عکس| سفر به ایران قدیم؛ جنگ نفتی ایران و عراق چگونه آغاز شد؟

تنها سه روز پس از آغاز حمله رژیم بعثی صدام به ایران در ۳۱شهریورماه ۱۳۵۹، نبرد ایران و عراق در حوزه نفتی نیز کلید خورد؛ موضوعی که قیمت نفت و البته روند صادرات این محصول استراتژیک را از خلیج‌فارس با بحران مواجه کرد.

در دومین روز مهرماه ۱۳۵۹ بود که روزنامه اطلاعات یکی از اصلی‌ترین تیترهای صفحه نخست خود را به موضوع بحران به‌وجود آمده در روند صادرات نفت از خلیج‌فارس اختصاص داد؛ «صادرات نفت از خلیج‌فارس به حالت تعلیق درآمد».

این خبر از آغاز یک چالش بزرگ در حوزه صادرات نفت از خلیج‌فارس حکایت داشت؛ چراکه رژیم بعثی در دوم مهرماه ۱۳۵۹، نخستین حمله خود را به تاسیسات نفتی ایران آغاز و علاوه بر بمباران جزیره خارک، به‌عنوان مرکز ثقل صادرات نفت کشور، به تاسیسات نفتی آبادان نیز حمله کرد.

حوالی ساعت ۴عصر دوم مهرماه ۱۳۵۹ بود که جنگنده‌های عراقی، تعدادی از مخازن ذخیره‌سازی پالایشگاه آبادان را هدف قرار دادند؛ تجاوزی که نقطه آغازی بر «نبرد نفتی» ایران و عراق بود و تا میانه خردادماه۱۳۶۷ نیز ادامه یافت. گفته می‌شود حمله صبح ۱۴خردادماه ۱۳۶۷، آخرین تهاجم رژیم بعثی صدام به تاسیسات نفتی ایران بود؛ حملاتی که طی ۸سال دفاع مقدس، در شهرها و نقاط مختلف کشور اتفاق افتاد و البته با پاسخ سنگین ایران نیز مواجه شد.

شوک به بازارهای بین‌المللی

انتشار خبر تعلیق صادرات نفت از خلیج‌فارس در دوم مهرماه۱۳۵۹ بیش از هر چیز واکنشی بود به تهاجمی که همان روز علیه تاسیسات نفتی ایران آغاز شده و بازتاب جهانی یافته بود. خبرگزاری انگلیسی «رویترز» طی گزارشی نسبت به افزایش تنش‌ها در خلیج‌فارس و تاثیر آن بر بازار بین‌المللی نفت هشدار داده و تاکید کرده بود که نیمی از کشورهای غیرکمونیست جهان، نفت خود را از طریق تنگه هرمز تامین می‌کنند و اکنون به‌دنبال آغاز جنگ میان ایران و عراق «روند صادرات نفت از این منطقه به حالت تعلیق درآمده‌است».

دراین گزارش همچنین تصریح شده بود که عمده کشورهای نفت‌خیز خاورمیانه مانند ایران، عربستان، عراق، کویت، امارات و قطر نفت خود را از طریق تنگه هرمز به جهان صادر می‌کنند و اکنون با حمله عراق به ایران و همچنین کشیده شدن جنگ به حوزه تاسیسات نفتی، بازارهای بین‌المللی با شوک بزرگی مواجه شده‌است.

نکته مهم اینجا بود که راه‌های جایگزین صادرات نفت، نمی‌توانست نقش چندانی در رفع نگرانی‌های بین‌المللی دراین حوزه ایفا کند، چراکه خط لوله انتقال نفت عربستان در دریای مدیترانه قابلیت حمل حدود ۹میلیون بشکه نفت در روز را تا بندری در جنوب لبنان داشت.

ازسوی دیگر در آن مقطع منابع غربی معتقدند بودند دو خط لوله دیگری که از عراق به سوریه و ترکیه نفت منتقل می‌کنند، روزانه تنها ظرفیت حمل ۸۰۰هزار بشکه از حدود ۳میلیون بشکه نفت صادراتی عراق را دارند.

ضربه سنگین ایران به تاسیسات نفتی عراق

همزمان با نخستین حمله عراق به تاسیسات نفتی ایران، وزارت نفت با صدور بیانیه‌ای ضمن اعلام اینکه «برای حفظ پالایشگاه آبادان، عملیات بهره‌برداری این پالایشگاه متوقف شده‌است»، از مردم خواست در مصرف مواد سوختی صرفه‌جویی کنند. این بیانیه همچنین به محتکران و اختلال‌گران هشدار داده بود که این عمل آنها به عنوان «اقدام ضدانقلابی» تلقی خواهد شد و عاملان تحت تعقیب قرار خواهند گرفت.

اگرچه حمله عراق به تاسیسات نفتی ایران طی روزهای بعد نیز ادامه یافت و جنگنده‌های بعثی عصر سوم مهرماه ۱۳۵۹ تاسیسات و لوله‌های گاز، نفت و آب شرکت ملی نفت منطقه اهواز را هدف حمله قرار دادند، اما دو روز بعد ورق برگشت و ضربه نفتی مهلک ایران، عراق را در شوک تازه‌ای فرو برد.

۵مهرماه ۱۳۵۹ ستاد مشترک ارتش با صدور اطلاعیه‌ای، از وارد آمدن ضربات سنگین بر پیکر تاسیسات نفتی و صنعتی رژیم بعثی عراق خبر داد. این در اطلاعیه تصریح شده بود که جنگنده‌های نیروی هوایی ارتش ضربات سنگینی به پالایشگاه و تاسیسات صنعتی «عام الفیل» وارد کرده‌اند؛ حمله‌ای که سبب تخریب ۸۵درصدی این زیرساخت‌های راهبردی شده بود.

تاسیسات نفتی کرکوک نیز از دیگر اهداف جنگنده‌های ایرانی بودند و موفق شدند این پالایشگاه را تا ۸۵درصد تخریب کنند. بمباران تاسیسات نفتی «البکر»، به عنوان منبع نفت صادرانی عراق در «دهانه اروند رود» نیز از دیگر ضربات مهلک ارتش بر پیکر رژیم بعثی صدام بود.

اگرچه در طول ۸ سال جنگ تحمیلی متجاوزان بعثی بارها تاسیسات نفتی ایران در شهرهای مختلف کشور و به‌ویژه مناطق جنوبی از جمله جزیره خارک را مورد حمله قرار دادند و تلاش کردند صادرات نفت را متوقف کنند، اما تا ۱۴خردادماه ۱۳۶۷، که آخرین حمله عراق به تاسیسات نفتی ایران انجام شد، چنین هدفی هرگز محقق نشد.

منبع: اطلاعات آنلاین