«گنج گردنبند سوسکی» بعد از 2500 سال از یک مقبره بیرون آمد

فرادید| این گورستان که بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۷ کاوش شد، بیش از ۸۰۰ گور خاکستر مردگان مربوط به حدود ۸۵۰ تا ۴۰۰ پیش از میلاد را در خود جای داده است. در میان آن‌ها، گور شماره ۵۴۳ یکی از برجسته‌ترین‌هاست. درون این گور چندین ظرف سفالی کشف شد که هرکدام بقایای انسانی را در خود داشتند.

به گزارش فرادید؛ در نخستین ظرف، استخوان‌های سوزانده‌شده کودکی ۹ تا ۱۰ ساله قرار داشت. در کنار آن، تکه‌هایی از استخوان بز یا گوسفند، یک سنجاق مفرغی به شکل چنگ، قطعاتی از پوست درخت توس و رد گرده‌ی گل قاصدک یافت شد.

تصویر بالا نوع سوسکی را نشان می‌دهد که در ساخت این گردنبند از پوست آن استفاده شده؛ تصاویر پایین مهره‌های سوسکی گردنبند 2500 ساله را نشان می‌دهند.

اما شگفت‌انگیزترین یافته، ۱۷ قطعه از پوسته‌ی بیرونی نوعی سوسک سبز‌رنگ به نام Phyllobius viridicollis بود که به‌دقت درون ظرف جای داده شده بودند. دوازده قطعه کامل از بخش سپرمانند پشت این سوسک و پنج قطعه شکسته دیگر باقی مانده بود که برخی از آن‌ها به شکل رشته‌ای روی ساقه علف قرار گرفته بودند؛ شبیه به نوعی گردنبند یا زیورآلات تدفینی.

نکته مهم این است که بخش‌های بدن سوسک‌ها تز جمله سر، پا و شکم با دقت از هم جدا شده بودند؛ نشانه‌ای روشن از آماده‌سازی عمدی برای ساخت زیور. قرار گرفتن چند قطعه به شکل رشته‌ای نیز تأیید می‌کند که احتمالاً این قطعات به چیزی شبیه به گردنبند تبدیل شده‌اند و شاید ویژه همین مراسم تدفین ساخته شده بودند.

مهره‌های سوسکی گردنبند در گوشه‌ای از یک ظرف یافت شده در مقبره دیده می‌شوند

به گفته دکتر آگاتا هالوژکو، سرپرست پژوهش، ماندگاری چنین بقایای ظریف آلی پس از دو هزار سال به دلیل فرایندی طبیعی ممکن شد: خوردگی سنجاق مفرغی ترکیبات مسی آزاد کرده و این مواد در مواد آلی اطراف نفوذ کرده و پوسته سوسک‌ها را حفظ کرده بودند. همین فرایند، همراه با کاوش دقیق و تحلیل میکروسکوپی، امکان مطالعه این اثر نادر را فراهم کرد.

حضور این گونه سوسک که معمولاً از ماه مه تا ژوئیه در اروپا ظاهر می‌شود، همراه با رد گرده قاصدک که از آوریل تا اوت گل می‌دهد، نشان می‌دهد که تدفین کودک به احتمال زیاد در اواخر بهار یا اوایل تابستان انجام شده است. این داده‌ها نگاهی نادر به جنبه‌های فصلی آیین‌های تدفینی پیشاتاریخی ارائه می‌دهند.

استفاده نمادین از حشرات در زیورآلات پیشینه‌ای گسترده دارد. در گزارش‌های مردم‌نگاری درباره قوم هوتسول در اوکراین غربی و رومانی شمالی آمده که گردنبندهایی از سوسک‌های براق برای حفاظت دختران ساخته می‌شد. در دوره ویکتوریا نیز استفاده از بال‌های سوسک در جواهرات و پارچه‌ها رایج بود و به‌خاطر درخشش زیبا ارزشمند شمرده می‌شد.

تصویر بزرگنمایی شده از مهره‌های یافت شده در مقبره

گرچه معنای دقیق این زیور برای جامعه دومسواف ناشناخته است، اما چنین نمونه‌هایی نشان می‌دهد که حشرات هم به دلیل زیبایی و هم به‌خاطر بار نمادین و جادویی مورد توجه بودند. از آنجا که حشرات اغلب نماد دگرگونی و گذرایی زندگی هستند، کاربردشان در تدفین یک کودک می‌تواند معنایی عمیقاً معنوی داشته باشد.

از آن‌جا که پوسته حشرات بسیار ظریف است، زیورآلات ساخته‌شده از آن‌ها به ندرت در شواهد باستان‌شناسی باقی می‌مانند. بیشترشان تنها چند ماه یا سال پس از دفن نابود می‌شوند. به همین دلیل، کشف دومسواف استثنایی است و برای نخستین بار نشانه‌ای مستقیم از آیین‌ها و سنت‌های گذرای جوامع باستانی را نشان می‌دهد.

یافته دومسواف یادآور این حقیقت است که جوامع پیشاتاریخی معنا و هویت خود را تنها با ابزار ماندگار چون مفرغ و سفال بیان نمی‌کردند. حتی اشیای گذرا و ظریفی مانند گردنبندهای ساخته‌شده از پوست سوسک نیز در آیین‌های زندگی، مرگ و یادمان نقشی مهم ایفا می‌کردند.

جالب اینکه نمونه‌های مشابهی در دیگر نقاط جهان هم دیده شده است. چندی پیش باستان‌شناسان در کره جنوبی تاجی ۱۴۰۰ ساله متعلق به دوره «شیلا» را یافتند که با بال‌های سوسک‌های جواهرنشان تزئین شده بود.