تصاویر؛ گاویا یا لون؛ پرنده ۳۰ میلیون ساله که نمی‌تواند راه برود و صدایش شبیه ناله ارواح است

گاویا (Gavia)، نام علمی پرندگانی است که در زبان انگلیسی با نام «لون» (Loon) یا Diver شناخته می‌شوند. این پرندگان شگفت‌انگیز، با صدای وهم‌انگیز، توانایی خارق‌العاده در غواصی و وابستگی عمیق به دریاچه‌های آب شیرین نواحی شمالی، از رازآلودترین گونه‌های پرندگان در جهان به شمار می‌روند. 

لو‌ن‌ها که بیشتر در آمریکای شمالی و شمال اوراسیا یافت می‌شوند، شاخه‌ای کهن از تکامل پرندگان هستند که میلیون‌ها سال است در محیط‌های سرد و سرشار از ماهی زندگی می‌کنند. 

رده‌بندی و گونه‌های گاویا

گاویا تنها سرده‌ی باقی‌مانده از خانواده‌ی Gaviidae است و پنج گونه زنده از آن شناسایی شده‌اند:

لون معمولی (Gavia immer)

لون گلوی‌سرخ (Gavia stellata)

لون شمالی یا قطبی (Gavia arctica)

لون پاسیفیک (Gavia pacifica)

لون منقارزرد (Gavia adamsii) 

همه‌ی این گونه‌ها ساختاری مشابه دارند، اما در اندازه، رنگ پر، و محدوده‌ی زیستی متفاوت‌اند. فسیل‌های به‌جامانده نشان می‌دهند که این پرندگان از دوران پالئوژن (بیش از ۳۰ میلیون سال پیش) بر زمین زیسته‌اند. 
در کانادا، لون معمولی پرنده‌ای نمادین است و تصویر آن بر سکه‌ی یک دلاری نقش بسته، که به همین دلیل» Loonie «نام دارد. 

سازگاری‌ها و رفتار‌های شگفت‌انگیز

لو‌ن‌ها برای غواصی ساخته شده‌اند. استخوان‌هایشان متراکم‌تر از سایر پرندگان است و این ویژگی باعث کاهش شناوری آنها در آب می‌شود. آنها می‌توانند تا عمق ۶۰ متری (۲۰۰ فوتی) شیرجه بزنند و برای بیش از یک دقیقه زیر آب باقی بمانند. پا‌های پرده‌دار و قدرتمندشان که در انتهای بدن قرار دارد، عامل اصلی نیروی پیش‌رانش در آب است، هرچند همین موقعیت پا باعث می‌شود که روی خشکی به‌سختی راه بروند. 

آواز‌های لون‌ها - زوزه‌ها، ناله‌ها و یودل‌های منحصربه‌فردشان - دریاچه‌های شمالی را آکنده از رمز و راز می‌کند. این آوا‌ها برای جفت‌یابی، دفاع از قلمرو و ارتباط میان والدین و جوجه‌ها استفاده می‌شود. این پرندگان اغلب هرسال به همان دریاچه‌ی زادگاهشان بازمی‌گردند.

لانه‌سازی معمولاً در جزیره‌های کوچک یا کناره‌های آرام دریاچه‌ها انجام می‌شود. آنها یک یا دو تخم می‌گذارند و هر دو والد وظیفه‌ی جوجه‌کشی و مراقبت از جوجه‌ها را بر عهده دارند. جوجه‌ها در روز‌های اولیه زندگی، بر پشت والدین خود سوار می‌شوند؛ رفتاری که هم گرمادهی دارد و هم محافظتی در برابر شکارچیان است. 

تهدید‌ها و وضعیت حفاظتی

گرچه لون‌ها در حال حاضر در خطر انقراض جهانی نیستند، اما در برخی مناطق با تهدیداتی جدی روبه‌رو هستند. آلودگی‌های زیست‌محیطی مانند جیوه و سرب، باران اسیدی، از بین رفتن زیستگاه، و مزاحمت‌های انسانی (مانند قایق‌رانی) از عوامل تهدیدکننده‌ی آنهاست. تغییرات اقلیمی نیز الگو‌های مهاجرت و زمان‌بندی تولیدمثل آنها را مختل کرده است.

تلاش‌های حفاظتی در آمریکای شمالی شامل ساخت سکو‌های لانه‌گذاری، قوانین محافظت از سواحل و آموزش عمومی بوده است. ابزار‌های رهگیری نیز به دانشمندان کمک کرده‌اند تا مسیر‌های مهاجرتی آنها را از نواحی قطبی تا سواحل مدیترانه و باخا کالیفرنیا شناسایی کنند. 

عجیب‌ترین واقعیت‌های گاویا (لون‌ها)

لون‌ها پر از ویژگی‌های عجیب‌اند که آنها را از سایر پرندگان متمایز می‌کند. یکی از عجیب‌ترین نکات این است که عملاً نمی‌توانند روی خشکی راه بروند. پا‌های آنها چنان عقب قرار گرفته که حرکت روی زمین برایشان تقریباً غیرممکن است و به همین دلیل فقط در کنار آب لانه می‌سازند. 

دیگر ویژگی عجیب آنها استفاده از پا‌ها برای شیرجه‌زنی است. در حالی‌که بیشتر پرندگان غواص (مثل پنگوئن‌ها) از بال‌هایشان برای حرکت در آب استفاده می‌کنند، لون‌ها تقریباً فقط با پا‌های قدرتمند خود در آب حرکت می‌کنند.

چشم‌های آنها در فصل زادآوری به رنگ قرمز روشن درمی‌آید. برخی دانشمندان معتقدند این رنگ به دید زیرآبی کمک می‌کند، اما هنوز دلیل قطعی آن روشن نیست. این رنگ در زمستان محو شده و به خاکستری تغییر می‌کند. 

آواز‌های لون‌ها یکی از ویژگی‌های وهم‌انگیز آنهاست - صدا‌هایی شبیه ناله‌ی انسان یا ارواح که در افسانه‌های بومی آمریکا با مفاهیمی، چون مرگ، ارواح و نشانه‌های ماورایی پیوند داشته‌اند. 

لون‌ها گاهی اشتباهاً جاده‌ها یا پارکینگ‌های خیس را دریاچه فرض می‌کنند، روی آنها فرود می‌آیند و گیر می‌افتند، چون از خشکی نمی‌توانند برخیزند. نام این رخداد عجیب «Looning» که نیازمند نجات فوری است.

منبع:  راز بقا