سفر در زمان؛ وضعیت مذهبی مردم ایران در اوایل پهلوی اول چگونه بود؟ روایتی از عزاداری محرم

سفرنامه کازما، سفرنامه خاطرات آکی ئوکازما، نخستین وزیرمختار ژاپن در ایران است. ایران خاطرات از سال ۱۳۰۸ تا ۱۳۱۱ ادامه دارد. کتاب فوق با ترمه دکتر هاشم رجب‌زاده، از سوی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در سال ۱۳۸۰ به چاپ رسیده است.

دین محمدی و مذهب شیعه

دین مردم ایران

جمعیت ایران حدود ۱۰ میلیون نفر است که نزدیک ۷/۵ میلیون تن آنها مسلمان شیعه‌اند دیگر از مذاهب اسلامی سنی است حدود ۸۰۰ هزار نفر از اهالی کردستان و آذربایجان این مذهب را دارند جز اینها گروه اقلیت پارسیان هم هستند که زردشتیاند و نیز ارامنه و آسوریان که مسیحیاند و بنی اسرائیل که یهودی‌اند و زندگی در هم دارند.

در سخن از اسلام باید گفت که حتی در کشورمان (ژاپن) هم شماری از مسلمانان هستند، و به خصوص در منچوری و چین و کشور‌های جنوبی آسیا و هند و ممالک افریقا، که این سرزمین‌ها بر روی هم بیش از یکصد میلیون مسلمان دارد. جای دریغ است که با آن که وارد‌کنندگان ساخته‌های کشورمان بیشتر مسلمان‌ها هستند مردم ژاپن درباره اسلام چندان نمی‌دانند. امروزه تفاوت و اختلاف میان دو مذهب بزرگ اسلام شیعه و سنی، همچون گذشته خطیر نیست، اما بیشتر مردم ترکیه عثمانی (سابق) و تاتار و عربستان که سنی‌اند در قدیم با ایرانیان که مذهب شیعه دارند مخالفت داشتند و بر سر مذهب می‌انشان جنگ بود ویرانه این جنگ‌ها جای جای در سراسر این سرزمین‌ها بازمانده است.

پس از آنکه (حضرت) محمد در عربستان ظهور کرد و به نیروی شمشیر و قرآن بر آسیای غربی غلبه یافت اولاد و بازماندگانش به عنوان خلیفه (یعنی جانشین پیغمبر) در جای رهبر سیاسی و هم پیشوای دینی حکومت یافتند. علی (ع) داماد حضرت محمد و همسر دختر او (حضرت) فاطمه و نیز پسر عموی پیامبر اسلام خلیفه دوم بود و از همسر خود و دختر پیامبر دو پسر به نام‌های حسن (ع) و حسین (ع) پیدا کرد.

بعد از مرگ حضرت علی (امام) حسن به جانشینی او برداشته شد. شیعیان (حضرت) علی و اولادش را دوازده امام» می‌خوانند، و در جای قدیس و معصوم پرستش و پیروی می‌کنند از سوی دیگر سنی مذهبان فقط چهار خلیفة پس از (حضرت) محمد را می‌پذیرند و امامان را به جانشینی پیامبر نمی‌شناسند روزگاری نبردی میان آبادی‌ها و نواحی عربستان درگرفت و امام حسین فرزند حضرت علی که خلافت را حق خود می‌دانست از رقیبش یزید، و لشکر او، شکست یافت این رویداد را فاجعه کربلا می‌خوانند.

از همین جا بود که در اسلام انشعاب پیدا آمد و به دو مذهب جدا شد هم اکنون نیز ویرانه‌های کربلا و نجف نزدیک بغداد برجا است مذهب شیعه ازینجا برآمد که مردم (حضرت) حسین را که با لشکریان خلیفهٔ سنی در کربلا جنگید و کشه شد شهید شمردند و فداکاریش را گرامی و مقدس داشتند.

به راه افتادن دسته‌های عزاداری تعزیه داری محرم

هنوز هم تقویم معمول در ایران ماهی به نام محرم دارد که از روز یکم تا دهم آن مراسم باشکوهی برگزار می‌شود.

عزاداری که برای علی (ع) و امام حسین (ع) در آخرین روز این دهه برپا می‌شود از همۀ آیین‌های دنیا ترس برانگیزتر است، زیرا که در این عزاداری مردم برای اینکه درد و رنجی را که شهیدان کشیدند خود تجربه کنند و پیوسته یاد و جایگاه والایشان را نگاه دارند تن خود را با آلات برنده زخم می‌زنند و خون خود را میریزند امروزه هم گاه برای نامسلمانان و بیگانگان دیده شدن در شهر در ماه محرم خطرناک است گاه می‌بینیم که مردم بیرق سرخ برداشته‌اند، و همچنان که فریاد می‌زنند علی حسین و بر سینه می‌کوبند و بازو‌هایشان را با کارد و قمه زخم می‌کنند و از تنشان خون میریزد در شهر راه پیمایی می‌کنند در ایران اثر زخمی که در عزاداری محرم به خود‌زده‌اند بسا که حتی بر پشت گردن خانم‌های متجدد با موی کوتاه و لباس غربی به روشنی مانده و پیداست. وقتی که به آبادی بختیاری نشین حدود ۵۰۰ کیلومتری جنوب تهران برای شکار رفته بودم از روی اتفاق به راه پیمایی محرم برخوردم.

اما زود رفع نگرانیم شد، چون راهپیمایی‌ای که دیدم از آن که وصفش را شنیده بودم آرامتر بود. حس کردم که مراسم محرم این آبادی فقط گونه‌ای آیین شکرگزاری برای نعمت و برکت خداوند مانند جشن خرمن است. اما در واقع همۀ مراسم یادبود فاجعه [عاشورا]چنین نیست. وضع این مراسم به تناسب محل و موقع تفاوت دارد یکی از معروفترین آیین‌های عزاداری محرم که شاهد بودم، دسته‌هایی از سینه زنان است که راهپیمایی می‌کنند، و طبل نوازی در جلو آهنگ حرکت و سینه زدن آنها را منظم می. کند هر دسته یک طبل نواز دارد، و عزاداران به آهنگ آن طبل خود را با زنجیر می‌زنند؛ ضرب آهنگ طبل که تند می‌شود آنها هم تندتر زنجیر می‌زنند به دنبال دسته‌های زنجیرزن، اسبی که با زره باشکوه و آراسته، و گاه با سپر و کلاه خود سوراخ شده با تیر، زینت شده است، می‌آید.

منبع: انتخاب