(تصاویر) کشف «گرز و سرنیزه» در دو قبر 4 هزار ساله در ایران

فرادید| بیش از ۵۰۰۰ سال پیش، مردم در آغاز عصر برنز شروع به ساختن مقبره‌های از جنس آجر‌های گلی کردند. در نواحی شمال غربی ایران، شمار کمی از این قبیل مقبره‌ها کشف شده و تنها بقایای انسان نیست که درون آن‌ها قرار داده شده.

به گزارش فرادید، بر اساس مطالعه‌ای که روز ۴ می‌در مجله «باستان‌شناسی میدانی» منتشر شد، در محوطه باستانی کهنه تپه‌سی درست در جنوب مرز آذربایجان، دو مقبره از قرن سوم قبل از میلاد پیدا شدند.

این دو مقبره به فرهنگ کورا-ارس تعلق دارند، گروهی مهاجر با مراسم تشییع جنازه‌ای که در طول زمان تکامل یافته است.

محققان می‌گویند: «این بقایای معماری تدفینی یکی از قدیمی‌ترین شواهد این نوع معماری حداقل در ایران دوره کورا-ارس و پس از آن است. عناصر یافت شده حاوی اطلاعات ارزشمندی درباره نحوه مفهوم‌سازی ساکنان این محوطه از جهان پس از مرگ است».

بقایای مردی که احتمالاً به بیماری استخوانی مبتلا بوده همراه با بقایای حیوان قربانی

نخستین مقبره از خشت با سطوح کمی از چوب، کاهگل و خاک رس و کف طبیعی خاکی ساخته شده بود. محققان می‌گویند: «گوشه‌های مقبره به سمت جهت‌های اصلی قطب‌نما یک ویژگی جالب است».

بدن مردی ۴۵ تا ۵۰ ساله در سمت چپ در حالت خمیده قرار داشت و دست‌هایش در حالت خمیده نزدیک به سر بود. محققان نشانه‌هایی از آرتروز و آسیب استخوانی را در اسکلت مرد یافتند که احتمالاً نشانه‌ای از پیری زیاد است، اما شاید ناشی از یک بیماری استخوانی نیز باشد، چون نشانه‌هایی از سبک زندگی فعال در او یافت شده است. نزدیک جمجمه مرد، یک حیوان قربانی شده بود و دیگری جلوی پا‌ها و زیر بدن او پیدا شد.

بیش از ۳۸۰ عنصر از بقایای حیوانات در مقبره پیدا شد. یک سرنیزه و یک سر گرز (بالا، سمت چپ) هم در میان گورنهاده‌ها بودند.

محققان می‌گویند: «بیش از ۳۸۰ عنصر از بقایای حیوانات در این مقبره پیدا شده است. مطالعات باستان‌شناسی نشان می‌دهد پیشکش‌های حیوانی شامل بز و گوسفند می‌شدند».

باستان‌شناسان سه گلدان سرامیکی، یک مارپیچ برنزی مو، یک بازوبند، یک تبر جنگی، یک سر نیزه و یک سر گرز را در سطح پایینی مقبره‌ها یافتند. چندین فنجان با پایه و هسته‌های میوه نیز نزدیک بدن در سطوح مختلف مقبره پیدا شدند.

مقبره دوم از نظر ساختار و ترکیب با مقبره اول فرق داشت

مقبره دوم کمی متفاوت و احتمالاً متعلق به دوره زمانی متفاوتی از همان فرهنگ در ایران بوده است. مقبره دوم نیز از خشت ساخته شده بود، اما یک سطح داشت و دارای یک سکوی اضافه بود که برای گذاشتن گورنهاده‌ها بود. این مقبره احتمالاً در دوره زمانی بعدی ساخته شده و لگن جسد که گمان می‌رود متعلق به یک مرد ۳۵ تا ۴۵ ساله باشد، برداشته شده و با کوزه‌های خاکسپاری جایگزین شده است. وضعیت استخوان‌ها بسیار بدتر از آن‌هایی بود که در مقبره دیگر یافت شد.

«برخلاف مقبره اول، هیچ اثری از حیوانات قربانی وجود نداشت، اما استخوان‌های حیوانات داخل مقبره پیدا شد.» استخوان‌ها متعلق به یک گوسفند بالغ و شاید یک بز بود، اما در همان مکان‌هایی نبودند که بقایای حیوان با بدن دیگر پیدا شد.

گورنهاده‌های کشف شده در قبر دوم

در مجموع و بر اساس این بررسی دقیق، می‌توان گفت این مقبره‌های زیرزمینی آجری که با دقت ساخته و با عناصر نمادین تزئین شده‌اند، بیش از یک مقبره صرف برای متوفیان بودند. آن‌ها در اصل یادگار‌های حافظه جمعی جامعه بودند. باستان‌شناسان معتقدند این مقبره‌ها «تجلی هنجار‌های فرهنگی» هستند، از جمله اینکه چه گورنهاده‌هایی باید در گور گنجانده میشدند.

در حالی که برخی گورنهاده‌ها مانند اشکال خاص سفالی یا‌ اشیاء فلزی داخل گور‌ها، جلوه ملموسی از هویت اجتماعی درگذشتگان هستند، عناصر دیگر مانند جمجمه حیوانات، بقایای غذا و نوشیدنی اهمیت معنوی یا آیینی داشتند و به تفسیر‌های خاص آن جامعۀ باستانی از مرگ اشاره می‌کنند.

محققان با بررسی گورنهاده‌ها و استفاده از تکنیک قدمت‌یابی کربنی، معتقدند مقبره اول بین ۲۷۰۸ تا ۲۴۷۱ قبل از میلاد ساخته شده است. قدمت مقبره دوم را نمی‌توان به طور دقیق تخمین زد، اما احتمالاً جدیدتر است.

طبق این مطالعه، خود مقبره‌ها در دسته‌های ثابت شده تحقیقات قبلی قرار نمی‌گیرند و نشان‌دهنده تغییر در شیوه‌های رفتاری درباره مردگان هستند.

مترجم: زهرا ذوالقدر