معمای حل‌نشدۀ «دروازه‌های جهنم» در صحرای عربستان
پهنۀ وسیعی از زمین‌های آتشفشانی در غرب عربستان وجود دارد که حدود 400 سازۀ اسرارآمیز دوران نوسنگی معروف به «دروازه‌های جهنم» را در خود جای داده است؛ سازه‌هایی که قدمت آن‌ها به ۹۰۰۰ سال پیش بازمی‌گردد.
فرادید| نیمه‌ی غربی شبه‌جزیره عربستان، افزون بر پهنه‌های وسیعی از شن و ماسه، دارای زمین‌های گدازه‌ای است که به نام «حره» شناخته می‌شوند. یکی از این زمین‌ها، حرات خیبر به مساحت ۱۴۰۰۰ کیلومتر مربع است که در حدود ۱۳۷ کیلومتری شمال شرق مدینه واقع شده است.
به گزارش فرادید، با شواهد فراوانی از فعالیت‌های آتشفشانی گذشته، اینجا یکی از بزرگترین میدان‌های آتشفشانی عربستان سعودی است. به گفته ناسا، این میدان آتشفشانی در اثر فوران‌هایی که طی پنج میلیون سال رخ دادند شکل گرفته که آخرین آن‌ها بین سال‌های ۶۰۰ تا ۷۰۰ پس از میلاد ثبت شده است.
اما باستان‌شناسان شواهدی را کشف کرده‌اند که نشان می‌دهد زمانی انسان‌ها در اینجا می‌زیستند، حتی با وجود اینکه این مکان، زمانی یکی از نامساعدترین مکان‌های سیاره بوده است.
کارشناسان با آشکار شدن تصاویر ماهواره‌ای از صدها سازه‌ی ۹۰۰۰ ساله، شگفت‌زده شدند. دیوارهای عصر حجر در زمین‌های آتشفشانی، دروازه‌های جهنم نامیده می‌شوند، چون توده‌های متصل‌کننده‌ی کوتاه و ضخیم آجری آن‌ها، وقتی از بالا به آن‌ها نگاه کنید، شبیه دروازه‌های مستطیلی شکل هستند.
میدان آتشفشانی حرۀ خیبر
باستان‌شناسان علاوه بر این ساخت و سازهای دروازه‌مانند، مجموعه‌ای از دیوارهای باستانی را نیز کشف کردند که شباهت‌هایی به بادبادک‌ها و سازه‌های دایره‌ای داشتند.
تصور می‌شود این به اصطلاح «بادبادک‌های بیابانی» نرده‌های سنگی باشند که شاید به عنوان تله حیوانات کاربرد داشتند.
به گفته‌ی اتحادیه علوم زمین اروپا (EGU)، احتمال دارد این تله‌های شکار برای به دام انداختن و کشتن حیوانات طراحی نشده باشند، بلکه نخستین تلاش برای اهلی کردن حیوانات باشند.
روزنامه سیدنی مورنینگ هِرالد، برای نخستین بار سال ۱۹۷۷ گزارش داد که «این سازندهای سنگی مدور مرموز، در سراسر این کشور خشک بر فراز تپه‌ها و دره‌های دور از سکونتگاه‌های انسان‌ها پراکنده شده‌اند.»
با این حال، تنها با پیشرفت اخیر تصاویر ماهواره‌ای بود که این تشکیلات به عنوان بقایای جوامع نوسنگی شناسایی شدند.
اگرچه قبایل بادیه‌نشین اطراف، مدت‌ها از این سازه‌های سنگی به عنوان «آثار پیرمردان» یاد می‌کردند، دیوید کندی از دانشگاه استرالیای غربی نخستین کسی بود که آن‌ها را در حوزه باستان‌شناسی غربی مستند کرد. کندی تقریباً ۴۰۰ دیوار سنگی را شناسایی کرده است.
باستان‌شناسان از Google Earth برای مکان‌یابی و بررسی این دروازه‌های مرموز استفاده کردند
مطالعات مربوطه شامل عکاسی هوایی میشد و در نتیجۀ آن‌ها ساختارهایی به نام مستطیل در مناطق خیبر و العلا مستند شدند.
دکتر هیو توماس از دانشگاه استرالیای غربی سال ۲۰۲۲ این منطقه را بررسی کرد. او به عرب نیوز گفت: «بخش زیادی از تمرکز باستان‌شناسی منطقه در گذشته، هلال حاصلخیز بوده که از اردن به سمت بالا تا سوریه و فراتر از آن جریان دارد و توجه باستان‌شناسی کمی به این سازه‌های اولیه عربستان سعودی شده است.»
«واقعیت این است که در دوره نوسنگی، این مناطق به طور بسیار سبزتر بودند و جمعیت قابل‌توجهی از مردم و گله‌های حیوانات در این مناظر وجود داشتند.»
اکنون، باستان‌شناسان منطقه خیبر را به دلیل تنوع زیاد سازه‌ها و سلامت فوق‌العاده آن‌ها به واسطه آب و هوای خشک محلی «بی‌نظیر» می‌دانند.
با این حال، هیچ نشانه روشنی مبنی بر اینکه کاربرد این سازه‌ها چه بوده وجود ندارد. یک نظریه این است که آن‌ها سازه‌های آیینی بودند، اما یافتن دلیل عملی ساخت آن‌ها برای باستان‌شناسان تاکنون دشوار بوده است.
مترجم: زهرا ذوالقدر
