ببینید؛ خیز بلند چین برای سلطه بر جهان رباتیک؛ آیا آمریکا رقابت را باخته است؟

تصور کنید رباتی انسان‌نما در برابر چشمان شما، با ظرافت حرکات یک رقصنده‌ی حرفه‌ای را تقلید می‌کند، در خیابان‌های شلوغ گشت می‌زند یا در کارخانه‌‌ها قطعات پیچیده‌ی خودرو را مونتاژ می‌کند. این صحنه، دیگر بخشی از داستان‌های علمی‌تخیلی نیست؛ زیرا در چین، آینده‌ی رباتیک در حال شکل‌گیری است.

استارتاپ‌هایی مانند EngineAI و Unitree Robotics با بهره‌گیری از هوش مصنوعی پیشرفته و حمایت بی‌سابقه‌ی دولتی، قواعد ساخت ربات انسان‌نما را دگرگون می‌کنند. از رقص‌های طنزآمیز تا رقابت‌های رباتیک، چین با شتابی خیره‌کننده در مسیر رهبری جهانی صنعت ربات‌های انسان‌نما گام برمی‌دارد؛ اما این خیز بلندپروازانه چه معنایی برای آینده‌ی کار، اقتصاد و حتی قدرت جهانی دارد؟

در تاریخ ۳۰ آوریل ۲۰۲۵، یک استارتاپ چینی به نام EngineAI، نمایشی غیرمعمول از نحوه‌ی یادگیری ربات‌های امروزی ارائه داد. یک مربی با به نمایش گذاشتن مجموعه‌ای از حرکات موزون، ربات انسان‌نمای این شرکت را تشویق کرد تا حرکات او را تقلید کند.

او با شمارش «پنج، شش، هفت، هشت» گفت: «بریم! ریتم رو حفظ کن.» این ربات با استفاده از فناوری بینایی کامپیوتری و الگوریتم‌های یادگیری ماشین، حرکات مربی را مشاهده و صدایش را گوش کرد تا در ادامه، مجموعه‌ای از حرکات رقص او را تقلید کند. طی چند روز، ربات EngineAI رقص گروه Axe را که در فیلم «کونگ فو هاسل» به نمایش درآمده بود، به‌طور کامل آموخت.

فناوری بینایی ماشین به ربات امکان می‌دهد تا با پردازش تصاویر ویدئویی و داده‌های حرکتی، الگوهای رقص را شناسایی کند. الگوریتم‌های یادگیری عمیق، مشابه آنچه در خودروهای خودران استفاده می‌شود، به ربات کمک کردند تا حرکات پیچیده را طی چند روز به‌صورت خودکار بازسازی کند.

شاید نمایش رقص ربات کمی طنزآمیز به‌نظر برسد، اما این رقص گامی جدی برای صنعت فناوری چین است. پس از سال‌ها پیشتازی شرکت‌های آمریکایی مانند بوستون داینامیکس در توسعه‌ی ربات‌های انسان‌نما، اکنون استارتاپ‌های چینی به سطحی فراتر از تصور پا می‌گذارند.

در ماه آوریل ۲۰۲۵، پکن میزبان اولین نیمه‌ماراتن رباتیک دنیا بود که در آن ربات X-Humanoid این شهر در رقابت با ۲۰ ربات دوپای دیگر برتری یافت. در ماه می همان سال، شرکت Unitree Robotics، یکی از بازیگران برجسته‌ی این حوزه در چین، ربات‌های خود را در مراسمی تحت عنوان اولین تورنمنت کیک‌بوکسینگ رباتیک، به نمایش گذاشت.

در تورنمنت کیک‌بوکسینگ که در ماه می ۲۰۲۵ برگزار شد، ربات‌های Unitree حتی با وجود کنترل توسط انسان‌هایی در کنار رینگ، اغلب به هوا ضربه می‌زدند یا به‌طور ناگهانی واژگون می‌شدند. فضای این رویداد شاید قرار بود به فیلم «ترمیناتور» شبیه باشد، اما بیشتر شبیه به اسباب‌بازی‌های رباتیک قدیمی بود؛ اگرچه هدف اصلی رویداد، نشان دادن پیشرفت در حوزه‌ی رباتیک بود.

حتی براساس گزارش رسانه‌های محلی، این ربات‌ها به‌صورت مخفیانه برای بهره‌برداری در عملیات نظامی نیز آزمایش می‌شوند. به گزارش همان رسانه‌ها، این آزمایش شامل استفاده از ربات‌ها برای شناسایی تهدیدات، حمل تجهیزات سبک و حتی پشتیبانی لجستیکی در مناطق جنگی است.

استارتاپ‌های چینی، توجه ایلان ماسک، مدیرعامل شرکت تسلا را که به بازار ربات‌های انسان‌نما چشم دوخته است، جلب کرده‌اند. در یک کنفرانس تلفنی در ماه آوریل ۲۰۲۵، این میلیاردر بیان کرد که ربات‌های اُپتیموس شرکت او از نظر عملکرد در صنعت پیشرو هستند، اما شاید چین درنهایت حوزه‌ی رباتیک را تحت سلطه‌ی خود درآورد: «کمی نگرانم که در جدول رده‌بندی، رتبه‌های دوم تا دهم به شرکت‌های چینی اختصاص یابد.»

تا آن زمان، دنیا شاید میزبان ۶۴۸ میلیون ربات انسان‌نما شده باشد. این پیش‌بینی براساس رشد تقاضا برای اتوماسیون در صنایع، کاهش هزینه‌های تولید ربات‌ها و افزایش کاربرد آن‌ها در بخش‌های خدماتی و نظامی است. سیتی‌گروپ عوامل کلیدی‌ای مانند پیری جمعیت و نیاز به نیروی کار جایگزین را نیز در این برآورد، در نظر می‌گیرد.

بازار آینده‌ی ربات‌ها

وجود نیروی کار رباتیک، فراتر از مزیت‌های مالی، پیامدهای استراتژیک شگفت‌انگیزی برای دولت‌ها و کشورها به‌همراه دارد. کشوری که در توسعه‌ی ربات‌های انسان‌نما پیشتاز باشد، می‌تواند به‌طور بالقوه، ارتشی از کارگران خستگی‌ناپذیر، نگهبانان و سربازان را در اختیار داشته باشد و این امر قدرت اقتصادی و سیاسی را بازتعریف می‌کند.

ایلان ماسک در اواسط ماه می ۲۰۲۵ در گفت‌وگویی بیان کرد که با افزودن نیروی کار رباتیک، اقتصاد جهانی می‌تواند تا ده برابر اندازه‌ی کنونی خود رشد کند. او در سخنرانی خود در عربستان سعودی گفت: «این امر پتانسیل اقتصادی عظیمی را آزاد می‌کند. ما به سوی دنیایی کاملاً متفاوت پیش می‌رویم.»

ژائو تونگ‌یانگ، بنیان‌گذار و مدیرعامل EngineAI، برآورد می‌کند که در‌حال‌حاضر ۵۰ یا ۶۰ شرکت در چین روی توسعه‌ی ربات‌های انسان‌نما کار می‌کنند و از تخصص تولیدی این کشور و حمایت قوی دولت بهره می‌برند. آن‌ها از مدل‌های هوش مصنوعی استفاده می‌کنند تا ربات‌ها بتوانند وظایف جدید را بدون نیاز به برنامه‌نویسی زمان‌بر برای هر موقعیت، به‌صورت خودکار یاد بگیرند.

به‌گفته‌ی ژائو، سفارش‌هایی برای صدها ربات انسان‌نما برای تحویل در سال جاری ثبت شده است. ژائو در مصاحبه‌ای گفت:

قدرت چین در این حوزه، تصادفی نیست. رئیس‌جمهور شی جین‌پینگ و حزب کمونیست از یک دهه‌ی پیش، طرح‌هایی برای توسعه‌ی فناوری‌های استراتژیک، از جمله رباتیک، ترسیم کرده بودند. مقامات محلی سپس مشوق‌های مالی و حمایت‌هایی را به کارآفرینان ارائه دادند تا به اهداف سیاست‌گذاری پکن دست یابند. در مورد شرکت EngineAI، دولت شنژن به ژائو کمک کرد تا با منابع مالی و دیگر امکانات، توسعه‌ی شرکت خود را سرعت بخشد.

مسیر حرفه‌ای ژائو، بازتابی از استقبال چین از فناوری رباتیک است. او در سال ۲۰۱۷ پس از تحصیل در رشته‌ی اتوماسیون در دانشگاه، وارد این حوزه شد. انگیزه‌ی او بیشتر از اولویت‌های استراتژیک پکن، به امکانات نوآوری در این زمینه مربوط بود.

شرکت EngineAI، برای سبک‌تر و کوچک‌تر کردن ربات‌های خود، سال‌های زیادی را صرف بهبود مفاصل آن‌ها کرده است تا هزینه‌ها را کاهش دهد. در یک مورد، ژائو و تیم مهندسی ۴۰ نفره‌اش یک مفصل قدرت را که هزینه‌ای بین ۲۰,۰۰۰ تا ۳۰,۰۰۰ یوان داشت، بازطراحی کردند تا بتوانند آن را با یک‌دهم هزینه‌ تولید کنند.

ژائو همچنین وسواس زیادی برای ساخت ربات‌هایی داشت که بتوانند شبیه به انسان حرکت کنند. او به کارکنانش گفت که ربات‌های اولیه‌ای که قدم‌های آهسته و ناجور برمی‌دارند، باید دور انداخته شوند.

شرکت EngineAI ربات‌هایی با مفاصل پای بهبودیافته ساخت و سپس یادگیری ماشین را با شبکه‌های عصبی ادغام کرد تا ربات‌ها بتوانند مانند یک کودک نوپا، راه رفتن را یاد بگیرند. او توضیح داد که با جمع‌آوری اطلاعات تکمیلی از فیزیولوژی انسان، ربات می‌تواند راه رفتن را از صفر بیاموزد.

زمان‌بندی ورود ژائو به این صنعت بسیار مناسب بود. چند سال قبل، پکن برنامه‌ای بلندپروازانه به نام «ساخت چین ۲۰۲۵» را معرفی کرده بود که اهدافی برای دستاوردهای فناوری در دهه‌ی آینده تعیین می‌کرد. تلاش حزب کمونیست برای توسعه‌ی فناوری ربات‌های انسان‌نما از نگرانی نسبت به کمبود نیروی کار ناشی می‌شد.

براساس گزارش مؤسسه‌ی لویی در سیدنی، انتظار می‌رود جمعیت در سن کار تا سال ۲۰۵۰، حدود ۲۲ درصد کاهش یابد. این فشار به‌ویژه در بخش تولید محسوس است، به‌طوری‌که طبق گزارشی از نهادهای دولتی، از جمله وزارت صنعت و فناوری اطلاعات، پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال جاری، کمبود ۳۰ میلیون نیروی کار در ۱۰ بخش صنعتی وجود داشته باشد. این شکاف با تمایل نداشتن نسل جوان‌تر به پذیرش مشاغل کارخانه‌ای سنتی که والدینشان به آن‌ها روی آورده بودند، تشدید می‌شود.

روند رشد یا کاهش جمعیت آماده به‌ کار در ۲۵ سال آینده

استراتژی چین، استفاده از ربات‌ها در بخش‌هایی مانند تولید، مراقبت‌های بهداشتی و خدمات هتل‌داری است. براساس گزارش فدراسیون بین‌المللی رباتیک، در سال ۲۰۲۳، چین به‌ازای هر ۱۰,۰۰۰ کارمند، ۴۷۰ ربات داشت، که این عدد بسیار بالاتر از ایالات متحده با ۲۹۵ ربات به‌ازای همان تعداد کارمند بود.

چانگ لین، هم‌بنیان‌گذار و مدیرعامل شرکت Leju Robotics، یکی دیگر از استارتاپ‌های جاه‌طلب در این حوزه که در شنژن مستقر است، عقیده دارد که قبلاً ربات‌ها بسیار ناکارآمد بودند؛ اما امروزه، پیشرفت مدل‌های بزرگ زبانی (LLM)، مانند آن‌هایی که ChatGPT و دیپ‌سیک را پشتیبانی می‌کنند، به ماشین‌ها هوشی می‌بخشد تا بتوانند وظایف را از صاحبان خود یاد بگیرند.

برای مثال، می‌توان یکی از ربات‌های Kuavo این شرکت را آموزش داد تا نحوه‌ی تمیز کردن کف خانه یا مراقبت از گل‌ها را یاد بگیرد و سپس این وظایف را به‌طور مستقل انجام دهد. چانگ ادامه می‌دهد: «این کار آسان خواهد بود. یک مجموعه‌ی داده برای آبیاری گل‌ها تشکیل دهید، ربات به‌طور طبیعی گل‌ها را آبیاری خواهد کرد.»

شرکت Leju، استفاده از ربات‌های هوشمند را برای مرتب‌سازی و تحویل دارو در مراکز مراقبت از سالمندان ترویج می‌دهد. دست‌کم صد ربات این شرکت به خودروسازانی مانند BAIC Motor و Nio، سالن‌های نمایشگاهی در چین و خانه‌های سالمندان در سوژو تحویل داده شده است. دانشگاه‌ها نیز ربات‌های Leju را برای انجام تحقیقات خریداری کرده‌اند.

به عقیده‌ی مدیرعامل شرکت Leju Robotics، افزایش تعداد استارتاپ‌های فعال در زمینه‌ی ربات‌های انسان‌نما در چین، رقابت شدیدی را در این صنعت ایجاد کرده است. ده‌ها شرکت در حال رقابت با یکدیگر هستند تا قابلیت‌های هوش مصنوعی و نوآوری‌های فیزیکی را در محصولات خود ادغام کنند.

پیشرفت‌های اخیر در زمینه‌ی آموزش از طریق هوش مصنوعی، سبب می‌شود که ربات‌های چینی به دنیای واقعی راه یابند. شرکت UBTech Robotics، مستقر در شنژن، ربات Walker S1 خود را با قد ۱٫۶۸ متر برای کمک به مونتاژ آیفون‌ها در شرکت فاکسکان، شریک اپل، به‌کار گرفته است.

بیش از ۵۰۰ ربات UBTech در کارخانه‌های خودروسازی شرکت‌هایی مانند BYD، جیلی و فاو-فولکس‌واگن فعالیت می‌کنند و وظایفی مانند جابه‌جایی جعبه‌ها، مرتب‌سازی قطعات و آزمایش ابزارها را انجام می‌دهند. در کارخانه‌ی فاو-فولکس‌واگن، این ربات‌ها با تشخیص نشتی سردکننده در سیستم‌های تهویه‌ی مطبوع، از آسیب رسیدن به ریه‌های کارگران، جلوگیری می‌کنند.

سوزان بیلر، دبیرکل فدراسیون بین‌المللی رباتیک مستقر در فرانکفورت، اعتقاد دارد که چین به‌عنوان یکی از پیشتازان در زمینه‌ی ربات‌های انسان‌نما در حال ظهور است، زیرا استارتاپ‌های این کشور با تولیدکنندگان همکاری می‌کنند تا هزینه‌ها را کاهش دهند و ربات‌ها را مقرون‌به‌صرفه‌تر کنند. او اظهار داشت که انتظار می‌رود ظرف ۵ تا ۱۰ سال آینده، این فناوری در صنایع به‌طور گسترده‌تری مورد استفاده قرار گیرد.

بااین‌حال، حتی هوشمندترین ربات‌ها بدون ایجاد ارزش افزوده، آینده‌ای نخواهند داشت. ربات‌های انسان‌نما حداقل از زمان نوشته‌های آیزاک آسیموف در دهه‌ی ۱۹۵۰، تخیل عمومی را جلب کرده‌اند، اما تا حد زیادی مانند یک نوآوری غیرکاربردی باقی مانده‌اند.

رومن مولن، مدیرعامل استارتاپ فرانسوی Exotec می‌گوید ربات‌های انسان‌نما در آینده‌ای قابل پیش‌بینی برای اکثر افراد و شرکت‌ها از نظر اقتصادی توجیه‌پذیر نیستند. شرکت او ربات‌های جعبه‌مانند برای انبارها تولید می‌کند.

بااین‌حال، تعداد افرادی که به موفقیت فناوری ربات‌های انسان‌نما باور دارند، در حال افزایش است. شرکت سیتی‌گروپ در گزارشی بر پتانسیل ربات‌ها برای تحول در صنایع تولیدی، خدماتی و ایجاد فرصت‌های اقتصادی جدید تأکید دارد.

در گزارش سیتی‌گروپ، نویسندگان از مجموعه‌ی آماری شامل ۱۰ نفر از کارکنان خود و هفت مشارکت‌کننده‌ی دیگر استفاده کردند تا بررسی کنند که چرا ربات‌ها فرصتی بزرگ هستند. این گزارش ربات‌ها را «هوش مصنوعی فیزیکی» توصیف می‌کند و پیش‌بینی می‌کند که در آینده‌ی نزدیک از آن‌ها برای رانندگی خودکار، نظافت و تحویل، استفاده خواهد شد.

طبق گزارش سیتی‌گروپ، بخش بزرگی از منطق پشت توسعه‌ی ربات‌های انسان‌نما ساده است: دنیای ما به گونه‌ای طراحی شده است که برای انسان‌ها کارآمد باشد، بنابراین ربات‌ها می‌توانند بدون نیاز به تغییرات گسترده در زیرساخت‌ها، به‌راحتی در این محیط‌ها ایفای نقش کنند.

ایلان ماسک به یکی از برجسته‌ترین حامیان فناوری رباتیک تبدیل شده است. او در ماه آوریل ۲۰۲۵ اعلام کرد که انتظار دارد تا پایان سال ۲۰۲۵، هزاران ربات اُپتیموس در کارخانه‌های تسلا مشغول به‌کار شوند و او اطمینان دارد که در کمتر از پنج سال، تولید این ربات‌ها به یک میلیون عدد در سال خواهد رسید. ربات‌های اپتیموس هنوز برای فروش به دیگران عرضه نشده‌اند، اما پیش‌بینی می‌شود که در سال ۲۰۲۷ با قیمتی بین ۲۰,۰۰۰ تا ۳۰,۰۰۰ دلار وارد بازار شوند.

نویسندگان گزارش سیتی‌گروپ تأکید کرده‌اند که استدلال‌ها برای استفاده از ربات‌های انسان‌نما صرفاً اقتصادی نیست. برخی مشاغل، برای انسان‌ها خطرناک یا نامطلوب هستند و ربات‌ها برای انجام آن‌ها مناسب‌ترند. در مواردی دیگر، ربات‌ها می‌توانند کمبود نیروی کار را جبران کنند؛ علاوه‌براین ربات‌ها نیازی به مرخصی یا تعطیلات ندارند و از کار کناره‌گیری نمی‌کنند!

چین با سرمایه‌گذاری عظیم، نوآوری‌های جسورانه و استراتژی‌های بلندمدت، در حال تبدیل شدن به پیشتاز صنعت ربات‌های هوشمند است؛ بااین‌حال، پیشرفت‌های اخیر پرسش‌های بزرگی را به‌همراه دارند:

آیا ربات‌های انسان‌نما صرفاً ابزارهای خدمت‌رسان باقی خواهند ماند یا روزی هویت و نقش‌های پیچیده‌تری در جوامع بشری پیدا خواهند کرد؟ به‌هرحال به نظر می‌رسد که بشر باید آماده باشد تا در این میدانِ جدید، همگام با ربات‌ها گام بردارد.