کرم‌های حیرت‌انگیزی که می‌توانند «دو سر» داشته باشند
توانایی بازسازی بی‌مانند برخی گونه‌های کرم‌های پهن فراتر از گمان ماست. اگر بدنشان را دونیم کنید، دو کرم کامل خواهید داشت؛ زیرا هر بخش، سر، دم یا هر قسمتِ ازدست‌رفته را دوباره می‌سازد. آن‌ها مانند «هیدرا» اسطوره‌ای در ابعاد مینیاتوری هستند.
فرادید| «کرم‌های پهن» به دلیل توانایی عجیب‌شان در بازسازی سر پس از قطع شدن، در آزمایشگاه‌های زیست‌شناسی شناخته‌شده هستند. اکنون، پژوهشگران کشف کرده‌اند که یک کاستی عجیب در رشد می‌تواند موجب شود آن‌ها در هر دو انتهای بدن خود سر داشته باشند و عجیب‌تر اینکه ماجرا از این هم فراتر می‌رود.
به گزارش فرادید، توانایی بازسازی بی‌مانند برخی گونه‌های کرم‌های پهن فراتر از گمان ماست. اگر بدنشان را دونیم کنید، دو کرم کامل خواهید داشت؛ زیرا هر بخش، سر، دم یا هر قسمتِ ازدست‌رفته را دوباره می‌سازد. آن‌ها مانند «هیدرا» اسطوره‌ای در ابعاد مینیاتوری هستند.
پژوهش‌های پیشین نشان داده بود که یک جریان الکتریکی می‌تواند روشن کند که آیا بخشِ در حال رشد تبدیل به سر می‌شود یا دم. این نکته به دانشمندان اجازه داده کرم‌های دوسَر یا دودُم ایجاد کنند.
اکنون، دانشمندان دریافته‌اند که شکل دو سر می‌تواند به‌شکل طبیعی هم رخ دهد. هنگامی که آن‌ها را قطعه‌قطعه کردند، انگار محور بدنی آن‌ها پیچ‌خورده شد.
کاتارژینا تِراتکِویچ و لودوِیک گونشوروفسکی، جانورشناسان دانشگاه ورشو، این کشف را در گونه‌ای به نام Stenostomum brevipharyngium انجام دادند؛ کرمی پهن که به حالت غیرجنسی و از راه رشد یک نسخه‌ی شبیه‌سازی‌شده از بدن خود، تولیدمثل می‌کند.
این فرآیند همواره با جوانه‌زدن یک سر جدید از میانه بدن والد آغاز می‌شود و سپس باقی اندام‌های جاندار جدید شکل می‌گیرند. اما پژوهشگران دریافتند در برخی موارد، به‌جای تشکیل دم در انتهای بدن، یک سر دیگر پدیدار می‌شود.
آزمایش‌های پیشین روی کرم‌های پهن نشان داد که می‌توان آن‌ها را وادار کرد تا دو سر (در میانه) یا دو دم (سمت راست) رشد دهند
شگفت‌انگیزتر اینکه وقتی پژوهشگران این جهش‌یافته‌های دوسر را تکه‌تکه کردند، هر دو سر توانستند در سوی دیگر خود دمی با اندام‌های تولیدمثلی سالم بسازند. به این ترتیب، در برخی از نسل‌ها، سر و دم آن‌ها در عمل نسبت به محور اصلی بدنشان جابه‌جا شده بود.
پژوهشگران در مقاله‌شان نوشتند: «در واقع، این شکل از بازسازی، امکان وارونگی پایدار قطبیت محور بدن را بدون کاهش توانایی بقاء یا تولیدمثل حیوان فراهم می‌کند.»
در نتیجه، بخش چشمگیری از سلول‌های ناحیه‌ی میانی این کرم وارونه، جهت‌گیری محوری متفاوتی نسبت به سلول‌های طرفین بدن داشتند.
شاید گمان کنید این نکته موجب ایجاد سردرگمی شدید در دستگاه عصبی و سایر سیستم‌های بدنی آن‌ها می‌شود. با این حال، این موجودات عجیب به‌نوعی از پس این مشکل برمی‌آیند. شاید این نکته به این دلیل است که آن‌ها غذا خوردن و دفع را از یک منفذ گوارشی واحد انجام می‌دهند.
بررسی‌های بیشتر نشان داد کرم پهنی که جهت بدنش وارونه است به‌شکل طبیعی تولیدمثل می‌کند و این یعنی خطای ایجاد دو سر «ارثی» نیست.
پژوهشگران تردید دارند که توانایی این کرم‌ها در تجدید مداوم بافت‌ها شامل سلول‌های بالغی که توانایی سلول‌های بنیادی برای تقسیم و تبدیل به شدن هر نوع سلول بدنی را حفظ کرده‌اند، موجب می‌شود آن‌ها بتوانند چنین تغییرات چشمگیری را در جهت‌گیری بدن تاب بیاورند.
تِراتکِویچ و گونشوروفسکی توضیح می‌دهند: «اینکه این کرم‌ها قادرند فیزیولوژی طبیعی خود را از سر بگیرند، با وجود وارونگی اندام‌های حیاتی نسبت به سر، گواه انعطاف‌پذیری شدید در طرح بدنی آن‌هاست. این انعطاف‌پذیری ممکن است ناشی از سادگی نسبی اندام‌ها یا توانایی بازسازی پویا در بافت‌ها به‌دلیل حضور سلول‌های بنیادی چندتوان باشد.»
مترجم: زهرا ذوالقدر
