کشف بقایای جادۀ باستانی که اولین امپراتور چین آن را احداث کرد

فرادید|باستان‌شناسان چینی بخش تازه شناسایی‌شده‌ای از «جاده مستقیم چین» را کشف کرده‌اند؛ یکی از بلندپروازانه‌ترین پروژه‌های زیرساختی جهان باستان. این بخش ۱۳ کیلومتری بینش تازه‌ای از بزرگراهی وسیع ارائه می‌دهد که بیش از ۲۲۰۰ سال پیش برای پیوند دادن قلب و مرزهای امپراتوری نخست چین ساخته شد. 

به گزارش فرادید، این کشف در تاریخ ۹ دسامبر اعلام شد، پس از یک بررسی که سال گذشته توسط «بنیاد حفاظت و پژوهش میراث فرهنگی یولین» در استان شانشی در شمال‌غربی چین آغاز شده بود. بخش تازه کشف‌شده، شواهد فیزیکی محکمی به روایت‌های تاریخی درباره جاده مستقیم چین افزوده که زمانی نزدیک به ۹۰۰ کیلومتر در شمال چین امتداد داشت. 

روایت‌های تاریخی می‌گویند «چین شی هوآنگ»، نخستین امپراتور چین، دستور ساخت این جاده را داد که با کمال شگفتی، تنها در پنج سال تکمیل شد. هدف این بود که یک مسیر مستقیم شمال به جنوب از «شیان‌یانگ»، پایتخت سلسله چین در استان شانشی کنونی تا «جیویوآن» که امروز بائوتو در مغولستان داخلی است، ایجاد شود. این مسیر امکان جابجایی سریع نیروها و تدارکات برای مقابله با قبایل عشایر ژونگنو را فراهم می‌کرد. 

حفاری‌ها در طول بخش تازه شناسایی‌شده، گواه تکنیک‌های مهندسی پیشرفته‌ای است که از زمان خود بسیار جلوتر بودند. باستان‌شناسان گذرگاه‌های صاف و پیوسته، شیب‌های تقویت‌شده با خاک متراکم، بستر جاده‌ی فشرده و دره‌هایی که آگاهانه پر شده بودند تا مسیر هموار باقی بماند را کشف کردند. عرض متوسط جاده حدود ۴۰ متر بود؛ به قدری وسیع که امروزه می‌توانست چهار خط ترافیک معادل داشته باشد و در برخی نقاط تا ۶۰ متر گسترش یافته بود. 

محققان همچنین سطوح متعددی را ثبت کردند که بر اثر رفت‌وآمد پا و چرخ‌ها متراکم شده بود و نشان می‌داد استفاده مداوم و فشرده از جاده صورت گرفته است. فاصله جاده تا گذرگاه‌های کوهستانی اطراف همواره بین ۵۰ تا ۹۰ متر بوده که نشان می‌دهد مسیر چگونه با دقت از میان زمین‌های دشوار کنده شده بود. 

قطعات سفالی کشف شده در برخی نقاط جاده

در همان نزدیکی، باستان‌شناسان یک مکان کمکی کوچک هم کشف کردند که شاید ایستگاه پست بوده است. قطعات سفالی به‌دست‌آمده نشان می‌دهند این ایستگاه از دوره سلسله چین تا سلسله هان (۲۰۶ پیش از میلاد تا ۲۲۰ میلادی) مورد استفاده بوده است. این یافته، تفسیر جاده به‌عنوان یک مسیر تدارکاتی بلندمدت را تقویت می‌کند، نه یک ساختار کوتاه‌مدت. 

متون تاریخی

متون تاریخی مقیاس این پروژه را به‌روشنی توصیف کرده‌اند. منابع باستانی روایت می‌کنند که سازندگان «دره‌ها را پر و کوه‌ها را هموار کردند» تا مسیر مستقیمی میان مناظر ناهموار ایجاد کنند. پس از متحد کردن شش ایالت رقیب و تشکیل کشور چین، چین شی هوآنگ دستور داد ژنرال «مِنگ تیان» که از معماران اولیه دیوار بزرگ هم بود، صدها هزار سرباز و غیرنظامی را برای ساخت جاده به‌عنوان بخشی از یک سیستم دفاعی هماهنگ شمالی بسیج کند. 

«سیما چیان» تاریخ‌نگار در کتاب خود «سوابق تاریخ‌نگار بزرگ» این پروژه را با جزئیات مستند کرده و خودش در طول جاده سفر کرده است. او نوشته که ساخت و ساز در ۲۱۲ پیش از میلاد، سال ۳۵ امپراتوری چین شی هوآنگ آغاز شد و پس از مرگ امپراتور ادامه یافت و جاده در ۲۰۷ پیش از میلاد به سرپرستی جانشین او، چین اِر شی تکمیل شد. 

دیوار بزرگ و جاده مستقیم در طول دوران چین استفاده می‌شدند. جاده امکان اعزام فوری نیروها و تدارکات را فراهم می‌کرد که بخش مهمی از استراتژی امپراتوری در مقابل حملات شمالی بود، در حالی که دیوار به عنوان یک سد دفاعی گسترده عمل می‌کرد. 

طنز ماجرا اینست که این مسیر گاهی به نیروهایی که قرار بود با آن‌ها مقابله کند، پس از کاهش قدرت امپراتوری کمک می‌کرد. مسیر مستقیم و برنامه‌ریزی‌شده، قبایل عشایر را قادر می‌ساخت تا بدون اختیارات مرکزی وارد عمق قلمروی چین شوند. برای جلوگیری از استفاده مهاجمان از مسیر، مقامات هان بخش‌هایی از آن را دست‌کم سه بار آگاهانه تخریب کردند. 

به مرور زمان، تغییرات سلسله‌ای و مستندسازی کم سبب شد مسیر دقیق جاده مستقیم چین از یاد جمعی برود. اگرچه بخشی سال ۱۹۷۴ و بخش دیگری در شهرستان فو در ۲۰۰۹ کشف شده بود، بخش‌های بزرگی همچنان تأییدنشده باقی مانده بودند. 

مترجم: زهرا ذوالقدر