( عکس) سنجاقک‌های جاسوس چگونه پدید آمدند؟

در دهۀ 1970 و زمانی که جنگ سرد در اوج بود، دفتر تحقیق و توسعۀ آژانس اطلاعات مرکزی ایالات متحده (CIA) دستگاه کوچکی برای شنود ساخت اما طریقۀ هدایت این دستگاه آنقدر ضعیف بود که امکان نداشت با ورودش به مکانی، توجه‌ها را به خود جلب نکند.

پس از اینکه مهندسان سیا (CIA) از ایدۀ خرزنبور مکانیکی دست کشیدند، یک سنجاقک را جایگزین آن کردند. این دستگاه با عنوان «Insectothopter» (یا حشرۀ بالدار) ربات‌حشره‌ای است که نخستین حامل هوایی بی‌نام این سازمان نامیده شد که به اندازۀ حشره‌ای واقعی‌ بود. این ربات‌حشره پتانسیل‌هایی داشت و تحت شرایط ایده‌آل می‌توانست طی 60 ثانیه تا شعاع 200 متری پرواز کند.

بیونیک یا خلاقیت‌شناسی طبیعت و یا مهندسیِ ملهم از زیست‌شناسی، به علمی گفته می‌شود که محققان و دانشمندان با الگوبرداری از سامانه‌ها، ساختارها و سازوکارهای طبیعت و موجودات زنده به ابداع و اختراع و پیشبرد فناوری و حل مسائل فنی- مهندسی می‌پردازند.

سنجاقک عاقلانه‌ترین انتخاب مهندسان سیا به شمار می‌رود؛ چراکه سنجاقک‌ها حشرات فرز و تندی هستند که قادرند در هوا شناور بمانند و حتی به عقب پرواز کنند. همچنین می‌توانند با سه بال زدن، 180 درجه بچرخند.

حشرۀ بالدار سازمان سیا با 6 سانتیمتر طول و 9 سانتیمتر پهنا با اندازه‌های سنجاقک همخوانی دارد. علاوه بر این سنجاقک‌ها در هر قاره‌ای به غیر از قطب جنوب زندگی می‌کنند؛ بنابراین حضور آن‌ها حداقل در فصل مناسب، توجهی را به خود جلب نمی‌کند.

طبق توصیف سیا، طریقۀ کار این ربات‌حشره بدین شکل است: «دو پرتوی لیزری در دونوار فلزیِ دُمِ این حشره کار گذاشته شده که آن را هدایت می‌کند. این پرتوی لیزری به عنوان رابط اطلاعاتیِ حسگر صوتیِ کوچک درون این دستگاه نیز کار می‌کند. موتوری کوچک نیز بال‌ها را تکان می‌دهد؛ کیسۀ سوخت شامل مایعی است که دستگاه را به حرکت می‌اندازد.»

اما سبک‌ترین بادها این ربات‌حشرۀ یک گرمی را از مسیر خود منحرف می‌کنند. هنوز مشخص نیست هدایت لیزری و رابط اطلاعاتی هرگز عمل کرده‌اند یا خیر؛ چرا که این حامل هوایی بی‌نام در هیچ ماموریت جاسوسی‌ای شرکت نداشته است.

با گذشت چند دهه، سنجاقک‌ها مدل محبوب محققان برای ساخت حامل‌های هوایی دیگر شده‌اند. در سال 2005 دانشجویان دانشگاه تکنولوژی هلند دستگاه DelFly را معرفی کردند که برای شرکت در رقابت‌های بین‌المللی حامل‌های هوایی کوچک ساخته بودند. طرح اصلی با طول بال‌ 50 سانتیمتر و وزن 21 گرم، بزرگ‌تر از سنجاقک بود.

مدتی بعد، نسخه‌ای جدید معرفی شد: دل‌فلای میکرو که با طول بال 10 سانتیمتر و وزنی حدود 3 گرم، اندازه‌ای واقعی‌تر داشت. این سنجاقک رباتیک، دوربینی ویدئویی را حمل می‌کند و حاوی فرستنده‌ای است که ویدئوهایی زنده را از طریق آن ارسال می‌کند. در سال 2008 در کتاب "رکوردهای جهانی گینس" این دستگاه "کوچک‌ترین دوربین هوایی" نامیده شد.

در همین حین، کمپانی‌های اسباب‌بازی، سنجاقکی رباتیک را که از طریق امواج رادیویی کنترل می‌شود، روانۀ بازار کردند. مجلۀ "تایم" WowWee را یکی از بهترین اختراعات سال 2007 نامید اگرچه در معرفی‌ این دستگاه آمده بود که بادهای جانبی چالشی برای این ربات‌حشره محسوب می‌شوند.

این حشره با بال‌های شفاف 20 سانتی‌متری، تنه‌ای سبز و سفید و چشمانی درخشان، مناسب جاسوسی نیست اما بچه‌ها طرفدار پروپاقرص آنند.

اخیرا نیز مهندسان رویکردی متفاوت در ساخت بهتر سنجاقک‌های رباتیک اتخاذ کردند. محققان موسسۀ دریپر Draper در کمبریج ماساچوست و موسسۀ پزشکی هاوارد‌هیوز در حال دستکاری ژنتیک سنجاقک‌های حقیقی هستند.

یکی از آن‌ها با نام DragonflEye در نخستین آزمایش‌ خود سربلند بیرون آمد. او دارای کیسه‌ای کوچک است که انرژی‌اش را از پنل خورشیدی می‌گیرد و اپراتوری از راه دور این سنجاقک را کنترل می‌کند.

طبق گفتۀ محققان، می‌توان از این موجود نیمه‌حشره و نیمه‌ماشین برای "گرده‌افشانی کنترل‌شده" استفاده کرد و همچنین این سنجاقک‌ می‌تواند در عملیات‌های نظارتی و جاسوسی موفق عمل کند.

چنین موجودی در واقع یک سایبورگ است. سایبورگ‌ها، موجوداتی‌اند متشکل از اجزای ارگانیک و مکانیکی. واژۀ سایبورگ مخفف واژه‌های سایبرنتیک و ارگانیسم است.

جسی ویلر، مهندس پزشکی ارشد که در این پژوهش شرکت دارد، می‌گوید به زودی این سنجاقک برای حمل محموله‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

او به سایت علمی Spectrum. iEEE گفته است: «علاوه بر ردیابی، سیستم DragonflEye تکنولوژی جدیدی را معرفی کرده که طیف وسیعی از حشرات را به حسگرهای محیط‌‌ زیستی تجهیز و به طور بالقوه رفتارهای مهم آن‌ها از جمله گرده‌افشانی را هدایت می‌کند.»

مهندسان با دستکاری ژنتیکی سیستم عصبی این سایبورگ می‌خواهند که او قادر به واکنش به پالس‌های نور باشد. بنابراین ژن حاوی پروتئین‌های حساس به نور را به آن تزریق کرده‌ا‌ند و عصب‌ها وقتی در برابر نوری قرار می‌گیرند که خط اتصال "کیسه" می‌فرستد، فعال می‌شوند. سپس عصب‌ها رفتار معمول خود یعنی ارسال سیگنال به بال‌ها برای تشویق پرنده به پرواز را در پیش می‌گیرند.

در حالی که تکنولوژی به کار رفته در این دستکاری‌های ژنتیکی بسیار پیچیده و هزینه‌بر است اما دست بردن در کار طبیعت برای جاسوسی، نگرانی‌هایی اخلاقی ایجاد کرده است.

منبع: عصر ایران