مجسمۀ «خدای مصری» در «پادگان روم باستان» پیدا شد
باستان‌شناسان در جریان کاوش‌های خود در شهر باستانی ساتالا در شمال‌شرقی ترکیه، نیم‌تنه‌ای کم‌نظیر از الهه‌ی مصری «ایزیس» به ارتفاع ۲۰ سانتی‌متر را کشف کرده‌اند. این یافته، چشم‌انداز تازه‌ای از فضای فرهنگی‌مذهبی مرزهای شرقی امپراتوری روم ارائه می‌دهد.
فرادید| این کشف حین کاوش‌های باستان‌شناسی در گورستان شهر ساتالای باستان در ناحیه‌ی «کِلکیت» از استان «گوموش‌خانه» انجام شد. مدیر کاوش‌ها، دکتر اِلیف یاووز چاکمو اعلام کرد که نیم‌تنه از پایه‌اش جدا بوده اما به‌شکل شگفت‌انگیزی سالم مانده است.
به گزارش فرادید، او درباره این یافته گفته: «این کشفی غیرمنتظره و بسیار مهم است. ما می‌دانستیم لژیون‌های مستقر در این منطقه پیرو آیین میترا و دوازده خدای المپی بودند. اما حضور ایزیس نشان می‌دهد گوناگونی مذهبی در ارتش روم تا چه اندازه گسترده بوده و چگونه خدایان شرقی در سراسر امپراتوری پرستش می‌شدند.»
جزئیات نیم‌تنه‌ی برنزی
این اثر، الهه ایزیس است که روی تکیه‌گاهی سه‌پایه ایستاده و از میان طرحی شبیه کاسه‌ی گل سه‌برگی (کالیکس) بیرون آمده؛ طرحی که نماد حیات و تولد دوباره محسوب می‌شود. روی سر او دو خوشه‌ی گندم دیده می‌شود که نشانه‌ی باروری و فراوانی است و شال منگوله‌داری که از جلو بسته شده، شانه‌هایش را پوشانده؛ این پوشش از ویژگی‌های رایج در نگاره‌های یونانی‌رومی از ایزیس است.
فرآیند مرمت نیم‌تنه هم‌اکنون در جریان است و پس از پایان آن، اثر در موزه‌ی شهر گوموش‌خانه به نمایش گذاشته خواهد شد. پژوهش‌های بعدی در زمینه‌ی فلز و سبک ساخت، به شناسایی دقیق‌تر تاریخ و کارگاه تولید این اثر کمک خواهد کرد.
باستان‌شناسانی که در حال کاوش در شهر باستانی ساتالا در شمال‌شرقی ترکیه هستند، نیم‌تنه‌ای برنزی و کم‌نظیر از الهه‌ی مصری ایزیس به ارتفاع ۲۰ سانتی‌متر را کشف کرده‌اند
این نخستین نیم‌تنه‌ای است که پس از دهه‌ی ۱۸۷۰ در ساتالا کشف شده؛ زمانی که تندیسی از الهه آفرودیت از دل خاک بیرون آمد. کارشناسان این یافته را افزوده‌ای نادر و ارزشمند به درک تنوع مذهبی میان لژیون‌های رومی می‌دانند.
«ساتالا» نزدیک روستای ساداک، مرکز استقرار لژیون پانزدهم آپولیناریس بود؛ یکی از مهم‌ترین لژیون‌های رومی در آناتولی. این شهر در قرن نخست میلادی پایه‌گذاری شد و پایگاه نظامی و مرکز اداری‌ارتباطی میان کاپادوکیه، آناتولی و دریای سیاه بود.
این منطقه تا دوران بیزانس فعال بود، زمانی که در قرن هفتم میلادی با یورش‌های امپراتوری ساسانی روبه‌رو شد. در کاوش‌های اخیر ساتالا، بقایای مهمی همچون گورستان لژیونی تراشیده در سنگ بستر و مجموعه‌ای از آثار نظامی رومی کشف شده که اهمیت این مکان را به‌عنوان یکی از سالم‌ترین پایگاه‌های لژیونی در شرق امپراتوری روم تأیید می‌کند.
نفوذ فرهنگ مصری در جهان رومی
کشف الهه‌ای مصری در یک پادگان رومی، گواه پیوندهای فرهنگی ژرف در سراسر امپراتوری روم است. پرستش ایزیس (الهه‌ای مصری که نماد مادری و جادو بود) پس از پیوستن مصر به امپراتوری روم در سال ۳۰ پیش از میلاد، در سراسر مدیترانه گسترش یافت. فرقه‌ی «ایزیس» میان سربازان و بازرگانان رومی محبوبیت فراوانی داشت، زیرا آنان در طول مأموریت‌های خود با خدایان سرزمین‌های مختلف آشنا می‌شدند و آن‌ها را می‌پذیرفتند.
شاید نیم‌تنه‌ی کشف‌شده در ساتالا به یکی از سربازان یا افسرانی وابسته باشد که شخصاً ایزیس را می‌پرستیده و این نشانه‌ای از درهم‌آمیختگی سنت‌های دینی مصری، آناتولی و رومی است.
این اثر، الهه‌ی ایزیس را به تصویر می‌کشد که روی تکیه‌گاهی سه‌پایه ایستاده و این تکیه‌گاه از درون طرحی شبیه کاسه‌ی گل سه‌برگی (کالیکس) بیرون آمده است
نمادی از تبادل فرهنگی میان امپراتوری‌ها
نیم‌تنه‌ی ایزیس در ساتالا نه‌تنها شناخت ما از زندگی در مرزهای شرقی امپراتوری روم را گسترش می‌دهد، بلکه سندی ملموس از تبادل فرهنگی و مذهبی میان مصر و آناتولی است.
با ادامه‌ی روند مرمت و تحلیل اثر توسط تیم دکتر چاکمور، انتظار می‌رود این شیء به یکی از شاخص‌ترین آثار موزه‌ی گوموش‌خانه تبدیل شود و توجه پژوهشگران و بازدیدکنندگان را به خود جلب کند.
این کشف شگفت‌انگیز بار دیگر جایگاه ساتالا را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین محوطه‌های باستان‌شناسی آناتولی تثبیت می‌کند؛ مکانی که همچنان روزنه‌ایست به سوی جهان پیچیده‌ی باورها، نمادها و هویت‌های دوران باستان.
مترجم: زهرا ذوالقدر
