تصاویر؛ هر آنچه که باید درباره «Tupolev Tu-160M» بمب افکن مشهور روسی بدانید

فرادید| Tupolev Tu-160M، که با نام‌   قوی سفید نیز شناخته می‌شود، یک بمب‌افکن استراتژیک سوپرسونیک سنگین با بال متغیر است که توسط دفتر طراحی توپولف در روسیه طراحی و ساخته شد.

به گزارش فرادید، این هواپیما نسخه پیشرفته‌ای از Tu-160 است و برای نقش‌های بمباران استراتژیک دوربرد، حمل موشک‌های کروز (مانند Kh-101/102، Kh-47M2 Kinzhal)، و حمله دریایی طراحی شده است.

Tu-160M با ارتقاهای avionics، موتورهای NK-32-02، رادار نوین NV-1-70، و سیستم‌های دفاع الکترونیکی (ECM)، به یکی از پیشرفته‌ترین بمب‌افکن‌های استراتژیک جهان تبدیل شده و توانایی مقابله با دفاع‌های هوایی مدرن (مانند S-400 و Patriot) را دارد. تولید Tu-160M از ۲۰۱۵ (برای ارتقاها) و ۲۰۲۱ (برای نمونه‌های جدید) آغاز شد و تا سپتامبر ۲۰۲۵، حدود ۱۰ فروند (۴ فروند جدید و ۶ فروند ارتقایافته) تحویل شده است، با برنامه تولید/ارتقای ۵۰ فروند تا ۲۰۳۰. اولین پرواز Tu-160M ارتقایافته در ۱۲ ژانویه ۲۰۲۰ و اولین نمونه جدید در ۱۲ ژانویه ۲۰۲۲ انجام شد. این بمب‌افکن از ۲۰۲۲ وارد خدمت نیروی هوایی روسیه (VKS) شد و در عملیات‌هایی مانند جنگ اوکراین (۲۰۲۲-۲۰۲۵) برای شلیک موشک‌های کروز استفاده شده است.

تاریخچه ساخت  بمب افکن روسی Tupolev Tu-160M​

پروژه Tu-160M در پاسخ به نیازهای جنگ سرد برای رقابت با بمب‌افکن‌های آمریکایی مانند B-1B Lancer آغاز شد. Tu-160 اصلی (اولین پرواز: ۱۹۸۱) برای حمل موشک‌های Kh-55 و بمب‌های هسته‌ای طراحی شد و در ۱۹۸۷ وارد خدمت شد. پس از فروپاشی شوروی، تنها ۳۵ فروند Tu-160 ساخته شد و ناوگان به ۱۶ فروند کاهش یافت. در ۲۰۱۵، ولادیمیر پوتین برنامه بازسازی و تولید جدید Tu-160M را با بودجه ۱.۵ تریلیون روبل (معادل ۲۰ میلیارد دلار ۲۰۲۵) اعلام کرد. هدف، ارتقای ناوگان موجود (۱۶ فروند) و تولید ۵۰ فروند جدید تا ۲۰۳۰ بود.

اولین Tu-160M ارتقایافته (c/n 8-02) در ۱۲ ژانویه ۲۰۲۰ پرواز کرد و اولین نمونه جدید (c/n 10-01) در ۱۲ ژانویه ۲۰۲۲. تست‌های موشک‌های Kh-101 و Kinzhal در ۲۰۲۱-۲۰۲۲ تکمیل شد و در ۲۰۲۳، تست موشک‌های هیپرسونیک Zircon گزارش شد. تولید در کارخانه کازان (KAPO) انجام می‌شود و تا سپتامبر ۲۰۲۵، ۴ فروند جدید و ۶ فروند ارتقایافته تحویل شده است.

Tu-160M در عملیات اوکراین (۲۰۲۲-۲۰۲۵) برای شلیک Kh-101 از فاصله امن (تا ۵,۵۰۰ کیلومتر) استفاده شد و ادعای دقت ۹۵% داشت. تحریم‌های غربی و کمبود قطعات (مانند avionics اوکراینی) تولید را کند کرده، اما قراردادهای جدید (۲۰۲۳) برای ۱۰ فروند اضافی امضا شده است. Tu-160M تا ورود PAK DA (بمب‌افکن نسل جدید، ۲۰۲۷-۲۰۳۰) ستون اصلی VKS باقی خواهد ماند. نمایش‌های رژه (مانند ۲۰۲۳ در مسکو) و پروازهای گشت‌زنی (مانند ۲۰۲۴ در اقیانوس آرام) تأثیر روانی بر غرب داشته است.

سیستم (سیستم فنی و مهندسی)

Tupolev Tu-160M یک بمب‌افکن سوپرسونیک با بال متغیر (sweep ۲۰-۶۵ درجه) و ساختار تمام‌فلزی (آلیاژ تیتانیوم-آلومینیوم) است. طول آن حدود ۵۴.۱ متر، عرض بال ۵۵.۷ متر (در حالت کاملاً باز)، ارتفاع ۱۳.۱ متر و وزن خالی حدود ۱۱۰,۰۰۰ کیلوگرم (حداکثر takeoff حدود ۲۷۵,۰۰۰ کیلوگرم) است. بدنه از تیتانیوم و آلومینیوم با پوشش کم‌انعکاس (low-observable coating) ساخته شده و چرخ‌های فرود جمع‌شونده (هیدرولیک) با ۱۲ چرخ اصلی و اسکید اضافی برای takeoff سنگین استفاده می‌شود. طراحی با دم دوگانه (twin vertical tail) برای پایداری در سرعت‌های سوپرسونیک است.

موتور و پیشرانه: Tu-160M مجهز به چهار موتور Kuznetsov NK-32-02 (توربوفن، afterburning) با ۵۵,۰۰۰ پوند رانش (۲۴۵ کیلووات) هر کدام (با پس‌سوز) است. موتورهای NK-32-02 (نسخه ۲۰۱۶) مصرف سوخت را ۱۵% کاهش داده و برد را افزایش داده‌اند. مخزن سوخت (حدود ۱۲۵,۰۰۰ لیتر) در بال‌ها و بدنه قرار دارد، که برد را به ۱۲,۳۰۰ کیلومتر (بدون سوخت‌گیری) و ۱۵,۰۰۰+ کیلومتر (با سوخت‌گیری هوایی) می‌رساند. سیستم سوخت‌رسانی با پمپ‌های توربینی و سوخت‌گیری هوایی (probe-and-drogue) برای پروازهای طولانی است.

طراحی و آیرودینامیک: طراحی با بال متغیر و ضریب درگ ۰.۳۵ سرعت Mach 2.05 و برد را بهینه می‌کند. دم دوگانه و بدنه باریک پایداری در مانورهای سوپرسونیک فراهم می‌کند.

تسلیحات شامل:

• موشک‌ها: ۱۲ موشک Kh-101/102 (کروز، برد ۲,۵۰۰-۵,۵۰۰ کیلومتر، هسته‌ای/متعارف)، ۱۲ Kh-55SM (کروز، برد ۳,۰۰۰ کیلومتر)، یا ۴-۶ Kh-47M2 Kinzhal (هیپرسونیک، Mach 10، برد ۲,۰۰۰ کیلومتر).
• بمب‌ها: تا ۴۵,۰۰۰ کیلوگرم (بمب‌های هسته‌ای یا متعارف، مانند FAB-9000).
• مسلسل‌ها: فاقد توپ دفاعی (برخلاف Tu-95MSM). کابین بسته برای خدمه ۴ نفره (خلبان، کمک‌خلبان، ناوبر، افسر تسلیحات) با زره محدود (۳۰۰-۵۰۰ کیلوگرم) است. ابزارها شامل رادار NV-1-70 (جستجو/هدایت، برد ۶۰۰ کیلومتر)، نمایشگرهای دیجیتال، سیستم‌های ECM (Khibiny-M)، و شیشه کابین مقاوم در برابر لیزر است. رادیوهای HF/SATCOM و ناوبری GLONASS/INS استفاده می‌شود.

ایمنی و دوام: Tu-160M با ساختار تیتانیوم-آلومینیوم و پوشش کم‌انعکاس، دوام و بقای بالایی دارد. مخازن سوخت خود-مهرشونده و ECM پیشرفته، مقاومت در برابر موشک‌های SAM را افزایش می‌دهد، اما وزن سنگین (تا ۲۷۵,۰۰۰ کیلوگرم) مانورپذیری را محدود می‌کند.

عملکرد

Tupolev Tu-160M عملکردی برجسته برای بمب‌افکن‌های استراتژیک مدرن دارد:

• سرعت: حداکثر ۲,۲۲۰ کیلومتر در ساعت (Mach 2.05) در ارتفاع ۱۲,۰۰۰ متر.
• برد: حدود ۱۲,۳۰۰ کیلومتر (۷,۶۴۳ مایل) بدون سوخت‌گیری؛ ۱۵,۰۰۰+ کیلومتر با سوخت‌گیری هوایی.
• سقف پرواز: حدود ۱۶,۰۰۰ متر (۵۲,۵۰۰ فوت).
• نرخ صعود: حدود ۷۰ متر بر ثانیه (۱۳,۷۸۰ فوت در دقیقه).
• takeoff/landing run: حدود ۲,۲۰۰-۳,۰۰۰ متر.

Tu-160M در بمباران استراتژیک و حمله دریایی (با Kh-101/102 و Kinzhal) بسیار مؤثر است. موشک Kinzhal با سرعت Mach 10 و برد ۲,۰۰۰ کیلومتر، نفوذ بالایی به دفاع‌های هوایی ارائه می‌دهد. ظرفیت تسلیحات (تا ۴۵,۰۰۰ کیلوگرم) امکان حمل بارهای سنگین هسته‌ای یا متعارف را فراهم می‌کند. در مقایسه با B-1B Lancer (سرعت Mach 1.2، برد ۹,۴۰۰ کیلومتر)، Tu-160M سریع‌تر و با برد بیشتر است، اما گران‌تر (هزینه هر فروند حدود ۶۰۰ میلیون دلار). در عملیات اوکراین (۲۰۲۲-۲۰۲۵)، Tu-160M بیش از ۵۰ سورتی پرواز انجام داد و موشک‌های Kh-101 را با دقت ۹۵% شلیک کرد، اما گزارش‌هایی از تلفات (۱-۲ فروند به دلیل SAMها) وجود دارد. در گشت‌زنی‌های ۲۰۲۴ (اقیانوس آرام و قطب شمال)، پروازهای ۱۲ ساعته با سوخت‌گیری هوایی انجام داد.

Tu-160M با ارتقاهای avionics، موتور، و تسلیحات، ستون اصلی نیروی هوایی روسیه است و تا ورود PAK DA نقش کلیدی خواهد داشت. نمونه‌های آزمایشی در نمایشگاه‌های MAKS (مسکو، ۲۰۲۳) به نمایش گذاشته شده و یک فروند در موزه مونینو حفظ شده است، که جایگاه آن را به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین بمب‌افکن‌های سوپرسونیک جهان تثبیت می‌کند.