کشف تازه دانشگاه شیکاگو؛ چرا لحظات احساسی ماندگارترند؟

نتایج یک پژوهش جدید در حوزه روان‌شناسی و علوم اعصاب نشان می‌دهد که خاطرات هیجانی زمانی بیشترین ماندگاری را پیدا می‌کنند که شبکه‌های مختلف مغز به‌صورت هماهنگ و یکپارچه با یکدیگر عمل کنند.

این مطالعه که توسط پژوهشگران دانشگاه شیکاگو انجام شده و در نشریه معتبر Nature Human Behavior منتشر شده، توضیح می‌دهد چرا لحظات عاطفی—چه مثبت و چه منفی—نقشی تعیین‌کننده در حافظه بلندمدت انسان دارند.

بسیاری از رویدادهای روزمره به‌سرعت از ذهن پاک می‌شوند، اما تجربه‌های همراه با هیجان اغلب به نقاط عطف زندگی تبدیل می‌شوند. در مقابل، خاطرات بسیار منفی نیز می‌توانند به‌شکلی مزاحم و ناخواسته بارها در ذهن تکرار شوند. پژوهش جدید نشان می‌دهد عامل اصلی این ماندگاری، نه فقط فعالیت یک ناحیه خاص از مغز، بلکه نحوه همکاری و انسجام شبکه‌های مختلف مغزی در لحظات هیجانی است.

تیم تحقیق دانشگاه شیکاگو به سرپرستی جیدن پارک، دانشجوی دکتری روان‌شناسی، با استفاده از اسکن‌های fMRI فعالیت مغز افراد را هنگام تماشای کلیپ‌های سینمایی و شنیدن روایت‌های داستانی بررسی کرد.

برخلاف مطالعات پیشین که از محرک‌های ساده‌ای مانند کلمات یا تصاویر ثابت استفاده می‌کردند، این پژوهش بر تجربه‌های طبیعی‌تر و پیچیده‌تر تمرکز داشت؛ تجربه‌هایی شبیه آنچه در زندگی واقعی رخ می‌دهد.

پژوهشگران دریافتند زمانی که افراد صحنه‌های بسیار هیجان‌برانگیز را تجربه می‌کنند، مغز وارد حالتی «یکپارچه» می‌شود؛ حالتی که در آن شبکه‌هایی که معمولا عملکردهای جداگانه‌ای دارند، به‌طور هم‌زمان و هماهنگ فعال می‌شوند. این یکپارچگی بیشتر، به‌طور مستقیم با قدرت حافظه و میزان به‌خاطر سپردن آن صحنه‌ها مرتبط بود.

برای سنجش میزان هیجان، تیم تحقیق از سه روش استفاده کرد: ارزیابی ذهنی شرکت‌کنندگان، تحلیل میزان هیجان‌برانگیزی صحنه‌ها با کمک یک مدل زبانی بزرگ، و اندازه‌گیری گشادشدن مردمک چشم به‌عنوان شاخص فیزیولوژیک برانگیختگی هیجانی. ترکیب این داده‌ها نشان داد که هیجان، کل مغز را به‌صورت شبکه‌ای منسجم درگیر می‌کند.

یافته‌های این پژوهش می‌تواند پیامدهای مهمی در حوزه درمان داشته باشد. پژوهشگران معتقدند با هدف قرار دادن بخش‌هایی از شبکه مغزی که نقش «پل ارتباطی» دارند، می‌توان در آینده شدت ماندگاری خاطرات را کم یا زیاد کرد؛ امری که به‌ویژه در درمان خاطرات آسیب‌زا و اختلالاتی مانند PTSD می‌تواند کاربرد داشته باشد.

این مطالعه گامی مهم در درک سازوکار حافظه هیجانی است و ابزارهای تازه‌ای برای بررسی علمی خاطرات انسانی در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهد.

منبع: ایسنا