«بومرنگ» 40 هزار ساله از جنس «عاج ماموت» در این غار کشف شد

فرادید|  تیمی بین‌المللی از دانشمندان، قدیمی‌ترین بومرنگ شناخته‌شده در اروپا را در غار اوبلازُوا در جنوب لهستان کشف کرده‌اند؛ ابزاری ۷۲ سانتی‌متری که با دقت از عاج ماموت تراشیده شده است. قدمت این اثر باستانی با استفاده از روش رادیوکربن، بین ۴۲۲۹۰ تا ۳۹۲۸۰ سال پیش تخمین زده شده، بنابراین یکی از نخستین نمونه‌های فناوری پارینه سنگی جدید و ابزارهای شکار اولیه انسان خردمند است. 

به گزارش فرادید، برخلاف بومرنگ‌های چوبی، طراحی این سلاح شکار استثناییِ ماقبل‌تاریخ در قالب یک بومرنگ بدون بازگشت برای پرتاب‌های دقیق به جای بازگشت‌های آیرودینامیکی بهینه شده است. اندازه‌ی بزرگ و انحنای آن، گواه مهارت‌های پیشرفته‌ی ساخت و ساز در اواخر پلیستوسن و نبوغ فنی انسان‌های مدرن اولیه در اروپای مرکزی است. 

تحلیل الگوی سایش نشان داده که این بومرنگ را بیشتر یک فرد راست‌دست استفاده می‌کرده و این امر داده‌های ارزشمندی در مورد زندگی روزمره و استفاده از ابزار در انسان‌های پارینه سنگی ارائه می‌دهد. این بومرنگ کنار استخوان یک بند انگشت انسانی پیدا شد که به کمک تحلیل ژنتیکی و ریخت‌شناسی، وابسته به هومو ساپینس دانسته شده است. همچنین دست‌سازه‌های زینتی یافت‌شده‌ی همراه آن مانند آویزهای صدفی و مهره‌های استخوانی، نشان‌دهنده اهمیت نمادین یا آیینی احتمالی آن هستند. 

به دلیل آلودگی در طول مرمت، تاریخ‌گذاری مستقیم رادیوکربن بومرنگ امکان‌پذیر نبود. در عوض، دانشمندان از مدل‌سازی بیزی (Bayesian) روی استخوان‌های حیوانات وابسته و بقایای انسانی از همان لایه چینه‌شناسی برای تاریخ‌گذاری دقیق این اثر استفاده کردند. این رویکرد، بومرنگ را بدون تردید به دوره پارینه سنگی بالایی، بین ۴۲۲۹۰ و ۳۹۲۸۰ پیش از میلاد، نسبت می‌دهد. 

جزئیات بومرنگ

این کشف، باور دیرینه‌ی مبنی بر اینکه بومرنگ‌ها و ابزارهای پرتابی مشابه منحصر به بومیان استرالیا یا فرهنگ‌های بعدی در مصر بوده‌اند را به چالش کشیده و نشان می‌دهد انسان‌های خردمند اولیه در اروپا، فناوری‌های شکار پیچیده و رفتار نمادین را بسیار زودتر از آنچه پیش‌تر گمان می‌رفت، به شکل مستقل توسعه داده‌اند. تجزیه و تحلیل ایزوتوپ بقایای حیوانات یافت‌شده در غار اوبلازُوا نشان داده که رژیم غذایی متنوعی از جمله گوزن شمالی، اسب و گاو مشک داشته‌اند که بازتاب استراتژی‌های سازگاری در محیط‌های استپی سرد است. 

بومرنگ عاج ماموت از غار اوبلازُوا به شکل قابل‌توجهی درک ما از نوآوری‌های ماقبل تاریخ را تغییر می‌دهد و نشان می‌دهد انسان‌های مدرن اولیه حدود ۴۰۰۰۰ سال پیش در اروپا از مهارت‌های پیشرفته فناوری و پیچیدگی فرهنگی برخوردار بوده‌اند. این دست‌سازه نگاهی نادر به توانایی‌های شناختی و تطبیقی در طول یک دوره محوری از تکامل انسان ارائه می‌دهد. 

افزون بر این، این یافته شواهد ارزشمندی را به گفتگوهای جاری درباره تعامل و همزیستی بین انسان‌های خردمند و نئاندرتال‌ها در اروپا افزوده است. وجود ابزارهای پیشرفته کنار بقایای انسانی نشان می‌دهد انسان‌های مدرن، به سطحی از مزایای تکنولوژیکی دست یافته‌ بودند  که ممکن است در جایگزینی نهایی نئاندرتال‌ها نقش داشته باشد. این بینش، جدول زمانی مهاجرت انسان مدرن و توسعه فناوری در اروپای مرکزی را در طول پارینه سنگی بالایی تغییر می‌دهد. 

به علاوه، انتخاب عمدی عاج ماموت و حمل این ماده سنگین در مسافت‌های طولانی، گواه برنامه‌ریزی استراتژیک و سرمایه‌گذاری منابع توسط انسان‌های اولیه است. نبود بقایای کنده‌کاری در غار نشان می‌دهد این بومرنگ احتمالاً در جای دیگری ساخته شده و به غار اوبلازُوا آورده شده است. این نکته بر اهمیت فرهنگی و شاید نمادین این دست‌سازه فراتر از کاربرد شکار صرف  تأکید دارد. 

الف. موقعیت جغرافیایی غار اوبلازُوا در حوضه پودهاله، غرب کوه‌های کارپات؛ ب. نمای ورودی غربی و ورودی اصلی غار اوبلازُوا؛ ج. برش رسوبی غار اوبلازُوا و توزیع افق‌های باستان‌شناسی

کشف این بومرنگ باستانی، پیچیدگی ابزارهای شکار دوران پارینه سنگی جدید را آشکار می‌کند و از این ایده پشتیبانی می‌کند که انسان‌های اولیه مدرن در اروپا، بیان نمادین و نوآوری‌های تکنولوژیکی را مستقل از بخش‌های دیگری مانند استرالیا یا مصر توسعه داده‌ بودند. همچنین، سازگاری آن‌ها با آب و هوای سخت و اکوسیستم‌های متنوع را نشان می‌دهد و درک ما را از تاب‌آوری انسان در اواخر دوره پلیستوسن افزایش می‌دهد.

مترجم: زهرا ذوالقدر