قرار داد، نقطه عطفی در عملیات‌های ایران محسوب می‌شود، چراکه در شب‌های گذشته عمدتاً از موشک‌های بالستیک، هایپرسونیک و پهپادهای انتحاری استفاده شده بود.

 به گزارش فرادید؛ موشک‌های کروز با توان پرواز در ارتفاع بسیار پایین و قابلیت نفوذ و اصابت دقیق، ردیابی را برای سامانه‌های پدافندی دشوار می‌سازند و بر اهمیت استراتژیک استفاده از آن‌ها می‌افزاید.

موشک کروز چیست؟

استفاده از موشک‌های کروز در حملات اخیر، توجه‌ها را به این سلاح‌های پیچیده و پرکاربرد در میدان‌های جنگ معاصر معطوف کرده است. موشک‌های کروز به دلیل قابلیت پنهان‌کاری، دقت بالا و برد قابل‌توجه‌شان، جایگاهی استراتژیک در زرادخانه‌های نظامی دارند. برخلاف موشک‌های بالستیک که مسیر خود را در ارتفاع بالا و به صورت قوسی طی می‌کنند، موشک‌های کروز در تمام طول مسیر با ارتفاعی بسیار پایین پرواز می‌کنند، ویژگی‌ای که آن‌ها را از دید بسیاری از سامانه‌های راداری پنهان می‌سازد. این پرواز نزدیک به سطح زمین، در کنار استفاده از موتورهای توربوفن کم‌حرارت و طراحی بدنه با سطح مقطع راداری کم، باعث شده تا موشک‌های کروز به یکی از سلاح‌های پنهان‌کار (Stealth) تبدیل شوند.

موشک کروز معمولاً با سرعتی نزدیک به صوت یا حتی مافوق صوت حرکت می‌کند و برخلاف پهپادها، یک تسلیحات تمام‌عیار است، زیرا کلاهک جنگی بخشی جدایی‌ناپذیر از بدنه موشک محسوب می‌شود. برای حفظ دقت در مسیرهای طولانی، موشک‌های کروز از سیستم‌های هدایت پیچیده‌ای مانند GPS، CDS (تشخیص انعکاس امواج راداری زمین) و هدایت انطباق متقابل جغرافیایی بهره می‌برند. اطلاعات توپوگرافی مسیر به صورت دیجیتالی در حافظه رایانه‌ای موشک ذخیره شده و در زمان پرواز با داده‌های واقعی تطبیق داده می‌شود تا مسیر اصلاح گردد و دقت هدف‌گیری بالا حفظ شود.

موشک‌های کروز بر اساس محل پرتاب به سه دسته اصلی زمین‌پایه، هواپایه و دریاپایه تقسیم می‌شوند که امکان شلیک آن‌ها را از پرتابگرهای زمینی، جنگنده‌ها، ناوها و زیردریایی‌ها فراهم می‌کند.

موشک هایپرسونیک چیست؟

برای درک تفاوت‌ها، ابتدا باید دسته‌بندی سرعت موشک‌ها را مرور کنیم. اگر سرعت موشک کمتر از ۱ ماخ باشد، آن را مادون‌صوت می‌نامیم. اگر سرعت بین ۱ تا ۵ ماخ باشد، آن را مافوق‌صوت (سوپرسونیک) می‌نامیم. و اگر سرعت موشک بالاتر از ۵ ماخ باشد، آن را هایپرسونیک می‌نامیم.

موشک‌های هایپرسونیک، در سال‌های اخیر به عنوان یک نسل جدید از تسلیحات مطرح شده‌اند. در حالی که موشک‌های بالستیک از اوایل جنگ سرد هنگام برخورد به هدف سرعت‌های بالای ۵ ماخ داشته‌اند و عملاً هایپرسونیک به شمار می‌آمدند (هرچند مسیر آن‌ها قابل پیش‌بینی‌تر بود)، آنچه امروز به عنوان موشک هایپرسونیک شناخته می‌شود، عمدتاً موشک‌های کروز بر پایه سوخت جامد هستند که با سرعت بیش از ۵ ماخ و در ارتفاع پایین‌تر از رادار پرواز می‌کنند.

 روسیه برای اولین بار با رونمایی از موشک «کینجال» این فناوری را اعلام کرد. آمریکا و چین نیز در حال توسعه موشک‌های کروز هایپرسونیک با سرعت‌های بالاتر از ۱۰ ماخ هستند. این موشک‌ها می‌توانند تا نزدیکی هدف زیر سطح رادار پرواز کرده و تنها هنگام اصابت به هدف اوج بگیرند و خود را آشکار کنند، که زمان واکنش سیستم‌های پدافندی را به شدت کاهش می‌دهد.

تفاوت‌های موشک کروز با هایپرسونیک

موشک‌های کروز و هایپرسونیک، اگرچه هر دو برای اصابت دقیق به اهداف طراحی شده‌اند، اما تفاوت‌های اساسی در نحوه عملکرد، سرعت، پنهان‌کاری و میزان تهدید نظامی دارند:

• سرعت: اصلی‌ترین تفاوت در سرعت است. موشک‌های کروز معمولاً با سرعت نزدیک به صوت یا مافوق صوت (۱ تا ۵ ماخ) پرواز می‌کنند، در حالی که موشک‌های هایپرسونیک با سرعتی بیش از ۵ ماخ حرکت می‌کنند.
• مسیر پرواز و ارتفاع: موشک کروز در ارتفاع بسیار پایین پرواز می‌کند و از عوارض طبیعی زمین برای پنهان‌کاری بهره می‌برد. اما موشک‌های هایپرسونیک در ارتفاعات میانی جو و با قدرت مانور بالا پرواز می‌کنند.
• پنهان‌کاری و ردیابی: هر دو نوع موشک قابلیت پنهان‌کاری دارند، اما موشک کروز با پرواز در ارتفاع پایین از دید رادارها پنهان می‌ماند. در مقابل، موشک هایپرسونیک به دلیل سرعت و مانورپذیری بسیار بالا، نه تنها زمان واکنش دشمن را به شدت محدود می‌کند، بلکه مسیر پروازی غیرقابل پیش‌بینی‌تری نیز دارد که رهگیری آن را به مراتب دشوارتر می‌سازد.
• هدایت و کنترل: موشک کروز در تمام طول مسیر هدایت می‌شود و می‌تواند مسیر خود را بارها اصلاح کند. موشک‌های هایپرسونیک نیز قابلیت مانور بالا دارند، اما چالش اصلی آن‌ها، حفظ کنترل در سرعت‌های فراصوت است.
• تأثیر بر پدافند: موشک کروز به دلیل پرواز در ارتفاع پایین، سامانه‌های راداری را فریب می‌دهد. در حالی که موشک هایپرسونیک به دلیل سرعت خیره‌کننده، زمان کافی برای واکنش مؤثر به سامانه‌های دفاعی نمی‌دهد.

به طور خلاصه می‌توان گفت موشک کروز ابزاری دقیق و پنهان‌کار برای حمله‌های حساب‌شده و استراتژیک است که با سرعت نسبتاً پایین‌تر و پرواز نزدیک به سطح زمین عمل می‌کند. در مقابل، موشک هایپرسونیک سلاحی برق‌آسا و ویرانگر است که با سرعت‌های فوق‌العاده بالا و مانورپذیری در ارتفاعات بالاتر، پیش از هر واکنش مؤثری، هدف را نابود می‌سازد.