چگونه در خانه «زنجبیل» پرورش دهیم؟

فرادید| زنجبیل گیاهی گرمسیری است، اما می‌تواند در فضای داخلی خانه هم رشد کند. این گیاه نه‌تنها ادویه‌ای معطر و پرکاربرد در آشپزی است، بلکه گیاهی زینتی و زیبا هم محسوب می‌شود. هرچند همیشه می‌توانید زنجبیل را از فروشگاه تهیه کنید (حتی به‌صورت منجمد)، اما برای داشتن زنجبیل تازه نیازی به باغ ندارید و می‌توانید آن را در خانه پرورش دهید و همیشه مقداری زنجبیل تازه برای غذا یا دمنوش‌تان داشته باشید. 

به گزارش فرادید، زنجبیل قدمتی بیش از ۵۰۰۰ سال دارد و در هند و چین برای خواص دارویی و درمانی به کار می‌رفته است. امروزه در سراسر جهان، از تایلند تا کره و جامائیکا، در آشپزی استفاده می‌شود. زنجبیل طعم خاصی به نان زنجبیلی، سوپ مرغ و دمنوش‌ها می‌دهد. در ادامه با اصول پرورش زنجبیل در خانه آشنا می‌شوید. 

زنجبیل چیست؟ 

زنجبیل که بیشتر به نام ریشه‌ی زنجبیل شناخته می‌شود، در واقع گیاهی گل‌دار با ساقه‌ها و برگ‌هایی شبیه بامبو است. ساقه‌های گل‌دار آن از ریزوم‌های زیرزمینی می‌رویند و تا حدود ۳۰ سانتی‌متر ارتفاع می‌گیرند و گل‌های زرد و بنفش تولید می‌کنند. ریزوم‌های زیرزمینی همان بخشی هستند که ما به عنوان ادویه از آن‌ها استفاده می‌کنیم. 

زنجبیل حاوی مقادیر کمی کلسیم، پتاسیم، منیزیم و مواد معدنی دیگر و منبع خوبی از آنتی‌اکسیدان‌ها، به‌ویژه جینجِرول است که خاصیت ضدالتهابی دارد. زنجبیل افزون بر طعم‌دهی در آشپزی، در کاهش تهوع، تسکین درد و التهاب مؤثر است و حتی ممکن است به سلامت قلب کمک کند. 

چگونه زنجبیل بکاریم؟

زنجبیل گیاهی کم‌دردسر است و در خاک حاصل‌خیز، هوای گرم و نور کافی به‌خوبی رشد می‌کند. می‌توانید هر زمانی از سال آن را در خانه بکارید، اما بهترین زمان، اواخر زمستان یا اوایل بهار است، وقتی روزها بلندتر می‌شوند. 

در فروشگاه‌های باغبانی یا بذر، به دنبال ریزوم‌های سفت و سالم با جوانه‌های قابل‌دید باشید. می‌توانید از زنجبیل خوراکی فروشگاه هم استفاده کنید، اما چون بیشتر آن‌ها برای جلوگیری از جوانه‌زدن با مواد شیمیایی تیمار می‌شود، ممکن است رشد نکند. پس به دنبال زنجبیل ارگانیک، بدون مواد شیمیایی باشید. 

مراحل کاشت: 

• گلدانی کم‌عمق و پهن (حدود ۳۰ سانتی‌متر قطر) با سوراخ‌های زهکشی انتخاب کنید. 
• ریشه زنجبیل را یک شب در آب بخیسانید. سپس آن را به قطعاتی تقسیم کنید، به‌گونه‌ای که هر قطعه حداقل یک جوانه داشته باشد. 
• مخلوطی از خاک گلدان و کمپوست یا پیت‌ماس آماده کنید. 
• قطعات زنجبیل را با فاصله‌ی حدود ۱۲ سانتی‌متر در خاک بکارید، طوری که جوانه‌ها رو به بالا باشند. 
• روی آن‌ها حدود ۵ سانتی‌متر خاک بریزید و خاک را مرطوب (نه خیس) کنید. 
• گلدان را در محلی گرم و آفتاب‌گیر مانند کنار پنجره، روی یخچال یا زیر چراغ گرم قرار دهید تا جوانه بزند. 
• خاک را همیشه مرطوب ولی نه اشباع‌شده نگه دارید. می‌توانید روی گلدان را با پلاستیک بپوشانید تا حالت گلخانه‌ای ایجاد شود، اما پلاستیک نباید به گیاه بچسبد. 
• ممکن است تا هشت هفته یا بیشتر طول بکشد تا جوانه‌ها ظاهر شوند. 

روش پرورش و نگهداری زنجبیل

نور خورشید

پس از جوانه‌زدن، گلدان را به محلی گرم و آفتاب‌گیر منتقل کنید تا در تمام روز نور مستقیم خورشید دریافت کند. اگر در فضای باز پرورش می‌دهید، کمی سایه بهتر است. 

آبیاری

پس از ظاهر شدن برگ‌ها، گیاه را هفته‌ای یک‌بار خوب آبیاری کنید. خاک باید مرطوب بماند اما خیس نباشد. هرگاه لایه‌ی بالایی خاک (حدود ۵ سانتی‌متر) خشک شد، آبیاری کنید. در فصل پاییز که رشد گیاه کند می‌شود، میزان آبیاری را کاهش دهید. 

برای افزایش رطوبت، یک زیرگلدانی دارای سنگ‌ریزه زیر گلدان قرار دهید تا آب جمع‌شده هم بخار رطوبتی ایجاد کند و هم زهکشی مناسب داشته باشد. ریزوم‌ها به بیماری‌های قارچی و پوسیدگی ریشه حساسند، بنابراین زهکشی خوب بسیار مهم است. 

خاک

• از خاک گلدان غنی و سبک با pH حدود ۶ تا ۶/۵ استفاده کنید و آن را با کمپوست یا پیت‌ماس ترکیب کنید تا کیفیت و باردهی گیاه افزایش یابد. 
• کوددهی
• زنجبیل گیاهی پُرمصرف از دید مواد غذایی است. برای رشد بهتر، از کود متعادل با فسفر بالاتر (مانند ۱۰-۲۰-۱۰) یا از کود ماهی و کمپوست طبیعی استفاده کنید. 

زمان برداشت زنجبیل

پیش از برداشت، باید به گیاه چند ماه زمان رشد بدهید. هنگامی که خواستید از زنجبیل تازه استفاده کنید، کافیست کمی خاک اطراف گیاه را کنار بزنید، بخشی از ریزوم را جدا کنید و بقیه را در خاک بگذارید تا به رشد خود ادامه دهد. 

برای برداشت کامل، ۸ تا ۱۰ ماه پس از کاشت صبر کنید. زمانی که ساقه‌ها در پاییز زرد می‌شوند، نشانه‌ی ورود گیاه به خواب است. این زمان می‌توانید کل گیاه را برداشت کنید. گیاه را به‌آرامی از گلدان خارج کنید تا ریزوم‌ها آسیب نبینند، خاک اضافه را بتکانید، آن‌ها را بشویید و به قطعات کوچک تقسیم کنید. 

می‌توانید از برداشت خود همان موقع استفاده کنید، برای استفاده‌ی بعدی منجمد کنید یا بخشی از آن را دوباره بکارید تا همیشه زنجبیل تازه در دسترس داشته باشید.

مترجم: زهرا ذوالقدر