فیلتر اینستاگرام؛ از شایعه تا واقعیت

فرادید | به تازگی یکی از مقام‌های قضایی از ضرورت فیلتر اینستاگرام و ورود مستقیم دستگاه قضایی به این ماجرا خبر داده است. احتمال فیلتر این شبکه اجتماعی قبلا بار‌ها و بار‌ها توسط مقام‌های مسئول مطرح شده بود، اما در حال حاضر با این زمینه چینی‌ها قطعی به نظر می‌رسد.

از روز گذشته خبر فیلتر اینستاگرام در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها دهان به دهان می‌چرخد. ظاهرا اینستاگرام دیر یا زود فیلتر می‌شود. اما دلایل مسئولان قضایی برای فیلتر این شبکه اجتماعی چیست؟ پیامد‌های فیلتر اینستاگرام در جامعه چه خواهد بود؟

اینستاگرام؛ اپ محبوب ایرانی‌ها
تلگرام و اینستاگرام دو شبکه اجتماعی محبوب در بین ایرانی‌ها در چند سال گذشته بوده اند. براساس آمار‌های اعلام شده در سال ۹۶ تلگرام در ایران ۴۰ میلیون کاربر داشت و بعد از آن اینستاگرام در رتبه دوم از نظر تعداد کاربر بود.

اینستاگرام اپ محبوب ایرانی هاست

تعداد دانلود اپ اینستاگرام از بازار حدود ۱۶ میلیون تخمین زده شده است که با اضافه کردن دانلود از دیگر سایت‌ها می‌شود گفت این شبکه ۲۰ میلیون کاربر ایرانی دارد.

از تعداد فالور‌های سلبریتی‌های ایرانی می‌شود فهمید که فعالیت کاربران ایرانی در این شبکه اجتماعی بسیار بالاست. صفحه رسمی مهناز افشار در اینستاگرام حدود ۸ میلیون نفر فالوور دارد و بعد از او رامبد جوان، الناز شاکردوست و بهرام رادان در رتبه های بعدی قرار دارند.

مهناز افشار از سلبریتی های فعال در اینستاگرام است

ماجرای فیلتر اینستاگرام از کجا شروع شد
بعد از فیلترینگ دائمی تلگرام در اردیبهشت ماه خبر‌هایی جسته و گریخته از احتمال فیلتر اینستاگرام مطرح شد. در مردادماه سال جاری دادستان کل ایران، تلگرام و اینستاگرام را بلای جامعه ایرانی دانست.

محمد جعفری منتظری از مسئولان کشور خواست که فضای مجازی را از عناصر فاسد پاک کنند. استدلال دادستان کل کشور این بود که جرایم زیادی در این دو شبکه اجتماعی اتفاق می‌افتند و باید برای مقابله با این جرایم بخصوص جرایم مالی این شبکه‌ها را فیلتر کرد.

بعد از این اظهار نظر دادستان کل کشور، مسئولان دیگری از نماینده مجلس تا معاون دادستان کل کشور درباره ضرورت فیلتر اینستاگرام حرف زدند.

اما فصل جدید فیلتر اینستاگرام با سخنان معاون فضای مجازی دادستانی، جواد جاویدنیا شروع شده است.

جاویدنیا در مصاحبه با یکی از رسانه‌ها گفته است: «در دادگاه جرائم رایانه‌ای تهران حدود ۲۳ هزار پرونده وجود دارد که ۱۵ هزار پرونده مربوط به امسال است که اگر محتاطانه مطرح کنم، ۶۰ درصد از جرائم رایانه‌ای مربوط به شبکه‌های اجتماعی خارجی به‌ویژه تلگرام و اینستاگرام است».

جواد جاویدنیا به تازگی در سمت معاون فضای مجازی دادستان کل کشور مشغول به کار شده است

معاون فضای مجازی دادستان کل کشور اعلام کرد که فیلتر اینستاگرام درخواست علمای کشور است. اگر هم شورای عالی فضای مجازی در این زمینه به اجماع نرسد، دادستانی کشور خودش تصمیم لازم را در این باره می‌گیرد.

البته بعد از این اظهار نظر جاویدنیا، وزیر ارتباطات در توئیترش نوشت بحث پیگیری فیلتر اینستاگرام تازگی ندارد و الان فقط برای انحراف افکار عمومی از مطالبه شفاف سازی سوء استفاده کنندگان ارزی اخیر است.

بیشتر بخوانید: چه شبکه‌هایی جایگزین اینستاگرام می‌شوند؟

آیا فیلترینگ برای همیشه پرونده اینستاگرام در ایران را می‌بندد؟
در دو دهه گذشته برخی از شبکه‌های اجتماعی در جامعه ایران با دستور مراجع قضایی و تصمیم شورای عالی فضای مجازی فیلتر شدند. برخی از این شبکه‌ها مانند اورکات به تدریج کاربران ایرانی خود را از دست دادند و فراموش شدند. بعضی‌ها هم مانند فیسبوک به حاشیه رفتند.

اما آخرین مورد فیلترینگ یک شبکه اجتماعی مربوط به تلگرام بود. آمار‌هایی که توسط برخی از مراکز و مقامات رسمی منتشر شده نشان می‌دهد که با فیلتر تلگرام، بسیاری از کاربران فضای مجازی آن‌ را رها نکرده اند.

بخش بزرگی از کاربران تلگرام برای دور زدن فیلتر از فیلترشکن استفاده کردند. طوری که بعد از شروع فیلتر تلگرام، دانلود فیلترشکن سایفون ۱۰ برابر شد.

یکی از پیامد‌های نامطلوب فیلترینگ این شبکه هم به نظر برخی گسترش استفاده از فیلترشکن و دسترسی همگانی به آن بود. این امر بسیاری از نوجوانان و جوانان را در معرض محتوا‌های نامناسب و غیر اخلاقی قرار می‌دهد.

وزیر ارتباطات، محمدجواد آذری جهرمی هم مدتی پس از فیلتر تلگرام اعلام کرد که فقط یک میلیون کاربر این شبکه بعد از فیلترش آن را ترک کرده اند. او رسما فیلتر تلگرام را شکست خورده اعلام کرد.

محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات

به گفته کارشناسان یک سوم کانال‌های تلگرامی مربوط به موضوعات خبری هستند؛ بنابراین کاربران برای دریافت اطلاعات و اخبار به آن‌ها مراجعه می‌کند. از آن جایی که فیلترینگ باعث بی اعتمادی افراد به شبکه‌ها و رسانه‌های خبری رسمی می‌شود، کاربران رو به استفاده از فیلترشکن و کانال‌های خبری غیر رسمی می‌آورند.

بیشتر بخوانید: مجرد‌ها در اینستاگرام فعالترند یا متأهل‌ها؟

پیامد‌های فیلتر اینستاگرام
از آن جایی که اینستاگرام یک شبکه اجتماعی محبوب تصویر محور و در نوع خود منحصر به فرد است، احتمالا بسیاری از کاربران جایگزینی برای آن پیدا نمی‌کنند. عده‌ای ممکن است این شبکه را ترک کنند، ولی پیش بینی می‌شود که خیل عظیم جوانان با فیلترشکن در این شبکه فعال باقی بمانند.

اما تفاوت تلگرام با اینستاگرام در تصویر محور بودن آن است که باعث شده بستر مناسبی برای کار و کسب‌ها شود. تلگرام متن محور بود که آن را برای اطلاع رسانی و نشر اخبار مستعد کرده بود.

براساس آمار ۲۵ درصد کل ویدئو‌های منتشره اینستاگرام در دنیا تبلیغاتی هستند. بسیاری از برند‌های معروف و کسب و کار‌های خرد در آن فعالیت می‌کنند. اخیرا هم بسیاری از جوانان ایرانی در صفحات اینستاگرام کسب و کار راه انداخته اند.

چیزی که در این ماجرا بسیار نگران کننده است سرنوشت کسب و کار‌های خرد جوانان ایرانی در اینستاگرام و فضای مجازی است. در شرایط اقتصادی فعلی، هر گونه تصمیمی در این حوزه باید با در نظر گرفتن پیامد‌ها و به کارگیری تدابیر لازم اجرا شود.