سنکوپ و عوامل آن

احساس سبکی سر که بدن ما فرا گرفته و ایجاد لرزش در پا‌ها شرایطیست که احتمالا پیش از این آن را تجربه کرده یا حداقل به آن نزدیک شده اید. در برخی موارد، این شرایط به از دست رفتن موقت هوشیاری منجر می‌شود که بین عموم به عنوان غش کردن یا از حال رفتن شناخته می‌شود، اما در دنیای پزشکی به آن «سنکوپ» گفته می‌شود

بیشتر مواقع غش کردن به واسطه دلیلی نه چندان جدی شکل می‌گیرد. این شرایط زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به مغز به واسطه دلایلی مانند فشار خون پایین یا قند خون پایین اندکی کاهش می‌یابد، اما در برخی موارد نیز غش کردن می‌تواند به یک مشکل جدی‌تر اشاره داشته باشد.

پزشکان به طور معمول دلایل غش کردن را به دو دسته اصلی بیماری قلبی یا دلایل غیر قلبی تقسیم می‌کنند. خوشبختانه، یک معاینه جسمانی و بررسی سابقه پزشکی توسط پزشک می‌تواند به تشخیص دلیل غش کردن و این که آیا به واسطه مساله‌ای جدی شکل گرفته است یا خیر کمک کند.

در ادامه با برخی نگرانی‌های سلامت جدی که می‌توانند در پس غش کردن قرار داشته باشند، بیشتر آشنا می‌شویم:

بیماری انسدادی قلب
دو نوع کلی مشکلات قلبی می‌توانند موجب غش کردن شوند که شامل مشکلات قلبی مسدود کننده نسبی جریان خون به قلب و آریتمی قلبی می‌شوند. انسداد در مسیر جریان خون به قلب می‌تواند موجب کاهش مقدار خونی شود که توسط این اندام پمپاژ می‌شود، از این رو، مغز خون کافی دریافت نمی‌کند.

اختلالات قلبی مختلفی وجود دارند که می‌توانند موجب چنین رخدادی شوند. به عنوان مثال، این شرایط می‌تواند به واسطه بیماری دریچه قلب، مانند تنگی دریچه آئورت و تنگی دریچه میترال، یا کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک که جریان خون به دریچه آئورت را کاهش می‌دهد، رخ دهد.

همچنین، این شرایط می‌تواند به واسطه انسداد در یک رگ خونی اصلی نزدیک قلب یا بروز تومور‌های قلبی رخ دهد. متخصصان قلب و عروق به این نکته اشاره دارند که افزون بر غش کردن، بیماران علائم دیگری مانند تپش قلب و سینه درد را نیز تجربه می‌کنند. با آگاه کردن پزشک از این علائم، ممکن است به تشخیص سریع‌تر خطر بیماری قلبی عروقی زمینه‌ای کمک کنید.

آریتمی قلبی
یک آریتمی یا ضربان قلب نامنظم می‌تواند به غش کردن ناگهانی منجر شود. در این شرایط ضربان قلب می‌تواند سریع یا آهسته باشد. در حقیقت، آریتمی شرایطی شایع است و یکی دیگر از مشکلات قلبی رایج منجر به غش کردن محسوب می‌شود.

در این مورد، سرگیجه و غش کردن اغلب به واسطه مقدار خونی (بیش از حد زیاد یا بیش از حد کم) است که به مغز می‌رسد. یک آریتمی قلبی که موجب غش می‌شود می‌تواند به مرگ ناگهانی نیز منجر شود، به ویژه اگر برای چند دقیقه ادامه داشته باشد.

ضربان بسیار آهسته قلب به نام برادی‌کاردی یا کندتپشی نیز شناخته می‌شود. در این شرایط قلب به اندازه‌ای آرام می‌تپد که مغز خون کافی را دریافت نکرده و به غش کردن منجر می‌شود. از سوی دیگر، آریتمی قلبی که موجب ضربان بسیار سریع قلب می‌شود به نام تاکی‌کاردی یا تندتپشی شناخته می‌شود.

در این مورد قلب به اندازه‌ای سریع می‌تپد که امکان ارائه عملکرد درست را از دست می‌دهد. تندتپشی بطنی و فیبریلاسیون بطنی از شایع‌ترین انواع تندتپشی هستند که هر دو تهدید کننده زندگی فرد بوده و می‌توانند موجب مرگ ناگهانی شوند.

پزشک می‌تواند با ارزیابی شرایط قلب با استفاده از یک اکوکاردیوگرام، آزمایش استرس، یا هر روش تشخیصی دیگر، این که غش به واسطه یک دلیل قلبی رخ داده یا خیر را بررسی کند.

سکته مغزی
سرگیجه و غش کردن که با بی حسی، احساس سوزن سوزن شدن، و ضعف عضلانی همراهی می‌شود ممکن است به سکته مغزی اشاره داشته باشد. در این مورد، بیمار باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن کمک پزشکی دریافت کند.

غش کردن و سبکی سر و همچنین احساس سوزن سوزن شدن، بی حسی و ناتوانی در تکلم درست می‌توانند نشانه‌های هشدار دهنده یک حمله ایسکمی گذرا (سکته مغزی خفیف) یا در صورت مسدود شدن جریان خون با یک لخته، یک سکته مغزی ایسکمیک باشد.
آنفلوآنزا

ابتلا به آنفلوآنزا می‌تواند موجب بی اشتهایی و شاید حتی تجربه استفراغ و اسهال برای چند روز شود که این می‌تواند به ترکیبی خطرناک از قند خون پایین و کم آبی بدن منجر شود. در این مورد، ممکن است با احساس سبکی سر مواجه شده و حتی در معرض خطر غش کردن قرار بگیرید.

قند خون پایین و کم آبی بدن (به تنهایی یا در ترکیب با یکدیگر) می‌توانند موجب احساس سرگیجه و حتی غش کردن شوند. به گفته پزشکان دانشگاه کلمبیا، بیماری‌هایی که موجب بی اشتهایی می‌شوند می‌توانند کم آبی بدن و فشار خون پایین (بیشتر حجم خون را آب تشکیل داده است) و همچنین سطوح پایین گلوکز مغز را در پی داشته که احتمال غش کردن را افزایش می‌دهد.

دارو‌های تجویزی
دارو‌های تجویزی برای بهبودی و ایجاد احساسی بهتر در بیمار استفاده می‌شوند، اما در برخی موارد می‌توانند موجب مشکلات دیگر شده و حتی عوارض جانبی خطرناکی داشته باشند. به عنوان مثال، می‌توان به دارو‌هایی که برای درمان اضطراب و درد مزمن تجویز می‌شوند، اشاره داشت که با عوارض جانبی مانند سرگیجه و غش کردن پیوند خورده اند.

دارو‌های ضد اضطراب به منظور کنترل این شرایط موجب کاهش فشار خون و ضربان قلب می‌شوند، از این رو، می‌توانند اثر قابل توجهی بر مغز داشته باشند. یک واکنش آلرژیک (به عنوان مثال، آنافیلاکسی) به یک دارو ممکن است موجب یک واکنش سیستم ایمنی چشمگیر شود که فشار خون را کاهش داده و به سرگیجه و غش کردن منجر می‌شود.

اگر به یک واکنش آنافیلاکتیک مشکوک هستید (با کهیر، خارش، دشواری در تنفس، و تورم مسیر هوایی همراهی می‌شود) بلافاصله با مرکز فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید.

کم آبی بدن
از دست دادن سریع مایع به واسطه گرما، کمبود مایع، و تعریق زیاد می‌تواند اغلب به غش کردن منجر شود. پژوهش‌ها نشان داده اند که سطوح ناکافی مایع در جریان خون موجب افت فشار خون شده که سرگیجه و حتی غش کردن را به همراه دارد.

ممکن است کم آبی بدن را به عنوان یک نگرانی سلامت جدی در نظر نگیرید، اما این شرایط با شدت متوسط تا شدید می‌تواند به سرعت موجب افت فشار خون، انقباض ماهیچه ای، تنفس سریع، نبض ضعیف، تشنج، و حتی نارسایی قلبی و شوک هیپوولمی شود.

مواد مخدر و الکل
الکل دارای یک اثر آرام بخش بر بدن است که می‌تواند از دست دادن کنترل بر اجابت مزاج را در پی داشته و به واسطه دفع ادرار موجب کم آبی بدن شود. همچنین، الکل موجب گشاد شدن رگ‌های خونی می‌شود که فشار خون را کاهش می‌دهد. ترکیب این آثار، مغز را تحت تاثیر قرار داده و می‌تواند موجب از حال رفتن فرد شود.

غش کردن به واسطه مصرف الکل می‌تواند به واسطه مسمومیت با الکل نیز رخ دهد که شرایطی جدی بوده و زندگی فرد را در معرض خطر قرار می‌دهد.

مواد مخدر، چه قانونی و چه غیر قانونی، نیز دارای فهرستی بلند بالا از عوارض جانبی خطرناک هستند. به عنوان مثال، نیترات‌ها فشار خون را به سرعت کاهش می‌دهند، ادرارآور‌ها دفع ادرار را افزایش داده و می‌توانند به کم آبی بدن منجر شوند، و محرک‌ها موجب از دست رفتن مایع و افزایش دمای بدن می‌شوند.

مخدر‌ها فشار خون را کاهش داده و تنفس را کند می‌کنند، دارو‌های قلب اغلب فشار خون را کاهش می‌دهند و دارو‌هایی که برای کنترل فشار خون طراحی شده اند موجب کاهش آن می‌شوند، از این رو، مصرف مقدار بیش از حد آن‌ها می‌تواند خطرناک باشد.

شوک
شوک یکی دیگر از دلایل غش کردن که می‌تواند شرایطی جدی بوده و حتی زندگی فرد را در معرض خطر قرار دهد. شوک شرایطی است که با فشار خون پایین که اغلب از دست دادن هوشیاری را در پی دارد، تعریف می‌شود. ما از عوارض پرفشاری خود در بلند مدت آگاه هستیم، اما فشار خون بسیار پایین نیز می‌تواند شرایط بسیار خطرناکی باشد.

فرد به دلایل مختلفی می‌تواند شوک را تجربه کند. این شرایط می‌تواند پس از یک رویداد آسیب رسان، مانند تصادف خودرو، مشاهده رویدادی ترسناک مانند مرگ یکی از عزیزان، یا هر گونه آسیب جسمانی رخ دهد. در این قبیل موارد، شرایط به واسطه از دست دادن خون زیاد، یک واکنش آلرژیک یا عفونت شدید خطرناک می‌شود.

افرادی که دچار شوک می‌شوند به احتمال زیاد با سردرگمی و در پی وخیم‌تر شدن شرایط، از دست دادن هوشیاری را تجربه می‌کنند. تمام این موارد می‌تواند به سرعت رخ دهد.

تشنج واکنش آنوکسی
تشنج واکنش آنوکسی نوعی غش کردن شایع بین کودکان است و موجب تشنج در آن‌ها می‌شود. این شرایط زمانی رخ می‌دهد که ضربان قلب به اندازه‌ای آهسته می‌شود که در حقیقت برای حدود ۵ تا ۳۰ ثانیه از تپش می‌افتد. کودکانی که از این شرایط رنج می‌برند ممکن است دهان خود را باز کرده و به نظر برسد قصد دارند چیزی بگویند، اما کلامی از دهان آن‌ها خارج نمی‌شود.

همچنین، آن‌ها به رنگ خاکستری کم رنگ در آمده و هوشیاری خود را از دست می‌دهند. بدن آن‌ها شل یا سفت شده و چشم‌ها به سمت بالا حرکت کرده و انگشتان به شکل پنجه جمع می‌شوند. همچنین، این شرایط می‌تواند موجب لرزش خارج از کنترل بدن آن‌ها شود.

تشنج کمتر از یک دقیقه ادامه می‌یابد. پس از آن کودک هوشیاری خود را به دست می‌آورد، اما برای چند ساعت خواب آلود و سردرگم به نظر می‌رسد. در شرایطی که این تشنج‌ها به ویژه برای والدین ترسناک به نظر می‌رسند، اما خطرناک یا مضر نیستند. با افزایش سن کودک، تکرر این تشنج‌ها نیز به طور معمول کاهش می‌یابد.

افت فشار خون ارتواستاتیک
افت فشار خون ارتواستاتیک که گاهی اوقات به نام افت فشار خون وضعیتی نیز شناخته می‌شود، هنگامی که فرد از حالت خوابیده یا نشسته بر می‌خیزد شکل گرفته و موجب احساس سرگیجه یا سبکی سر می‌شود. در برخی موارد، این شرایط می‌تواند موجب غش کردن فرد شود.

گاهی اوقات اثر افت فشار خون ارتواستاتیک خفیف است و تنها برای چند دقیقه ادامه می‌یابد، اما تداوم بیشتر آن می‌تواند نشانه‌ای از مساله‌ای جدی‌تر باشد. اگر با این شرایط مواجه هستید برای بررسی دقیق و کشف دلیل آن به پزشک مراجعه کنید.

افت فشار خون ارتواستاتیک گاه و بیگاه (حاد) معمولا به دلیلی مشهود مانند کم آبی بدن یا استراحت طولانی مدت رخ می‌دهد و به راحتی قابل درمان است. اما موارد مزمن می‌توانند به مشکلات سلامت دیگر اشاره داشته باشند.

دلایل متابولیک
غش کردن به ندرت در نتیجه دلایل متابولیک رخ می‌دهد. هیپوکسی یا کمبود اکسیژن در خون از جمله دلایل متابولیک غش کردن است که به مساله‌ای جدی مانند بیماری قلبی یا ریوی اشاره دارد. همچنین تنددمی که در نتیجه اضطراب شدید یا حمله هراس شکل می‌گیرد و هیپوگلیسمی (پایین بودن سطوح قند خون) شدید که بین افراد مبتلا به دیابت شایع است از دیگر مواردی هستند که می‌توانند غش کردن فرد را به همراه داشته باشند.

دلایل عصب شناختی
غش کردن به واسطه یک دلیل عصب شناختی نیز نادر است. سه شرایط عصب شناختی اصلی شامل حمله ایسکمیک گذرا، سندرم خون‌دزدی زیرترقوه‌ای و هیدروسفالی فشار عادی وجود دارند که می‌توانند موجب سنکوپ یا غش کردن شوند.

صرع یک شرایط عصب شناختیست که اغلب با سنکوپ اشتباه گرفته می‌شود، زیرا در هر دو با از دست رفتن هوشیاری مواجه هستیم. با این وجود، تشنج‌های صرع به دلیل اختلال در جریان خون رخ نمی‌دهند و از فعالیت الکتریکی غیرعادی در مغر ناشی می‌شوند. یک روش راحت برای تمایز بین صرع و سنکوپ حرکات غیرارادی مرتبط با تشنج‌های صرع هستند. تشخیص درست توسط پزشک اهمیت بسیاری دارد، زیرا درمان سنکوپ و اختلالات تشنجی بسیار متفاوت هستند.

منبع: عصر ایران