فیل‌هایی که یک میلیون سال قبل در «ریگ روان» دفن شدند

فرادید|  در مطالعه‌ای که در مجله زمین‌شناسی ایبری منتشر شد، تیمی از محققان از موسساتی در اسپانیا، یک محوطه باستان‌شناسی به نام Fuente Nueva ۳ (FN3) را که در استان گرانادا در جنوب این کشور است، بررسی کردند. این منطقه، دارای برخی از قدیمی‌ترین شواهد حضور گونه‌های منقرض شدۀ انسانی در اروپای غربی به شکل سنگ‌های کنده‌کاری‌شده به قدمت حدود ۱.۴ میلیون سال پیش است. 

به گزارش فرادید، تجزیه و تحلیل لایه‌های باستان‌شناسی زیر زمین نشان داد به طور خاص، یکی از لایه‌های باستان‌شناسی از ماسه‌های بسیار ریز تشکیل شده است. به گفته‌ی محققان، این ماسه‌های ریز رسوب‌کرده نزدیک یک دریاچه ماقبل تاریخ که در گذشته‌ی این منطقه وجود داشته، ممکن است به عنوان شن روان عمل کرده باشند. 

این مطالعه نشان می‌دهد این شن‌های روان طبیعی، علف‌خواران بزرگ ماقبل تاریخ را به دام انداختند، از جمله یک گونه فیل منقرض‌شده (Mammuthus meridionalis) که بقایای آن به دلیل وزن قابل‌توجه اندام‌های آن‌ها هنوز حفظ شده است. 

محققان با تجزیه و تحلیل بقایای موجود در لایه، به این نتیجه رسیدند که لاشه‌های نیمه‌غرق‌شده «گیاه‌خواران بسیار بزرگ» که گهگاه در شن‌های روان گیر می‌کردند، لاشخورها را به خود جذب کردند. این لاشخورها که کفتارها و انسان‌های ماقبل تاریخ را شامل می‌شدند از لاشه این حیوانات تغذیه می‌کردند. وجود ابزارهای سنگی حکاکی‌شده بجامانده از انسان‌ها و فضولات فسیل‌شده کفتارها که با بقایای علفخواران بزرگ مرتبط بودند، گواه این موضوع هستند. 

ریگ روان به طور بالقوه می‌تواند یک تله مرگبار برای حیات وحش باشد. پس از اینکه حیوان در شن‌های روان فرو می‌رود، چسبناکی رسوب به دلیل تقسیم شن‌های روان به دو فاز افزایش می‌یابد: فاز غنی از آب و فاز غنی از ماسه. این تقسیم سبب می‌شود حیوانی که در شن‌های روان به دام افتاده، با حرکت کردن عمیق‌تر فرو برود. 

در چنین محیطی، چسبناکی می‌تواند به سطوح بالایی برسد که حیوان برای رهایی خودش به نیرویی تا سه برابر وزن خود نیاز داشته باشد. 

با این حال، با اینکه این ریگ روان می‌توانست برای گیاه‌خواران بزرگ کشنده باشد، کفتارها و انسان‌های ماقبل تاریخ ظاهراً می‌توانستند بدون خطر غرق شدن در سطح آن پرسه بزنند. 

به دام افتادن در گل، امروزه پدیده نسبتاً رایجی در آفریقا است، زیرا فیل‌ها و سایر پستانداران بزرگ در دوره‌های خشکسالی در جستجوی آب آشامیدنی و حمام گل جرأت کرده و قدم به سدهای خشک‌کننده می‌گذارند. 

جانوران غول‌پیکر با پوست برهنه مانند فیل‌ها، کرگدن‌ها و اسب‌های آبی معمولاً در گل غوطه‌ور می‌شوند تا گرمای بدنشان را تنظیم کنند و از خود در برابر نیش حشرات و انگل‌ها محافظت کنند. با این حال، جثه بزرگ آن‌ها خطر گرفتار شدن در گل را به همراه دارد. 

در این مطالعه، محققان یک رویداد تازه‌ی به دام افتادن را بررسی کردند که در آن یک فیل مادر و فرزندش در اوج فصل خشک سال ۲۰۱۹ در پارک ملی مانا پولز زیمبابوه در یک چاله آب گل‌آلود گیر کردند. 

سرانجام بچه فیل توسط دسته‌ای از کفتارهای خالدار خورده شد و فیل مادر چند روز بعد احتمالاً به دلیل کم‌آبی تسلیم مرگ شد. 

یافته‌های آخرین مطالعه نشان‌دهنده‌ی یک نقطه عطف بسیار مهم در درک استراتژی‌های معیشتی اروپایی‌های اولیه و رقابت آن‌ها با کفتارها برای دسترسی به گوشت مردار است. 

به گفته‌ی محققان: «این نخستین بار است که یک تله طبیعی با این ویژگی‌ها در ذخایر فسیلی جالب‌توجه برای تکامل انسان، توصیف می‌شود.»

مترجم: زهرا ذوالقدر