معمای صخرۀ «خال‌خالی»؛ آیا وجود حیات باستانی در مریخ اثبات می‌شود؟
دانشمندان ناسا جزئیات جذاب‌تری درباره صخره‌های خال‌خالی مریخ که مریخ‌نورد پِرسِویرِنس آن‌ها را مشاهده کرده، کشف کرده‌اند. اما هنوز چیزی قطعی نیست و بازگرداندن نمونه‌ها به زمین، کلید نهایی بررسی خواهد بود.
فرادید| ناسا می‌گوید گویچه‌های عجیب از مواد معدنی نادر که روی صخره‌های خال‌خالی مریخ دیده شده‌اند، سرنخ‌های وسوسه‌انگیزی در خود دارند که نشان می‌دهد ممکن است روزگاری این سیارۀ اکنون مرده میزبان حیات بوده باشد.
به گزارش فرادید، مریخ‌نورد پرسویرنس ناسا سال ۲۰۲۴ یک صخره به شکل پیکان که «چیاوا فالز» (Cheyava Falls) لقب گرفته در کرانه شمالی دره نِرِتوا (Neretva Vallis) یافتند؛ بقایای خشک‌شده یک رود باستانی که زمانی به دهانه جیزرو در مریخ می‌ریخت.
تحلیل اولیه این صخره که در بستر دریاچه‌ای به نام «برایت انجل» (Bright Angel) ظاهر شد، نشان داد این صخره سرشار از ترکیبات آلی است، شواهدی از جریان آب در گذشته در آن دیده می‌شود و لکه‌هایی شبیه خال پلنگ ناشی از واکنش‌های شیمیایی دارد که میکروب‌های باستانی ممکن است برای تولید انرژی از آن استفاده می‌کرده‌اند.
این ویژگی‌ها ممکن است نتیجه فرآیندهای غیر زیستی باشند که طی میلیون‌ها سال رخ داده‌اند. اما اکنون در پژوهشی جدید که در ۱۰ سپتامبر در مجلهNature منتشر شد، دانشمندان ناسا جزئیات جذاب‌تری درباره نمونه‌های صخره‌ای اضافی در دو مکان نزدیک اعلام کرده‌اند و می‌گویند این شواهد، احتمال وجود حیات گذشته در مریخ را تقویت می‌کند. شان دافی، مدیر موقت ناسا، پس از این اعلامیه گفت: «پس از یک سال بررسی، آن‌ها بازگشتند و گفتند گوش کنید، نمی‌توانیم توضیح دیگری پیدا کنیم. پس این ممکن است واضح‌ترین نشانه حیات باشد که تاکنون در مریخ یافته‌ایم که بسیار هیجان‌انگیز است.»
پرسویرنس از زمان رسیدن به مریخ در ۲۰۲۱، در حال حرکت در دهانه جیزرو به عرض ۵۰ کیلومتر بوده و ده‌ها نمونه صخره جمع‌آوری کرده تا در آینده به زمین بازگردانده شوند. اسکن‌های این مریخ‌نورد با ابزار SHERLOC نشان داده که نمونه خال‌خالی حاوی مولکول‌های کربنی و نوارهایی از هماتیت قرمز همراه با لکه‌های آهن و فسفات است.
مایکل تایس، زمین‌شناس زیستی و اخترزیست‌شناس گفته: «وقتی مریخ‌نورد وارد برایت انجل شد و ترکیبات صخره‌های محلی را اندازه‌گیری کرد، تیم خیلی زود متوجه شد این صخره‌ها با آنچه پیشتر دیده بودیم، کاملاً متفاوت هستند. آن‌ها شواهدی از چرخه‌های شیمیایی داشتند که موجودات روی زمین می‌توانند از آن برای تولید انرژی استفاده کنند. وقتی دقیق‌تر نگاه کردیم، چیزهایی دیدیم که با حیات ابتدایی مریخ به راحتی قابل‌توضیح است اما تنها با فرآیندهای زمین‌شناسی بسیار دشوار است.»
تصویری از «چیاوا فالاس» که لکه‌های سفید روی آن دیده می‌شود و ممکن است نشانه‌هایی از فعالیت میکروبی باستانی باشد
اکتشافات اضافه‌ی که امروز از سوی ناسا اعلام شد مربوط به نمونه‌های صخره‌ای غنی از رس است که در دو مکان به نام‌های سَفایِر کانیون و مِسانیک تِمپِل یافت شده‌اند و حاوی ویویانیت (یک کانی فسفات آهن) و گریگایت (کانی حاوی سولفید آهن) هستند.
دانشمندان می‌گویند ممکن است این کانی‌ها از واکنش بین گِل و مواد آلی تشکیل شده باشند و نحوه توزیع آن‌ها در صخره‌ها از این فرضیه حمایت می‌کند.
تایس افزود: «فقط کانی‌ها مهم نیستند، بلکه نحوه قرارگیری آن‌ها در این ساختارها نشان می‌دهد که ممکن است از چرخه‌های اکسیداسیون-احیا تشکیل شده باشند [که در زمین با نقش میکروب‌ها مرتبط است]. در زمین، چنین چیزهایی گاهی در رسوباتی شکل می‌گیرند که در آن‌ها میکروب‌ها مواد آلی را می‌خورند و «زنگ و سولفات» را تنفس می‌کنند. حضور آن‌ها در مریخ این پرسش را ایجاد می‌کند: آیا فرآیندهای مشابه در آنجا رخ داده‌اند؟»
با این حال، تصمیم‌گیری نهایی درباره فرآیندهای زیستی یا غیرزیستی که این الگوها را ایجاد کردند، فقط در آزمایشگاه‌های روی زمین قابل‌انجام است و اینکه آیا نمونه‌های باارزش پرسویرنس برای این تحلیل بازگردانده می‌شوند یا نه، هنوز مسئله‌ای سیاسی و بحث‌برانگیز است.
آژانس فضایی اروپا (ESA) و ناسا ابتدا پیشنهاد استفاده از فضاپیمای Sample Retrieval Lander ناسا (یک فضاپیما با یک راکت کوچک) را برای جمع‌آوری نمونه‌های مریخ‌نورد تا سال ۲۰۳۳ به عنوان بخشی از مأموریت بازگرداندن نمونه‌های مریخ داده بودند. سپس راکت نمونه‌ها را به مدار بازمی‌گرداند.
مترجم: زهرا ذوالقدر
