چرا «کوکو» تخم‌های خود را در لانۀ کلاغ می‌گذارد؟

فرادید| برای کسی که پرندگان را فقط به شکل گذرا تماشا می‌کند، این رفتار کوکو یک جور تنبلی به نظر می‌رسد. کوکو به‌جای اینکه شاخه جمع کند، لانه بسازد و خودش از جوجه‌هایش مراقبت کند، به‌آرامی تخم خود را در لانه‌ی پرنده دیگری قرار می‌دهد و می‌رود. در بخش‌هایی از آسیا، این لانه، بیشتر لانه کلاغ است. اما چرا این پرنده از ساختن لانه خودداری می‌کند؟ پاسخ آن نه بی‌تفاوتی و نه کمبود غریزه، بلکه یک استراتژی تکاملی است. 

به گزارش فرادید، برای کوکو، بقاء نسلش هرگز به مهارت‌های والدینی وابسته نبوده؛ بلکه به زمان‌بندی، فریب و کارایی وابسته است. کوکو با گذاشتن تخم‌ها در لانه کلاغ، از هزینه‌های جسمی پرورش جوجه‌ها خودداری می‌کند و تعداد تخم‌هایی را که می‌تواند در یک فصلِ تولیدمثل بگذارد، افزایش می‌دهد. آنچه ممکن است در ظاهر ناعادلانه به‌نظر برسد، در واقع نتیجه‌ی میلیون‌ها سال «تکامل» است که موفق‌ترین راه‌های تولیدمثل را تقویت کرده است. 

کوکوی ماده

دانشمندانی که رفتار پرندگان را مطالعه می‌کنند، این پدیده را «انگل زادآوری» (brood parasitism) می‌نامند: یک استراتژی تولیدمثلی که در آن یک گونه کاملاً روی پرورش بچه‌هایش توسط دیگری حساب باز می‌کند. 

چرا ساختن لانه برای کوکو یک نقطه ضعف است

ساختن لانه هزینه‌بر است. این کار زمان، انرژی و دفاع مداوم در برابر شکارچیان را می‌طلبد. برای پرندگانی که خودشان جوجه‌هایشان را بزرگ می‌کنند، این سرمایه‌گذاری معنادار است چون به بقاء جوجه‌ها کمک می‌کند. اما برای کوکو، تکامل مسیر متفاوتی را انتخاب کرده است. صرف‌نظر از ساختن لانه، کوکو انرژی خود را حفظ می‌کند تا آن را صرف تولید تخم‌های بیشتری کند. یک ماده به‌جای اینکه تنها چند جوجه را پرورش دهد، می‌تواند تخم‌های خود را در چندین لانه مختلف بگذارد و به این ترتیب خطر را پخش کند: حتی اگر برخی از تخم‌ها موفق نشوند، بقیه احتمال بیشتری برای زنده ماندن دارند. از دیدگاه تکاملی، این کار بسیار کارآمدتر از تمرکز انرژی روی یک لانه است. 

چرا کوکو لانه کلاغ‌ها را انتخاب می‌کند

کلاغ‌ها تصادفی انتخاب نمی‌شوند. آن‌ها والدین هوشیار، مدافعان قوی لانه و قادر به تغذیه جوجه‌های بزرگ و پرتقاضا هستند. این ویژگی‌ها آن‌ها را به والدین ایده‌آل تبدیل می‌کند. لانه‌های کلاغ بزرگ و محکم هم هستند که به پنهان کردن تخم کوکو و سپس حمایت از رشد سریع جوجه کمک می‌کند. در گونه‌هایی مانند کوکوی سیاه آسیایی که اغلب با کوکو اشتباه گرفته می‌شود، تخم به لحاظ رنگ و اندازه به تخم کلاغ شباهت دارد که شانس شناسایی و رد شدن را کاهش می‌دهد. 

چگونه تخم‌های کوکو از دید میزبان پنهان می‌مانند

کوکوهای ماده با دقت رفتار میزبان را مشاهده می‌کنند و تخم خود را در لحظه بسیار مناسب می‌گذارند، اغلب یکی از تخم‌های میزبان را حذف می‌کنند تا اندازه دسته تخم‌ها تغییر نکند. تخم کوکو معمولاً زودتر از دیگر تخم‌ها باز می‌شود و به جوجه‌اش برتری زمانی می‌دهد. در بسیاری از موارد، جوجه‌ی کوکو به‌شکل غریزی تخم‌ها یا جوجه‌های میزبان را از لانه بیرون می‌راند تا اطمینان حاصل کند که تمام غذا به او می‌رسد. والدین میزبان با شنیدن صدای درخواست غذا از جوجه که اغلب تقلید یا بزرگنمایی می‌شود، به تغذیه آن ادامه می‌دهند. 

چرا کلاغ‌ها همیشه تخم کوکو را رد نمی‌کنند

شاید جالب باشد که پرندگان هوشمندی مانند کلاغ‌ها فریب کوکو را بخورند، اما رد یک تخم خطرناک است. اشتباه در رد کردن تخم می‌تواند به نابودی یکی از تخم‌های خودشان منجر شود. در برخی مناطق حتی مشاهده شده که کوکوها لانه‌ها یا تخم‌هایی را که تخم‌های آن‌ها را رد می‌کنند، تخریب می‌کنند، رفتاری که گاهی به آن اثر مافیای کوکو گفته می‌شود. مواجهه با این خطر، برخی از کلاغ‌ها را به تحمل این مزاحمت وادار می‌کند تا ریسک رد کردن را نپذیرند. 

در مجموع، کوکوها لانه نمی‌سازند چون برای بقاء نیازی به این کار ندارند. بقاء این گونه وابسته به بهره‌برداری از غریزه والدینی گونه‌های دیگر است. کوکو با استفاده از لانه کلاغ‌ها، از سخت‌ترین بخش تولیدمثل یعنی ساخت و نگهداری لانه و تغذیه جوجه‌ها شانه خالی می‌کند و انرژی خود را صرف گسترده‌تر کردن شانس بقاء نسلش میکند.

مترجم: زهرا ذوالقدر